مودیان مالیاتی در راستای اداره بنگاه ‌اقتصادی، مسوولیت‌های سنگینی به عهده دارند از جمله خرید مواد اولیه، فروش محصولات، تامین منابع مالی و... . علاوه بر موارد فوق، مودیان بنگاه اقتصادی باید پاسخگوی حسابرسان متعدد باشند (رجوع شود به مقاله اینجانب در همین روزنامه با عنوان «لزوم تدوین قانون جامع حسابرسی») از جمله حسابرسان مالی (در قالب بازرس قانونی)، حسابرس مالیاتی، حسابرس عملیاتی، حسابرسان دیوان محاسبات، حسابرسان سازمان بازرسی کل کشور و... .

مودیان مالیاتی و تکالیف یک‌طرفه پیش‌رو



در قانون مالیات‌های مستقیم نیز تکالیف بسیاری برای مودیان مالیاتی الزام شده که هر کدام اگر انجام نشود یا درست انجام نشود دارای تبعات قانونی و هزینه برای این بنگاه اقتصادی است و رفتارهای مغایر قانون ماموران مالیاتی موجبات نارضایتی مودیان مالیاتی را فراهم کرده است. بدیهی است سازمان امور مالیاتی با بحث‌های لاینحل فرارهای مالیاتی، دو دفتره‌ها، کتمان درآمد، فروش خارج از فاکتور و فاکتور به نام دیگری و... روبه‌رو است و قصد دارد با این کنترل‌ها که خلاصه آن در ذیل خواهد آمد معضلات یادشده را بر‌طرف کند. سوال: آیا تا به حال این روش افزایش تکالیف مودیان موفق بوده است؟
چند مطلب زیر در این خصوص قابل توجه است:
الف- رویه سازمان مالیاتی بر این شده که هرکس اطلاعات بدهد یا بیشتر با ادارات مالیاتی همکاری کند بیشتر تحت تفتیش، استنطاق و بازرسی مالیاتی قرار می‌گیرد. در عوض هرکس اطلاعات کم بدهد یا ندهد آزاد است و با او کاری ندارند.
ب- مودیان مالیاتی که اطلاعاتی به سازمان مالیاتی می دهنداگر فعالیت شفاف دارند که مشکلی ندارند تا هر اطلاعاتی را در اختیار ادارات مربوطه قرار ‌دهند ولی در مورد شرکت‌های غیرشفاف، اطلاعات با هماهنگی و الزام اشخاص طرف حساب به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود. با این قانون و مقررات سازمان امور مالیاتی هنوز هم قادر نیست با تبادل اطلاعات
دوطرفه خرید و فروش، درآمد و هزینه، پیش پرداخت و پیش‌دریافت و ... اطلاعات مالی شرکت‌ها را کنترل کند و تقریبا جواب نداده و نخواهد داد. مگر اینکه اطلاع رسانی قانونمند شود و اقتصاد زیر‌زمینی کاهش یابد و.... .
اما خلاصه‌ای از تکالیف نامحدود مودیان مالیاتی برای ادارات مالیاتی:
1- تنظیم دفاتر قانونی (با ملاحظه یکی از ده‌ها مورد ایراد آیین‌نامه‌ای، ارجاع پرونده به هیات 3 نفره و در بیشتر موارد تایید نظر اداره کل و علی الراس).
2- ارائه اظهارنامه مالیات عملکرد و ارائه انواع صورت ریزها (به تازگی نیز جدول تفصیلی اطلاعات ارز حاصل از فروش صادراتی).
3- ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده هر سه ماه یکبار.
4- ارائه گزارش‌های خرید و فروش فصلی (موضوع ماده 169 مکرر) هر سه ماه یکبار.
5- ارائه قراردادهاولیست‌های موضوع ماده 86، 104، 107 و 53 ق.م.م به ادارات مالیاتی.
6- تهیه 30 ردیف اطلاعات برای اداره مالیاتی در اجرای بند 2 ماده 97 ق.م.م .
و...
همانگونه که ملاحظه می‌شود گروهی از حسابداران در شرکت باید در طول سال فقط اطلاعات برای ادارات مالیاتی آماده کنند ضمن اینکه خیلی از آنها تکراری است و چند باره ارائه می‌شود. همچنین بسیاری از اطلاعات ارائه شده فوق، بار دیگر توسط اداره مالیاتی در قالب کاغذ (فهرست‌های گمرکی و اطلاعیه‌ها) به منظور اطمینان از ثبت در دفاتر به همین مودی(یا حسابدار رسمی مربوطه) ارسال می‌شود و روکش اسناد حسابداری برای چندمین بار درخواست می‌شود!
در این ارتباط مطالب زیر حائز اهمیت است:
1- در هر اداره مالیاتی، حداقل 400 پرونده مالیاتی وجود دارد. یک سال 365 روز است پنج شنبه‌ها نیز تعطیل. روزهای کاری مفید یک ممیز مالیاتی 200 روز است. این ممیز محترم علاوه بر رسیدگی به حساب‌های شرکت و تشخیص درآمد مشمول مالیات باید در محل حوزه مالیاتی پاسخگوی مودیان مالیاتی و ... باشد. حال سوال این است که اطلاعات ارائه شده فوق با این فرصت اندک، آیا قابل پردازش و بررسی در دفاتر مودیان مالیاتی هست؟ و آیا خروار اطلاعات ارائه شده به شرح فوق، قابلیت کاربرد برای ادارات مالیاتی دارد؟ آیا ممیزان مالیاتی فرصت نگاه کردن و... به این همه کاغذ دارند؟!
2- به فرض با بررسی‌های تقابلی انجام شده (که بسیاری از آنها هم صحیح نیست، مثلا درخصوص پیش فاکتورهای صادره و...) در چند مورد محدود و موردی و اتفاقی، اطلاعیه‌ها در یکی از دفاتر ثبت نشود و اداره مالیاتی دفاتر را علی‌الراس کند. قطعا موضوع فوق، تبعات بدی خواهد داشت زیرا مودی یادشده در سنوات بعد به سمت غیرشفافیت (دو دفتره شدن و کاهش قابل توجه درآمدها و ...) حرکت خواهد کرد و اگر هم از اول غیرشفاف بود که غلظت آن را بیشتر می‌کند.
3- اینکه فکر می‌کنیم با اخذ اطلاعات از اداره کل گمرک و ...و مطرح کردن چند تاخیر ثبت و ارجاع به هیات 3 نفره، سیستم مالیاتی اصلاح می‌شود هرگز چنین نیست. این نحوه برخوردهای سنتی و افراطی و یکطرفه، تیشه است به ریشه وضع مالیاتی موجود!
4- دلیل علاقه بیش از حد ممیزان به علی‌الراس کردن چیست؟ چرا ممیزان به جای رسیدگی معمول و منطقی و بررسی اسناد و مدارک و...... به دنبال این هستندکه هرطور شده یک مدرک یا دلیلی (حتی یک خدشه کوچک در دفاتر قانونی و ...) پیدا کنند و مالیات را از طریق علی الراس تشخیص دهند؟ چگونه است که ثبت نشدن یک معامله چند میلیون ریالی در دفاتر یک شرکت با گردش هزار میلیارد ریال، موجب علی‌الراسی می‌شود؟
5- تکالیف متعدد و یکطرفه برای مودیان چیده می‌شود و... حال سوال این است آیا سازمان امور مالیاتی از نماینده مودیان بزرگ و خوش حساب، هنگام تهیه پیش‌نویس اصلاحیه قانون اخیر، دعوت کرده و نظر آنها را خواسته است؟!
پیشنهاد و استمداد از ریاست محترم سازمان مالیاتی
ریاست محترم سازمان امور مالیاتی، خود تحصیل کرده رشته اقتصاد است و سابقه هیات مدیره در شرکت‌های معظم و اشراف کامل به مسائل فوق را دارد. به طور قطع سازمان امور مالیاتی که متولی شناسایی و تشخیص درآمد مشمول مالیات، مطالبه و وصول مالیات است، باید وظایف خود را انجام دهد.
در این زمینه می‌توان از گفته‌های ریاست محترم سازمان امور مالیاتی در نشست صبحانه اتاق بازرگانی متوجه نگرانی‌های وی از وضعیت مالیاتی بود که اظهار کرد: «تولید‌کننده یک ترازنامه به من می‌دهد که زیان ده است و سپس یک ترازنامه به بانک می‌دهد که سودده است.
من زمانی ورود پیدا می‌کنم که دو ترازنامه سود و زیان گذاشته می‌شود و از من می‌پرسند که این تولید‌کننده که ترازنامه‌های سود و زیان دارد چرا از دادن مالیات معاف شده است؟ حسابرس هم که پای ترازنامه را مهر می‌زند، اخلاق حرفه‌ای را رعایت نمی‌کند. یک چیزهایی هم پشت صحنه رخ می‌دهد که اگر نتوانم مالیات بگیرم مشروعیت ندارم.»
نخست آیا تمام حسابرسان کشور اینطور مهر می‌زنند؟ دیگر اینکه واضح است که فرار مالیاتی و ... برقرار است. اما آیا با اخذ هزار خروار کاغذ و اطلاعات به شرح یادشده و برگشت دوباره آنها به شرکت مودی و... مشکلات دیگر حل می‌شود؟ قطعا خیر. بدیهی است تقابل و جبهه‌گیری در مقابل مودی، هرگز جوابگو نخواهد بود. مالیات ستانی مثل سایر کنش‌های اجتماعی است. برای هر عملی، عکس‌العملی است مساوی با آن ولی در خلاف جهت آن.
پیشنهاد می‌شود به جای تقابل و افزایش تکالیف مودیان و... آسیب‌شناسی مالیاتی انجام شود، فرهنگ‌سازی مالیاتی بهینه شود، طرح نظام جامع مالیاتی عملیاتی شود، کنترل‌های سازمان مالیاتی به جای کاغذ با اجرای سیستم‌های پیشرفته نرم‌افزاری باشد، سیستم‌های دستی کنار گذاشته شود، برای مودیان شفاف، فرش قرمز پهن کنیم، ساختارها اصلاح شود، از تجارب مالیاتی کشورهای موفق در این زمینه استفاده ‌شود و ....
در آخر پیشنهاد می‌شود ریاست محترم سازمان امور مالیاتی در ماه یک روز را اختصاص دهند به ملاقات‌های مردمی که مودیان،حسابداران رسمی، ماموران مالیاتی، متخصصان، نمایندگان اصناف مختلف و ....، مواردی را به استحضار ایشان برسانند که به طور قطع برای سیستم مالیاتی مفید خواهد بود زیرا 100 درصد موارد مالیاتی و معضلات از سوی مشاوران ایشان قابل انتقال نخواهد بود. این موضوع در اصلاح سیستم مالیاتی بسیار موثر خواهد بود.