شناخت‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌‏

استانداردهای‌ حسابرسی‌

بخـش‌ 31   :    شناخت‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌

  این‌ استاندارد باید همراه‌ با مقدمه‌ استانداردهای‌ حسابرسی‌ ارائه‌ شده‌ در بخش‌ 10 مطالعه‌ شود.

 کلیــات‌

1 . هدف‌ این‌ بخش‌، ارائه‌ استانداردها و راهنماییهای‌ لازم‌ درباره‌ مفهوم‌ شناخت‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌، اهمیت‌ این‌ موضوع‌ برای‌ حسابرس‌ و اعضای‌ گروه‌ حسابرسی‌، ارتباط‌ آن‌ به‌ تمام‌ مراحل‌ حسابرسی‌، چگونگی‌ کسب‌ این‌ شناخت‌ و استفاده‌ از آن‌ است‌.

 2 .حسابرس‌ در رسیدگی‌ به‌ صورتهای‌ مالی‌ باید چنان‌ شناختی‌ از فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ داشته‌ باشد یا بدست‌ آورد که‌ برای‌ درک‌ روش‌ کار واحد مورد رسیدگی‌ و شناسایی‌ آن‌ گروه‌ از رویدادها و معاملاتی‌ که‌ به‌ اعتقاد حسابرس‌ می‌تواند بر صورتهای‌ مالی‌ یا رسیدگیها یا گزارش‌ وی‌ اثر عمده‌ای‌ بگذارد، کافی‌ باشد. برای‌ مثال‌، حسابرس‌ از این‌ شناخت‌ در برآورد خطرهای‌ ذاتی‌ و کنترل‌ و تعیین‌ نوع‌ و ماهیت‌، زمان‌بندی‌ اجرا و حدود روشهای‌ حسابرسی‌ استفاده‌ می‌کند.

 3 . شناخت‌ لازم‌ برای‌ هر کار حسابرسی‌ باید شامل‌ شناخت‌ کلی‌ از محیط‌ اقتصادی‌، صنعتی‌ که‌ واحد مورد رسیدگی‌ در آن‌ فعالیت‌ می‌کند و به‌ ویژه‌، شناخت‌ نسبتا جامعی‌ از چگونگی‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ باشد. بدیهی‌ است‌ میزان‌ شناخت‌ لازم‌ از دیدگاه‌ حسابرس‌ معمولاکمتر از شناختی‌ خواهد بود که‌ مدیریت‌ واحد مورد رسیدگی‌ دارد. فهرستی‌ از موضوعاتی‌ که‌ در هر کار حسابرسی‌ باید مورد توجه‌ قرار گیرد، در پیوست‌ این‌ استاندارد ارائه‌ شده‌ است‌.

 کسـب‌ شنـاخت‌

4 . حسابرس‌ پیش‌ از پذیرش‌ کار حسابرسی‌ باید شناختی‌ مقدماتی‌ از صنعت‌ مربوط‌ و مالکیت‌، مدیریت‌ و عملیات‌ واحد مورد رسیدگی‌ بدست‌ آورد و همچنین‌ باید امکان‌ کسب‌ چنان‌ شناختی‌ را که‌ برای‌ انجام‌ حسابرسی‌ ضروری‌ است‌،ارزیابی‌ کند.

 5 . پس‌ از پذیرش‌ کار حسابرسی‌، کسب‌ اطلاعات‌ تکمیلی‌ و تفصیلی‌ بیشتری‌ ضروری‌ است‌. حسابرس‌ باید تا حد ممکن‌، شناخت‌ لازم‌ را در شروع‌ کار بدست‌ آورد و با پیشرفت‌ اجرای‌ عملیات‌ حسابرسی‌، اطلاعات‌ بدست‌ آمده‌ را ارزیابی‌، بهنگام‌ واطلاعات‌ بیشتری‌ نیز کسب‌ کند.

 6 . کسب‌ شناخت‌ لازم‌ از فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ فرایندی‌ پیوسته‌ و مستمر از گردآوری‌ و ارزیابی‌ اطلاعات‌ وارتباط‌ دادن‌ شناخت‌ حاصل‌ به‌ شواهد حسابرسی‌ در تمام‌ مراحل‌ کار است‌.

برای‌ مثال‌، اطلاعات‌ بدست‌ آمده‌ در مرحله‌ برنامه‌ریزی‌ حسابرسی‌ معمولا در مراحل‌ بعدی‌ کار و با کسب‌ شناخت‌ بیشتر حسابرس‌ و همکاران‌ وی‌ از فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌، تعدیل‌ و بر آن‌ افزوده‌ می‌شود.

 7 . حسابرس‌ در حسابرسیهای‌ بعدی‌ واحد مورد رسیدگی‌ باید اطلاعاتی‌ را که‌ قبلا بدست‌ آورده‌ است‌، شامل‌ اطلاعات‌ مندرج‌ در کاربرگهای‌ حسابرسی‌ سال‌ قبل‌، بهنگام‌ و دوباره‌ ارزیابی‌ کند . حسابرس‌ همچنین‌ باید روشهایی‌ را اجرا کند که‌ برای‌ شناسایی‌ تغییرات‌ عمده‌ رخ‌ داده‌ در فاصله‌ بین‌ دو حسابرسی‌ متوالی‌، طراحی‌ شده‌ است‌.

 8 . حسابرس‌ می‌تواند شناخت‌ از صنعت‌ و واحد مورد رسیدگی‌ را از منابع‌ زیر بدست‌ آورد:

 . تجربه‌ قبلی‌ از واحد مورد رسیدگی‌ و صنعت‌ مربوط‌.

 . مذاکره‌ با مسئولین‌ واحد مورد رسیدگی‌ (مانند، مدیران‌ و مسئولین‌ ارشد عملیاتی‌ واحد مورد رسیدگی‌).

 . مذاکره‌ با کارکنان‌ واحد حسابرسی‌ داخلی‌ و بررسی‌ گزارشهای‌ حسابرسان‌ داخلی‌.

 . مذاکره‌ با حسابرسان‌ دیگر، مشاورین‌ حقوقی‌ و سایر مشاورانی‌ که‌ خدماتی‌ را به‌ واحد مورد رسیدگی‌ یا واحدهای‌ مشابه‌ در آن‌ صنعت‌ ارائه‌ کرده‌اند.

 . مذاکره‌ با اشخاص‌ آگاه‌ خارج‌ از واحد مورد رسیدگی‌ (برای‌ مثال‌، کارشناسان‌ و سیاست‌گذاران‌ صنعت‌، مشتریان‌ و تامین‌کنندگان‌ مواد اولیه‌).

 . انتشارات‌ مربوط‌ به‌ صنعت‌(برای‌ مثال‌، آمار منتشره‌،تحقیقات‌، کتابها،نشریات‌ تجاری‌ و مالی‌ و گزارشهای‌ تهیه‌ شده‌ توسط‌ بانکها و بورس‌ اوراق‌ بهادار).

 . هرگونه‌ قوانین‌ و مقررات‌ موثر بر واحد مورد رسیدگی‌.

 . بازدید از کارخانه‌ و تاسیسات‌ واحد مورد رسیدگی‌.

 . مدارک‌ تهیه‌ شده‌ توسط‌ واحد مورد رسیدگی‌ (برای‌ مثال‌، صورتجلسات‌ مجامع‌ عمومی‌ و هیات‌ مدیره‌، مدارک‌ ارسالی‌ برای‌ سهامداران‌ یا ارائه‌ شده‌ به‌ مقامات‌ ذیصلاح‌ قانونی‌، گزارشهای‌ مالی‌ و سالانه‌ دوره‌های‌ گذشته‌، بودجه‌ها، گزارشهای‌ داخلی‌ مدیریت‌، گزارشهای‌ مالی‌ میان‌ دوره‌ای‌، دستورالعملهای‌ مدیریت‌، دستورالعمل‌ سیستمهای‌ حسابداری‌ و کنترل‌ داخلی‌، فهرست‌ حسابها، شرح‌ وظایف‌، برنامه‌های‌ بازاریابی‌ و فروش‌ و سوابق‌ طرحهای‌ توسعه‌).

  کاربـرد شنـاخـت‌ 

 9 . شناخت‌ فعالیت‌، زمینه‌ای‌ را فراهم‌ می‌کند که‌ حسابرس‌ با توجه‌ به‌ آن‌، به‌ قضاوت‌ حرفه‌ای‌ بپردازد. شناخت‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ و بهره‌گیری‌ مناسب‌ از آن‌، حسابرس‌ را در موارد زیر یاری‌ می‌رساند:

 . براورد خطرها و شناسایی‌ مشکلات‌.

 . برنامه‌ریزی‌ و اجرای‌ حسابرسی‌ به‌ گونه‌ای‌ اثربخش‌ و کارامد.

 . ارزیابی‌ شواهد حسابرسی‌.

 . ارائه‌ خدمات‌ بهتر به‌ صاحبکار.

 10 . حسابرس‌ در جریان‌ عملیات‌ حسابرسی‌ نسبت‌ به‌ مسایل‌ گوناگونی‌ تصمیم‌گیری‌ می‌کند که‌ شناخت‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌، نقش‌ با اهمیتی‌ در آنها دارد؛ برای‌ مثال‌:

 . براورد خطر ذاتی‌ و خطر کنترل‌.

 . ارزیابی‌ مخاطرات‌ تجاری‌ و واکنش‌ مدیریت‌ در برابر آنها.

 . تهیه‌ طرح‌ کلی‌ حسابرسی‌ و تهیه‌ برنامه‌های‌ حسابرسی‌.

 . تعیین‌ میزان‌ اهمیت‌ و تشخیص‌ این‌ که‌ میزان‌ اهمیت‌ تعیین‌ شده‌، در جریان‌ عملیات‌ حسابرسی‌ همچنان‌ مناسب‌ باقی‌ می‌ماند.

 . سنجش‌ شواهد حسابرسی‌ به‌ منظور تشخیص‌ مناسب‌ بودن‌ آنها و اعتبار مندرجات‌ صورتهای‌ مالی‌.

 . ارزیابی‌ براوردهای‌حسابداری‌ و تاییدیه‌های‌ مدیران‌.

 . شناسایی‌ زمینه‌هایی‌ که‌ احتمالا به‌ توجه‌ و مهارتهای‌ خاص‌ نیاز دارد.

 . شناسایی‌ اشخاص‌ وابسته‌ و معاملات‌ با آنان‌.

 . تشخیص‌ اطلاعات‌ متناقض‌.

 . تشخیص‌ شرایط‌ غیرعادی‌ (مانند تقلب‌ و عدم‌ رعایت‌ قوانین‌ ومقررات‌ و روابط‌ نامعقول‌ بین‌ اطلاعات‌ آماری‌ عملیات‌ با نتایج‌ مالی‌ گزارش‌ شده‌).

 . طرح‌ پرسشهای‌ آگاهانه‌ وسنجش‌ معقول‌ بودن‌ پاسخهای‌ دریافتی‌.

 . ارزیابی‌ میزان‌ مناسب‌ بودن‌ رویه‌های‌ حسابداری‌ و کفایت‌ افشا در صورتهای‌ مالی‌.

 11 .حسابرس‌ باید مطمئن‌ شود همکاران‌ وی‌ در هر کار حسابرسی‌، چنان‌ شناختی‌ از فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ بدست‌ می‌آورند که‌ بتوانند کارهای‌ واگذار شده‌ را به‌ خوبی‌ انجام‌ دهند. حسابرس‌ همچنین‌ باید اطمینان‌ یابد که‌ همکاران‌ وی‌، ضرورت‌ هشیاری‌ نسبت‌ به‌ کسب‌ اطلاعات‌ بیشتر و لزوم‌ در میان‌ گذاشتن‌ چنین‌ اطلاعاتی‌ را با وی‌ و حسب‌ مورد دیگر اعضای‌ گروه‌ حسابرسی‌، درک‌ می‌کنند.

 12 .حسابرس‌ برای‌ استفاده‌ موثر از شناخت‌ بدست‌ آمده‌ درباره‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ باید آثار موارد شناسایی‌ شده‌ را بر کلیت‌ صورتهای‌ مالی‌ و همچنین‌، میزان‌ مطابقت‌ مندرجات‌ صورتهای‌ مالی‌ را با شناخت‌ خود از فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌، بسنجد.

تاریخ‌ اجرا

13 . این‌ بخش‌ برای‌ حسابرسی‌ صورتهای‌ مالی‌ که‌ دوره‌ مالی‌ آن‌ منتهی‌ به‌ 29 اسفند 1378 یا پس‌از آن‌ می‌باشد، لازم‌الاجراست‌.

 پیـوسـت‌

 شناخت‌ فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌ - موضوعات‌ مورد توجه‌

 فهرست‌ زیر حاوی‌ طیف‌ گسترده‌ای‌ از موضوعاتی‌ است‌ که‌ در بیشتر کارهای‌ حسابرسی‌ کاربرد دارد؛ اما، همه‌ موارد زیر لزوما در هر کار حسابرسی‌ کاربرد پیدا نمی‌کند و این‌ فهرست‌ نیز تمام‌ موارد ممکن‌ را در بر نمی‌گیرد.

الف‌ - عوامل‌ عمومی‌ اقتصادی‌

 . وضعیت‌ عمومی‌ حاکم‌ بر فعالیتهای‌ اقتصادی‌ (برای‌ مثال‌: رکود یا رونق‌)

 . وجود امکانات‌ تامین‌ مالی‌ و نرخ‌ هزینه‌ تامین‌ مالی‌.

 . تورم‌، افزایش‌ یا کاهش‌ رسمی‌ ارزش‌ پول‌.

 . سیاستهای‌ دولت‌:

 - پولـی‌.

 - مالـی‌.

 - مالیاتی‌.

 - تشویقی‌ (برای‌ مثال‌، برنامه‌ کمکهای‌ بلاعوض‌).

 - بازرگانی‌ (برای‌ مثال‌، تعرفه‌های‌ گمرکی‌، محدودیتهای‌ تجاری‌، قیمت‌گذاری‌ کالاها و روشهای‌ توزیع‌).

 . نرخهای‌ تسعیر ارز و کنترلهای‌ ارزی‌ .

 ب‌ - صنعت‌ - شرایط‌ مهم‌ موثر بر فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌

 . شرایط‌ بازار و رقابـت‌.

 . فعالیتهای‌ فصلی‌ یا دوره‌ای‌.

 . تغییرات‌ تکنولوژیکی‌ در ساخت‌ محصولات‌ واحد مورد رسیدگی‌ .

 . مخاطرات‌ تجاری‌ (برای‌ مثال‌: مخاطرات‌ ناشی‌ از تغییرات‌ سریع‌ تکنولوژی‌ و نابابی‌، سهولت‌ ورود رقبا به‌ بازار و...).

 . گسترش‌ و توسعه‌ عملیات‌ یا کاهش‌ آن‌.

 . شرایط‌ نابسامان‌ (برای‌ مثال‌: کاهش‌ تقاضا، ظرفیت‌ اضافی‌، رقابت‌ شدید قیمتها و ...).

 . نسبتهای‌ مالی‌ و غیرمالی‌ عمده‌ و آمارهای‌ اصلی‌ عملیاتی‌.

 . مسایل‌ خاص‌ حسابـداری‌.

 . الزامات‌ و مشکلات‌ زیست‌ محیطی‌.

 . الزامات‌ قانونـی‌.

 . امکان‌ تامین‌ انرژی‌ و هزینه‌ آن‌.

 . نحوه‌ عملهای‌ خاص‌ یا انحصاری‌ (برای‌ مثال‌: مسایل‌ مربوط‌ به‌ سهمیه‌بندی‌، شیوه‌های‌ تامین‌ مالی‌ و ...).

 پ‌ - واحـد مورد رسیدگی‌

1 . مدیریت‌ و مالکیت‌ - ویژگیهای‌ مهم‌

 . ساختار واحد مورد رسیدگی‌: خاص‌، عام‌، تعاونی‌ یا دولتی‌ (شامل‌ هرگونه‌ تغییری‌ که‌ اخیرا رخ‌ داده‌ یا قرار است‌ رخ‌ دهد).

 . مالکان‌ تاثیرگذار و اشخاص‌ وابسته‌ واحد مورد رسیدگی‌ (داخلی‌، خارجی‌، حسن‌ شهرت‌ و تجارب‌تجاری‌ آنان‌).

 . ساختار سرمایه‌ (شامل‌ هرگونه‌ تغییری‌ که‌ اخیرا رخ‌ داده‌ یا قرار است‌ رخ‌ دهد).

 . ساختار سازمـانی‌.

 . هدفها، فلسفه‌، نگرش‌ و طرحهای‌ استراتژیک‌ مدیریت‌.

 . تحصیل‌، ادغام‌ یا واگذاری‌ فعالیتهای‌ تجاری‌ (برنامه‌ریزی‌ یا اجراشده‌ در گذشته‌ نزدیک‌).

 . منابع‌ و شیوه‌های‌ تامین‌ مالی‌.

 . هیات‌ مدیـره‌:

 - ترکیـب‌.

 - حسن‌ شهرت‌ و تجارب‌ تجاری‌ هریک‌ از آنها.

 - میزان‌ استقلال‌ از مدیریت‌ عملیاتی‌ و کنترل‌ آن‌.

 - تعـداد جلسـات‌.

 - وجود کمیته‌ حسابرسی‌ و دامنه‌ فعالیت‌ آن‌.

 - وجود سیاستهای‌ مدون‌ برای‌ اداره‌ امور.

 - تغییرات‌ در مشاوران‌ حرفه‌ای‌ (برای‌ مثال‌: مشاوران‌ حقوقی‌).

 . مدیریت‌ عملیاتـی‌:

 - تجربه‌ و حسن‌ شهـرت‌.

 - تعدد موارد تغییر آنان‌.

 - کارکنان‌ اصلی‌ مالی‌ و موقعیت‌ آنان‌ در سازمان‌.

 - تعداد کارکنان‌ امور مالی‌.

 - وجود طرحهای‌ تشویقی‌ و پاداش‌ به‌ عنوان‌ بخشی‌ از حقوق‌ و مزایا (برای‌ مثال‌، طرحهای‌ مبتنی‌ بر سود، کارانه‌، بهره‌وری‌ و ...).

 - میزان‌ استفاده‌ از بودجه‌ها و براوردها.

 - فشارهای‌ وارده‌ بر مدیریت‌ (برای‌ مثال‌، فشار کاری‌ زیاد، سلطة‌ یک‌ نفر یا یک‌ گروه‌ بر دیگران‌، حمایت‌ نامعقول‌ از قیمت‌ سهام‌ شرکت‌، تعیین‌ مهلتهای‌ نامعقول‌ برای‌ اعلام‌ نتایج‌).

 - سیستم‌ اطلاعات‌ مدیریت‌.

 . واحد حسابرسی‌ داخلی‌ (وجود و کیفیت‌).

 . چگونگی‌ برخورد با محیط‌ کنترلی‌.

2 . فعالیت‌ واحد مورد رسیدگی‌، محصولات‌، بازارها، تامین‌کنندگان‌ مواد و کالا، هزینه‌ها و عملیات‌ 

 . نوع‌ و ماهیت‌ فعالیت‌ اصلی‌ تجاری‌(برای‌ مثال‌، تولیدی‌، بازرگانی‌، خدماتی‌ و ...).

 . محل‌ استقرار کارخانه‌، انبارها و دفاتر کار.

 . روشهای‌ استخدامی‌ کارکنان‌ (برای‌ مثال‌، محلی‌ یا مرکزی‌، رسمی‌ یا قراردادی‌، سطوح‌ حقوق‌ و دستمزد، طرحهای‌ بازنشستگی‌، مقررات‌ دولتی‌ و ...).

 . انواع‌ محصولات‌ یا خدمات‌ و بازارهای‌ آنها (برای‌ مثال‌، مشتریان‌ یا قراردادهای‌ عمده‌، شرایط‌ پرداخت‌، حاشیه‌ سود، سهم‌ بازار، رقبا، صادرات‌، سیاستهای‌ تعیین‌ قیمتهای‌ فروش‌، شهرت‌ محصولات‌، تضمینهای‌ پس‌ از فروش‌، حجم‌ سفارشهای‌ فروش‌، روندها، استراتژی‌ و هدفهای‌ بازاریابی‌، مراحل‌ تولید).

 . تامین‌کنندگان‌ عمده‌ مواد و کالا وخدمات‌ (برای‌ مثال‌، قراردادهای‌ بلند مدت‌، ثبات‌ تامین‌ مواد و کالا و خدمات‌، شرایط‌ پرداخت‌، واردات‌، شیوه‌های‌ تحویل‌ و ...).

 . موجودیهای‌ مواد و کالا (برای‌ مثال‌، محل‌ استقرار، مقدار و ...).

 . انواع‌ امتیازهای‌ ساخـت‌.

 . گروه‌های‌ عمده‌ هزینـه‌.

 . تحقیق‌ و توسعـه‌.

 . داراییها، بدهیها و معاملات‌ ارزی‌؛ به‌ تفکیک‌ ارزها و پوشش‌ ارزی‌.

 . قوانین‌ و مقررات‌ با اثر عمده‌ بر واحد مورد رسیدگی‌.

 . سیستم‌ اطلاعاتی‌؛ فعلی‌ و برنامه‌های‌ آتی‌ برای‌ تغییر در آن‌.

 . ساختار بدهیها، شامل‌ قراردادها و تعهدات‌ ناشی‌ از آنها.

3 . عملکرد مالی‌ - عوامل‌ موثر بر شرایط‌ مالی‌ و سودآوری‌ واحد مورد رسیدگی‌ 

 . نسبتهای‌ مالی‌ و غیر مالی‌ عمده‌ و آمارهای‌ اصلی‌ عملیاتی‌.

 . رونـدهـا.

4 . محیط‌ گزارشگری‌ - عوامل‌ خارجی‌ تاثیر گذارنده‌ بر مدیریت‌ در تهیه‌ صورتهای‌ مالی‌.

5 . قـوانیــن‌

 . محیط‌ و الزامات‌ قانونی‌.

 . مالیـات‌.

 . اندازه‌گیری‌ و افشای‌ مسایل‌ خاص‌ تجاری‌ (برای‌ مثال‌، احتساب‌ ذخیره‌ مزایای‌ پایان‌ خدمت‌ و اندوخته‌ قانونی‌ و ...).

 . الزامات‌ گزارشگری‌ حسابرسی‌.

 . استفاده‌کنندگان‌ از صورتهای‌ مالی‌.