دغدغه پیشرفت ، توسعه و ثبات سیاسی ایران هم چنان ادامه دارد . در حالی که بسیاری از کشورهای هم ردیف ما راه و افق های خود را پیدا کرده اند، ما هنوز در نزاع های فکری و سیاسی خود غوطه وریم. جالب این که مباحث پیشرفت و توسعه یافتگی را قبل از کشورهایی مانند مالزی ، کره جنوبی و حتی چین ، آغاز کرده ایم . امروز این کشورها سامان پیدا کرده اند و ما منابع ملی ، وقت و انرژی خود را صرف اقناع یکدیگر می نمائیم .

چرا پیشرفت نکردیم


به نظر می رسد از گذشته نمی آموزیم ، تحولات جهانی بر ضمیر و وجدان جمعی ما اثرات پایداری ندارد و واقعیت هر چند تلخ این است که " خیلی فکر نمی کنیم " شاید هم صحیح فکر نمی کنیم . ممکن است بگوییم که جمعی فکر نمی گنیم . امکان دارد به این نتیجه برسیم که مسائل خود را خوب تشخیص نمی دهیم . از یک جریان گفتمانی به جریانی دیگر سوق پیدا می کنیم و مرتب نظام اجتماعی وسیاسی را تغییر می دهیم .

شاید سامان و استقرار را دوست نداریم ، چون سامان یافتن ، خیلی زحمت دارد ، ترجیح داده ایم با هیجان و اوضاع روز زندگی کنیم . درآمد نفت ، حداقل بقای ما را تضمین می کند . در واقع هنوز نسبت به آنچه هستیم و باید باشیم به شناخت جمعی ، تعاریف جمعی و راه حل های جمعی دست نیافته ایم . افکار بسیار خوب در سخنرانی ها را نتوانسته ایم تبدیل به سیستم کنیم . ظاهراً در نمایش فکر بیش از عمل به آن لذت می بریم . افکار غربی را خیلی خوب و سریع ترجمعه می کنیم و به آن ریسندگی و بافندگی های خود را نیز اضافه می کنیم .

یک جامعه به همه نوع قشری نیاز دارد : زاهد ، روشنفکر ، غرب زده ، بومی و بسیاری اقسام دیگر. یکسان سازی مردم خیلی مضر است ؛ استقلال را از آنها می رباید . آزادی در این دنیای پر تنوع و پر تلاطم در این است که هرکس ، تعلق فرهنگی خود را کسب کند و بدون تعرض و تعدی دیگران ودولت ، بدان عمل نماید . ضمن اینکه در یک چارچوب و سیع تر و اجتماعی ، شهروندی قانون مدار و موثر است که به تعالی و شکوفایی جامعه اش می اندیشد .

ما افکار بسیار مدرنی داریم و در صنعت ترجمه پرشتاب عمل می کنیم ، ولی برای رسیدن به رفتار ، خلقیات و شخصیت های مدنی راهی طولانی در پیش داریم . افکار ما با خلقیات ما سازگاری ندارد و به ماشین پژو RD شباهت دارد : ظاهری آراسته ولی باطنی ضعیف . بعد از صفویه دیگر نتوانستیم سیمتمی بنا کنیم . در آن زمان ، ماهیت نظام سیاسی و اجتماعی با خلقیات ما سازگاری داشت . هم اکنون در معرض افکار جدیدی هستیم و خود به شدت علاقه مندیم که مدنی و مبتنی بر آزادی ، شهروندی ، عدالت خواهی و دیانت زندگی کنیم ، اما این فضائل با خلقیات و شخصیت انباشته شده ما هم خوانی ندارد .

لذا بسیار هنرمندانه سخنرانی می کنیم و افکاری را که هنوز دنیای صنعتی به دنبال تحقق آنهاست به زبان می آوریم . به جهانیان فن گفتگو می آموزیم و همه را به وحدت فرا می خوانیم ، اما بر خلاف آنچه دین ما به ما آموخته است در میان خود ترحم نداریم و حذف ، تخریب و حسادت به شدت در میان ما رواج دارد و بر پایه محبت ، عطوفت ، هم فکری و هم فهمی با یکدیگر معاشرت نمی کنیم . عموماً خارج از خود به دنبال علت ها ، مشکلات و ریشه ها هستیم . زمانی امپریالیسم را سرزنش می کردیم و هم اکنون که امپریالیسم در خانه ما نیست ، جریان و گروه دیگر را متهم می کنیم . دگر انتقادی را به مراتب مقدس تر از خود انتقادی تلقی می کنیم .

عمده ی مشکل توسعه نیافتگی ایران در افکار ما نیست ، بلکه در شخصیت پرورش نیافته ما است . مشکل ما چگونگی تبدیل فکر به عمل است . مشکل ما ناتوانی در سیستم ساختن است . در جامعه ای که افراد این قدر نسبت به یکدیگر دافعه دارند ، نمی توان سیستم اجتماعی ساخت . دو پایه متدلوژیک تمدن غرب ، ساماندهی و تشکل از یک طرف و ظرفیت نقد پذیری افراد از طرف دیگر است . ما در هر دو مورد ضعیف هستیم .طبعاً این ضعف ها قابل اصلاح هستند ، مشروط بر اینکه برای اصلاح آن ها جایی باز کنیم . خلقیات غیر مدنی ما ذاتی نیستتند، بلکه ساختارهای سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی انباشته شده تاریخ ایران است .

اگر ما ساختارهای منتهی به تحول شخصیت به پا نکنیم و جاذبه های معاشرتی و همکاری را میان خود ایجاد نکنیم ، در به پا کردن ساختارهای ی که به توسعه اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی منجر می شود هم چنان ناکام خواهیم ماند . بنابراین ، ضروری است هر چه سریعتر در کنار طرح افکار منطقی ، در شخصیت خود تحولی ایجاد کنیم .