الف

1392-01-10

ارزش بازار بورس، سال 91 شدیداً کاهش داشت
 

وزیر اقتصاد در مراسم آغاز به کار رسمی معاملات بورس انرژی از ۶ برابر شدن ارزش بازار بورس تهران گفته بود. شما چنین مسئله ای را تایید می‌کنید؟
البته من تنها در مورد عملکرد سال ۹۱ می‌توانم اظهار نظر کنم ولی به هر حال ۶ برابر شدن بازار بورس آن هم در کشوری که مشغول خصوصی سازی است بعید به نظر می‌رسد که چنین اتفاقی در طول یک سال اتفاق بیفتد ولی به هر حال می‌بایست برای نفی این ادعا از اعداد و ارقام استفاده کرد. آمار و ارقام چیز دیگری را بیان می‌کند به طوری که ارزش بازار بورس در تاریخ پنجم فروردین ۹۱ برابر با ۱۷۳ هزار میلیارد ریال بوده است. در تاریخ ۱۹ اسفندماه ۹۱ ارزش جاری سهام بورس تهران رقمی حدود ۲۰۷ هزار میلیارد ریال را نشان می‌دهد.

مقایسه این دو رقم نشان می‌دهد که بازار بورس تهران در سال جاری علیرغم پذیرفته شدن شرکت‌های بزرگی مانند پالایشگاه های نفت و شرکت‌های دولتی دیگر شدیداً می‌بایست افزایش پیدا می‌کرد نه اینکه شاهد رشد ۲۶ درصد باشد. از طرف دیگر خود مسئله ارزش بازار سهام به ریال آن هم در کشوری که برای چندین سال دارای نرخ تورم دو رقمی است مبنای مقایسه ای درستی نیست زیرا کنفدراسیون بورس‌های اوراق بهادار ارقام خود را به دلار محاسبه می‌کند. حال اگر نرخ مبادلاتی دلار را در نظر بگیریم که البته نرخ مبادلاتی با نرخ آزاد فاصله زیادی دارد، چنین امری نمایانگر این است که ارزش بازار بورس ایران به دلار علیرغم پذیرفته شدن شرکت‌های بزرگ نه تنها افزایش پیدا نکرده است بلکه شدیداً کاهش پیدا کرده است.

این رقم از ۱۵۹ میلیارد دلار در ابتدای سال ۹۱ به ۸۲.۶ میلیارد دلار کاهش پیدا کرده و عملاً می‌توان گفت از نقطه نظر بین‌المللی این رقم درست نیست، متأسفانه در شرایط جاری می‌بینیم که ارقام غیر منطقی زیادی از سوی دولت‌مردان ارائه می‌شود. به طور مثال چندی پیش معاون وزیر راه و شهرسازی گفته بود در سال جاری ۲۹ هزار کیلومتر آزاد راه ساخته‌ایم. طبیعی است که چنین کاری حتی در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان یعنی آمریکا هم امکان پذیر نیست و اگر هم چنین اتفاقی افتاده است این آزادراه‌ها کجا هستند که ما آن‌ها را نمی‌بینیم؟

نکته قابل اهمیت دیگر، این است که ده شرکت بزرگ پذیرفته شده در بورس در تاریخ ۵ فروردین سال 91 شامل شرکت‌های مخابرات، ارتباطات سیار، مس، فولاد مبارکه، پتروشیمی مارون، سرمایه گذاری قدیر، گل گهر سیرجان، نفت و گاز پارسیان، چادرملو و فولاد خوزستان بوده‌اند که فقط این‌ شرکت ها با ارزشی برابر ۷۰۴ هزار میلیارد ریال، به تنهایی ۴۰ درصد از بازار بورس تهران را تشکیل می‌دهند، این یعنی ده شرکت اول بورس تهران اساساً دولتی هستند.

در هیچ کجای دنیا این‌گونه شرکت‌ها را که نه تنها مدیرعامل بلکه اعضای هیأت مدیره آن‌ها را هم وزیر مربوطه تعیین می‌کند را خصوصی نمی‌دانند و اصولاً این شرکت‌ها با ترکیب سهامداری که دارند نمی‌توانند در بورس پذیرفته شوند ضمن اینکه مابقی شرکتها نیز دولتی هستند و نمی‌توان آن‌ها را خصوصی به حساب آورد.

شرکت‌ها در سایر بورس‌های جهان برخلاف بورس ما سود نقدی رابین سهامداران تقسیم نمی‌کنند. بر پایه آخرین اطلاعات منتشر شده ۱۵۸ هزار میلیارد ریال سود به صورت نقدی به سهامداران پرداخت شده است، این بدان معنی است که این مقدار پول از بورس خارج شده است. سودی که در سرمایه گذاری‌های مجدد در توسعه شرکت‌ها به مصرف می‌رسد، مشمول مالیات نمی شود ولی سودی که به صورت نقدی پرداخت می‌شود مشمول مالیات‌های سنگین است.
به طور مثال شرکت اپل که به عنوان دومین شرکت بزرگ بورس نیویورک پس از شرکت نفتی اگزون موبیل دارای ارزش بازاری حدود ۳۲۰ میلیارد دلار است از ابتدای تاسیس تاکنون هیچ گاه مبلغی به صورت سود سهام به سهامداران خود پرداخت نکرده است. یکی از دلایل رشد این شرکت و رسیدن به مقام دوم بزرگ‌ترین بورس جهان نتیجه اجرای این‌گونه سیاست‌ها بوده است.

شرکت بزرگ مایکروسافت نیز هیچ گاه سود نقدی پرداخت نکرده و اخیراً سودی کمتر از ۵ درصد از سود کل شرکت را به صورت نقدی به سهامداران داده است در مورد سایر شرکت‌ها نیز فقط ۵ الی ۱۰ درصد از سود خود را به صورت نقدی پرداخت می‌کنند. در حالی که در بورس تهران در سال جاری ۷۲ درصد را به عنوان سود نقدی پرداخت شده که از دلایل عدم رشد آن است. این مورد هم از دلایلی است که ارزش بازار سهام ایران علیرغم پذیرفته شدن شرکت‌های بسیار بزرگ مانند پالایشگاه‌ها در سال جاری رشد چندانی نداشته است.

در رابطه با فساد مالی و استفاده از اطلاعات شرکت‌ها توسط افراد، سخنان فراوانی گفته می‌شود آیا امر صحت دارد.
این مسئله در گذشته نیز در مقیاس کمتری وجود داشت، زیرا آن زمان بورس تهران بورس کوچکی بود. هر چند اکنون ارزش تمام شرکت‌های پذیرفته شده چیزی حدود ۸۰ میلیارد دلار است و این میزان ارزش برابر ارزش سهام شرکت سابیک عربستان است که در بورس عربستان و سایر بورس‌ها عرضه شده است. به عبارتی بورس تهران هنوز بسیار کوچک است و حتی رسانه های مالی و اقتصادی جهان آمار و اطلاعات بورس‌های امیر نشین هایی مانند قطر، ابوظبی، دبی، عربستان را منتشر می‌کنند ولی از بورس تهران نامی برده نمی‌شود.

گستره این سوء استفاده‌ها با توجه به افزایش ارزش بورس افزایش پیدا کرده است و در مواردی نهادهای نظارتی نیز برخوردهایی هم انجام داده‌اند. در ایران به خاطر همین گونه رفتار اعتماد مردم را از دست داده‌ایم و نمونه آن کاهش ارزش بورس در روزهای پایانی سال ۹۱ است. این موضوع را نیز باید در نظر گرفت که نهادهای اطلاعاتی ما دانش و تخصص کافی در این زمینه‌ها ندارند و شاید این‌گونه مسائل در اولویت کاری آنان قرار نمی‌گیرد.