اگر گواهی‌ها می‌توانند به ارزش یک مقدار طلای خالص یا شمش بیفزایند، پس این گواهی‌ها باید به خودی خود هم ارزش داشته باشند و در نتیجه خواهند توانست به صورت مجزا و بدون همراهی مستقیم با فلزات گرانبها نیز مبادله شوند و به این صورت قادر خواهند بود به عنوان جانشین پول ظاهر شوند.

اخلاق توليد پول
گواهی‌های منفصل از اصل پول


مطرح شدن چنین جانشینی برای پول موضوعی بود که در شهرهای آمستردام و‌ هامبورگ به مدت تقریبا دو قرن و با موفقیت تجربه شده بود. بانک آمستردام برگه‌هایی ارائه می‌داد که گواهی می‌کرد دارنده آن برگه صاحب فلان قدر نقره است که نزد بانک نگهداری می‌شود. این برگه‌های بانکی به خواست دارنده آن به سادگی قابل ارائه و دریافت آن مقدار فلز گرانبها بود. به این ترتیب به جای خود نقره، این گواهی‌ها مبادله می‌شدند. افراد به جای خرید با خود نقره، با بانک‌نوشته‌هایی که گواهی‌کننده دارایی نقره آنان نزد بانک بود به خرید می‌پرداختند. اما جدا از شکل گفته شده گواهی‌های کاغذی، بیشتر جانشین‌های پول به شکل سکه‌های سمبلیک1 (Token Coins)، گواهی‌های سپرده، حساب‌های بانکی جاری، کارت‌های اعتباری و حساب‌های بانکی الکترونیکی در اینترنت هستند. با وجود تنوع فیزیکی، این جانشین‌ها همگی در سه ویژگی اساسی مشترک هستند: واسطه‌گری، حق مالکیت و دارا بودن مقداری «اندوخته».
در این شکل، گواهی‌ها دیگر مانند آنچه اشاره کردیم حک شده روی سکه نبوده و به صورت فیزیکی با آنچه گواهی می‌کنند همراه نیستند، بلکه به جای آن، این جانشین‌های پول وابسته به مقداری از پول هستند که در آن لحظه دور از دسترس طرفین مبادله است و در جای دیگری مثل بانک یا خزانه یا هر سازمان دیگری که ارائه دهنده آن گواهی است، نگهداری می‌شود؛ بنابراین در این مورد با نقش واسطه گری پولی مواجهیم که در آن طرف سومی وجود دارد که مقدار پول مبادله شده طرفین را تایید می‌کند و مهم‌تر از آن تبادل پول را به صورت فیزیکی در کنترل دارد.
در مورد حق مالکیتی که این گواهی‌ها ایجاد می‌کنند می‌توان گفت این جانشين‌های پولی صرفا وجود فیزیکی مقداری فلز گرانبها را تایید نمی‌کنند؛ بلکه نمایانگر حق قانونی دارنده آن نیز هستند. برای مثال دارنده گواهی یک اونس نقره، صاحب یک اونس نقره امانت داده شده نزد خزانه نهادی است که آن گواهی را ارائه کرده است. در نهایت مقدار پولی که توسط نهاد ارائه دهنده گواهی نگهداری می‌شود را «اندوخته» گوییم. این اصطلاح در علم اقتصاد جا افتاده است، اما باید از آن با احتیاط بیشتری استفاده کرد. بسیاری از دانشجویان پول و بانکداری بر این باورند که گواهی‌هایی مانند ثبت‌های دفتری2 در حساب‌های بانکی، پول حقیقی هستند؛ چرا که در تبادلات روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، در حالی که پول‌هایی که توسط نهاد مربوطه نگهداری می‌شوند، فقط نقش اندوخته را ایفا می‌کنند، اما حقیقت، با این باور مرسوم بسیار متفاوت است. در همه موارد اندوخته‌ای که گفته شد در حقیقت پول حقیقی است، در حالی که ثبت‌های دفتری تنها جانشین پول هستند.
مزایا و معایب گواهی‌هایی که به صورت فیزیکی جدا از پول هستند چیست؟ مزیت اصلی این گونه گواهی‌ها این است که هزینه‌های نگهداری انتقال و همچنین هزینه‌های ناشی از ضرب را کاهش می‌دهد. عیب اصلی این روش هم این است که پتانسیل سوء استفاده در آن بسیار بیشتر از روش ضرب سکه است. بانکداران متقلب بسیار راحت‌تر از متولیان ضرب متقلب می‌توانند دست به اختلاس دارایی‌های مشتریانشان بزنند.به طور خلاصه می‌توان گفت که پتانسیل سوء استفاده از جانشین‌های پولی یک عیب قابل‌توجه به شمار می‌آید. شاید عده‌ای فکر کنند که این جانشین‌ها در بازار آزاد می‌توانند حتی گردش بیشتری داشته باشند، اما دیوید ریکاردو، حامی بزرگ پول کاغذی، اقرار می‌کند که بعید به نظر می‌رسد چنین جانشین‌هایی یارای رقابت با سکه را داشته باشند. تنها راه مطمئن برای وارد کردن اسکناس‌ها به گردش پولی تحمیل آنها به شهروندان است. در هر حال ما در اینجا نمی‌خواهیم حدس بزنیم که احتمالا اهمیت گواهی‌های کاغذی در یک بازار آزاد چقدر می‌بود. تنها چیزی که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم این است که گواهی‌های کاغذی و سکه‌های سمبلیک قبل از این به صورت گسترده‌ای مورد استفاده بوده‌اند. (خب البته بیشتر اوقات همراه با تحمیل) و در شرایط رقابتی احتمالا به ایفای نقش خواهند پرداخت، اما این بار نه به صورت تحمیلی. در نهایت می‌توان گفت در یک جامعه آزاد، حاضرین در بازار به صورت مداوم مزایا و معایب گواهی‌های مختلف را ارزیابی می‌کنند. این درست که آنها نمی‌توانند از تمام سوء استفاده‌ها جلوگیری کنند، اما باز هم تکرار می‌کنیم که نظام رقابتی خسارت‌های ممکن را به حداقل خواهد رساند.
پاورقي
1- سکه‌هایی که نشانگر ارزشی هستند که بی ارتباط به موادی است که در آنها به کار رفته. یعنی فقط به صورت گواهی یا تایید مقداری از فلزات گرانبها استفاده می‌شوند. مثل سکه‌های معمول امروزی
2- یادداشتی در دفترچه حساب که تبادل را ثبت می‌کند.
[email protected]*