منبع: | دنیای اقتصاد | تاریخ انتشار: | 1390-02-11 |
نویسنده: | جورج هالزمن | مترجم: | سید امیرحسین میرابوطالبی* |
چکیده: | |||
اگر تجربه عملی را مورد بررسی قرار دهیم با این حقیقت مواجه میشویم که در هیچ دوره تاریخی پول کاغذی به صورت خودبهخودی در بازار آزاد ظاهر نشده است. هیچ نویسنده غربی قبل از قرن هجدهم حتی در مورد احتمال ایجاد پول کاغذی هم سخنی به میان نیاورده است. |
|||
اخلاق تولید پول پول کاغذی یا پول کالایی؟ ایده پول کاغذی زمانی پدید آمد که که گردش گواهیهای کاغذی برای طلا و نقره، به خصوص در مقیاس بزرگ معاملات دولتی افزایش یافت. در قرنهای هجدهم، نوزدهم و بیستم تجربههای بسیار متفاوتی از پول کاغذی در غرب رقم خورد. دولتها اقدام به انتشار پول کاغذی کردند و در کنار آن برای شهروندان اجبار قانونی ایجاد کردند که این پول را به عنوان واحد پول رایج بپذیرند. آنها مفاد مطرح شده در قراردادها را باطل کردند و طلبکاران را مجبور ساختند که وجوه را به جای طلا و نقره به شکل پول کاغذی «Greenbacks» بپذیرند. با این حال در بیشتر موارد دولتها با غیرقانونی اعلام کردن استفاده گواهیهای طلا و نقره و دیگر کالاها و گواهیها به عنوان واسطه مبادله، آنها را به پول کاغذی تبدیل کردند. تجربهای که به جز غرب در زمانها و مکانهای دیگر هم به وقوع پیوسته روایتگر همین داستان است. پول کاغذی در قرن دوازدهم در چین به همین صورت با اجبار و الزام قانونگذاران مورد استفاده قرار گرفت. در همه نمونههای تاریخی، پول کاغذی از طریق نقض قراردادها با حمایت دولت و دیگر تجاوزات اینچنینی به حقوق خصوصی به وجود آمده است. به این ترتیب میتوان گفت که این پدیده هیچ گاه آفریده بازار آزاد نبوده است. قطعا تجربههای عملی نمیتوانند قضاوت قاطعانه و بینقصی در باره این سوال ارائه دهند که آیا پول کاغذی میتواند به صورت خودبهخودی در یک بازار آزاد به وجود آید یا خیر. آیا میتوان دلایل نظری برای رد یا تایید این موضوع ارائه داد؟ اینجا است که به نکات تازهای میرسیم. پول کاغذی به طور ذاتی تنها خدمات پولی را فراهم میکند؛ در حالی که پول کالایی هم خدمات پولی و هم خدمات کالایی را در خود جای میدهد. قیمتی که برای پول کاغذی پرداخت میشود میتواند به صفر برسد در صورتی که قیمت پول کالایی تا زمانی که با تقاضای غیرپولی مواجه باشد، مثبت خواهد ماند. اگر قیمتی که برای پول کاغذی پرداخت میشود به صفر برسد، دیگر هیچ گاه نمیتواند «باز پول» شود؛ چرا که به دلیل نقص نظام قیمتگذاری، شرکت کنندگان در بازار قادر به ارزشگذاری واحد پولی نخواهند بود؛ بنابراین استفاده از پول کاغذی همواره با ریسک نابودی ارزش آن همراه خواهد بود. این ریسک در مورد پول کالایی مصداق ندارد؛ چرا که همواره قیمتش مثبت بوده و قابل «باز پول» شدن است. لازم نیست خیلی قدرت تحلیل خارقالعادهای داشته باشیم تا بتوانیم پیشبینی کنیم در این شرایط در صورت وجود بازار واقعا آزاد چه اتفاقاتی خواهد افتاد. در شرایط وجود چنین بازاری پول کاغذی توان رقابت با انواع کالایی خود را نخواهد داشت. در میان افراد حاضر در بازار ابتدا آنهایی که دوراندیشتر و عاقلترند از شر پولهای کاغذیشان خلاص میشوند و دیگران هم به ترتیب همین کار را خواهند کرد. در انتهای این روند که ممکن است چند ثانیه یا چند سال به طول انجامد، واحد پول کاغذی به طور کامل محو خواهد شد. تحلیلهایی که ارائه شد بر این نکته دلالت دارد که هیچ پولی به این دلیل که تا به حال در گردش بوده، الزاما در گردش نخواهد ماند. منبع ارزش یا همان سنگ بنای این پول باید چیزی غیراز آمادگی مردم برای پذیرش آن باشد. انواع مشوقها و محرکهای ذهنی و روانی ممکن است برای مدتی چنین منبعی را فراهم آورند؛ اما در نهایت همه آنها به دلیل فشاری که روندهای جایگزین اشاره شده وارد خواهند آورد، به شکست میانجامند. حال آیا قدرت مسلح و مجهز دولت میتواند پول را در گردش نگه دارد؟ در واقع قدرت تحکم دولت میتواند به پول کاغذی ارزش ببخشد. این ارزش همان عدم مواجهه با نیروهای نظارتی (پلیس) است، اما چنین نگاهی تاییدی بر گفته ما است که پول پدیدهای بازاری نیست و نمیتواند در فضای باز یک جامعه آزاد بروز کند. این پول تنها زمانی استفاده میشود که نیروی پلیس رقیبان آن را حذف و توقیف کند. در نتیجه افراد جامعه مجبورند یا از پول کاغذی دولتی استفاه کنند یا به طور کلی از تمام منافع یک اقتصاد پولی صرف نظر کنند. پول الکترونیکی نکات گفته شده میتواند به طور کامل درباره پول الکترونیکی هم مصداق داشته باشد. به هیچ وجه به نظر نمیرسد که یک کالای اقتصادی که به طور کامل در قالب بیت و بایت تعریف میشود به صورت خودبهخودی در بازار آزاد به وجود آید. بر خلاف تمام تلاشهای فردی و سازمانی انجام شده از زمان پدید آمدن اینترنت و امکان پرداخت الکترونیکی از طریق آن، هیچگاه چنین پولی پا به عرصه وجود ننهاده است. در حال حاضر تنها پول دولتی است که در فرم الکترونیکی عرضه میشود. در اینجا هم همانند بحث پول کاغذی دولت فقط به این دلیل میتواند چنین کاری را انجام دهد که امکان حذف رقابت را داراست. در بازار آزاد فناوریهای اطلاعات جدید نتوانستهاند پول جدیدی به وجود بیاورند. تنها دستاورد آنها گسترش انواع ابزار برای دسترسی و انتقال پول بوده است. این تکنیکهای جدید الکترونیکی بسیار کارآ و سودمند هستند؛ اما نباید با خلق پول الکترونیکی اشتباه گرفته شوند. *[email protected] |