حسابرسان به وسیله شواهد، نسبت به کیفیت گزارشگری مالی تا حدودی اطمینان حاصل می‌کنند، اما این اطمینان نسبی است نه قطعی. این جمله‌ای است که «موتز» و «شرف» در مورد اظهار‌نظر حسابرسان نسبت به کیفیت گزارشگری مالی بیان کرده‌اند.

حسابرسی و خصوصیات کیفی قابل اتکا و مربوط بودن


همانگونه که مفاهیم نظری گزارشگری مالی، ویژگی‌های کیفی صورت‌های مالی را در دو موضوع مربوط بودن و قابل اتکا بودن می‌داند، از حسابرسان انتظار می‌رود نسبت به این دو موضوع اظهارنظر کنند. اظهار‌نظری که حسابرسان را در رسیدگی به این ویژگی‌ها با مشکل مواجه می‌سازد، زیرا استانداردهای خاصی در مورد رسیدگی به ویژگی‌های کیفی گزارشگری مالی برای حسابرسان وجود ندارد. «چمبرز» بیان می‌کند که برای واقع‌نگر بودن، اطلاعات مربوط نباید رفتارهای استفاده کننده خاصی را پیش بینی کند. وی نتیجه‌گیری می‌کند که تایید‌پذیری اطلاعات کمک کمی یا به عبارت دیگر هیچ کمکی به مربوط بودن آنها نسبت به تصمیم‌گیری نمی‌کند. در واقع کار حسابرسی را فقط با خصوصیت قابلیت اعتماد مربوط می‌سازد.
از طرف دیگر تشکیلات رسمی حسابداری و حسابرسی نظیر AICPA در آمریکا و ACP در انگلستان در مورد چگونگی جمع آوری شواهد و مدارک موید نسبت به مربوط بودن و قابل اعتماد بودن با ابهام سخن گفته‌اند یا اصلا سخنی در این مورد نگفته‌اند.
همچنین عده زیادی از افراد جامعه، ذهنیت اعتماد‌گرایانه به حسابرسی دارند، یعنی ویژگی دوم خصوصیات کیفی صورت‌های مالی. در حالت کلی نیز استانداردهای حسابرسی و کتب حسابرسی بیشتر به جنبه قابل اعتماد بودن گزارشگری مالی اشاره کرده‌اند تا مربوط بودن! زیرا هدف حسابرسی اطمینان‌بخشی صورت‌های مالی برای استفاده‌کنندگان است.
همانطور که خصوصیات کیفی مرتبط با مربوط بودن اشاره دارد: «اطلاعاتی مربوط تلقی می‌شود که بر تصمیمات اقتصادی استفاده‌کنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال یا آینده یا تصحیح ارزیابی‌های گذشته آنها موثر واقع شود» آیا می‌توان پرسید که حسابرسان چه نوع شواهدی در ارتباط با هر یک از این موضوعات جمع آوری می‌کنند؟
حسابرسان با جمع آوری شواهد و مدارک موید علاوه بر اطمینان دادن به گزارشگری مالی خصوصیت کیفی مربوط بودن را نیز مد نظر قرار می‌دهند. شواهد و مدارک موید که در حسابرسی استفاده می‌شوند چند بعدی بوده و درجه‌ای از مهارت و تجربه حسابرسان و نقش‌های متعدد آنان را منعکس می‌کند. ویژگی‌های مدارک موید، کیفیت اظهار‌نظر حسابرسی را تحت تاثیر قرار خواهند داد. «لی» اعتقاد دارد مهم‌ترین خصوصیت مدارک موید توانایی فراهم آوردن شواهد به منظور کیفیت ادعاهای حسابداری به شمار می‌رود. به هرحال اگرچه این توانایی اساسی‌ترین ویژگی‌های مدارک موید است، اما از سویی دیگر بسیار مبهم به نظر می‌رسد و نیاز دارد که به‌وسیله معیار دیگری که حسابرسان را در عمل یاری کند، تکمیل شود.
معیاری که در این ارتباط وجود دارد، مربوط بودن است. مربوط بودن به معنی ظرفیت (توانایی) مدارک موید در تاثیرگذاری بر تصمیمات حسابرسی است. به هرحال در گزارشگری مالی، مربوط بودن فقط زمانی معنی دار است که با خصوصیت قابلیت اعتماد همراه باشد.
«موتز» و «شرف» در مورد مدارک موید اذعان می‌کنند: «مدارک موید بخش ضروری فرآیند حسابرسی به شمار می‌روند، زیرا به حسابرس این اجازه را می‌دهند که برای دفاع از اظهارنظر خود در مورد کیفیت صورت‌های مالی حسابرسی شده دلیل بیاورد». در واقع حسابرسان با مهارت‌های چندگانه‌ای که در ارتباط با شواهد حسابرسی دارند می‌توانند در مورد محتوای شواهد قضاوت کنند و در نهایت این شواهد را به منظور اظهار‌نظر نسبت به صورت‌های مالی به کار گیرند. اظهار‌نظری که هم مربوط بودن و هم قابل اتکا بودن را در بر می‌گیرد.