هر اندازه که بینش و درک سرمایه‌گذاران و معامله گران در تحلیل‌گری قیمت سهام افزایش یابد از رکودهای ‏لحظه‌ای، ‏ترقی قیمت‌ها به‌صورت حبابی و واکنش‌های نابهنگام در معاملات جلوگیری می‌کند و نه تنها شفافیت و ‏روشنگری در ‏معاملات را تقویت می‌کند بلکه بازار را به سمت و سوی کارا بودن سوق خواهد داد.

روش‌های تحلیل‌گری قیمت سهام

مقدمه

هر اندازه که بینش و درک سرمایه‌گذاران و معامله گران در تحلیل‌گری قیمت سهام  افزایش یابد از رکودهای ‏لحظه‌ای، ترقی قیمت‌ها به‌صورت حبابی و واکنش‌های نابهنگام در معاملات جلوگیری می‌کند و نه تنها شفافیت و ‏روشنگری در معاملات را تقویت می‌کند بلکه بازار را به سمت و سوی کارا بودن سوق خواهد داد. بدیهی است که این ‏موضوع با افزایش انگیزش سهامداران، رقم معاملات در بورس را نیز ترقی داده و از نظر حجم معاملاتی فاصله بورس ‏ایران را با کشور‌های هم‌ردیف خود کاهش خواهد داد. با این مقدمه کوتاه مقاله حاضر بیان می‌دارد که درخصوص آنالیز ‏قیمت سهام و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی در ادبیات مالی سه دیدگاه کلی وجود دارد که شامل الف)روش بنیادین ‏‏ب)روش چارتیست یا تکنیکال وج) روش تئوری مدرن پرتفولیو  یا سبدگردانی است. در ‏بازار سرمایه ارزش سهام براساس میزان منافع آتی و اطمینان از تحقق آنها تعیین می‌شود و هر اندازه اطمینان نسبت ‏به کسب بازده بیشتر باشد مخاطره از دست دادن اصل سرمایه و سود آن کمتر می‌شود.‏

‏2- روش بنیادین‏

عوامل و متغیرهای متعددی در بازار سرمایه و در سطح کلان کشور روی قطعیت یا عدم‌قطعیت سود و نیز تغییرات ‏قیمت دارایی‌های مالی اثر می‌گذارد. به همین خاطر روش بنیادین به بررسی دقیق عوامل محیطی که ممکن است بر ‏روند حرکت قیمت سهام و به تبع آن بر بازده دارایی‌های مالی تاثیر گذارد،  می‌پردازد. در این روش به‌منظور تحلیل ‏گزینه‌های سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار قاعدتاً بایستی به سه مرحله اساسی ذیل که ارکان اصلی تحلیل ‏بنیادین است توجه کرد:‏

            الف- بررسی و تحلیل اوضاع اقتصادی کشور: در نظام کنونی اقتصاد جهانی، بورس اوراق بهادار نقش ‏دماسنج اقتصادی را ایفا می‌کند و وضعیت اقتصادی و حتی سیاسی و اجتماعی کشور در حال و آینده تاثیر ‏بسزایی بر میزان سود آوری شرکت‌ها خواهد گذاشت. بنابراین در تحلیل بنیادین ابتدا بایستی تغییر و تحولات ‏اوضاع اقتصادی حال و جهت گیری‌های آتی به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

این تجزیه و تحلیل شامل بررسی شاخص‌های کلان اقتصادی از قبیل نرخ تورم، تولیدات ملی، نرخ بهره، نرخ ارز، ‏میزان بیکاری، نرخ رشد اقتصادی و سیاست‌های پولی و مالی دولت و سایر نهادهای تاثیر‌گذار است که تحلیل‌گر ‏با بررسی آنها پیش‌بینی‌های دقیق‌تری از وضعیت بازار سهام و صنعت خاص به عمل می‌آورد و از دور نمای آتی ‏سهام موجود در بازار و به ویژه سهام شرکت مورد نظر مطلع می‌شود. ‏

            ب – بررسی صنعت مورد نظر: دومین مرحله از تحلیل بنیادین بررسی وضعیت و موقعیت فعلی صنعت ‏مورد نظر و روند رشد آتی آن است. سهامداران و معامله‌گران برای شرکت‌هایی که در صنایع روبه‌رشد و سود آور ‏فعالیت می‌کنند ارزش بیشتری قائل هستند. ‏

            ج- تجزیه و تحلیل شرکت: در مرحله سوم تحلیل بنیادین، تحلیل‌گر بازار سرمایه بعد از انتخاب صنعت ‏مناسب باید شرکتی را از میان شرکت‌های موجود در آن صنعت با توجه به معیارهای  موقعیت رقابتی برتر ‏شرکت،  کیفیت عملکرد مدیریت شرکت و  بررسی موقعیت مالی شرکت انتخاب کند.

‏ بررسی‌ها نشان می‌دهد که تحلیل بنیادین از توان بالقوه‌ای برای تشخیص وضعیت کلان اقتصاد حاکم برخوردار ‏است و تغییر و تحولات جاری شرکت‌ها را به خوبی در تیررس نگاه خود قرار می‌دهد و نیز مهارت نگاه کردن از بالا ‏به پائین را به تحلیل‌گران می‌آموزاند و با این مشخصه‌ها ضمن اینکه احتمال به دست آوردن منفعت مورد انتظار را ‏تقویت می‌کند نوعی منطق‌گرایی مالی را نیز به سرمایه‌گذاران عرضه می‌دارد. مزیت اصلی تحلیل بنیادین کاربرد ‏فراوانش در سرمایه‌گذاری‌های میان مدت و بلندمدت است.‏

‏3- روش تکنیکال‏

متخصصین روش تکنیکال (‏‏) بر این باورند که در بازار سهام، تمامی اطلاعات موردنیاز در قیمت‌ها نهفته ‏است و با تمرکز روی قیمت‌های دوره‌های قبل و زمان حال سهام و پیش‌بینی آتی آن می‌توان از یک انتخاب مناسب در ‏بازار سود جست. در واقع تکنیکالیست‌ها بر عکس بنیادگراها که به چرایی قیمت‌ها تاکید داشتند روی «چیستی ‏قیمت» تمرکز دارند. این نوع سرمایه‌گذاری با استفاده از مطالعه رفتار و حرکات قیمت سهام در گذشته و تعیین قیمت و ‏روند آینده آن و امکان تکرار الگوهایی مشابه‌صورت می‌پذیرد زیرا تکنیکال‌ها ابراز می‌دارند که تمامی وقایع جاری ‏اقتصادی کشور و نیز صنعت و انتظارات سهامداران نهایتاً بر قیمت سهام تاثیر گذاشته است، لذا بایستی پیشینه ‏تاریخی و نمودار قیمت سهام به دقت بررسی شود. ‏

در واقع تحلیل‌گر یا تکنسین صرفاً به یک روند قیمتی نیاز دارد که در قالب نمودار (‏Chart‏) عرضه می‌شود به همین ‏دلیل به تکنسین‌ها، چارتیست نیز می‌گویند. چارتیست‌ها معتقدند قیمت‌های کنونی یک سهم که به‌نظر تصادفی ‏می‌رسد ممکن است به تدریج به الگوهای قابل تکراری تبدیل شوند. این تکرار قیمت‌ها یک روند (‏Trend‏) را ایجاد ‏می‌کند که می‌تواند حالت صعودی (‏uptrend‏) یا نزولی (‏Down Trend‏) به‌خود گیرد و نوع معامله (‏Trade‏) در هر یک از ‏حالات متمایز از دیگری خواهد بود. ‏

راهبرد معامله‌گر (یا سهامدار) برای تعیین زمان‌های خرید یا فروش بستگی مستقیم به‌مدت انتظار او برای رسیدن ‏به سود دارد، این زمان‌ها می‌تواند (بسیار کوتاه در حد چند ساعت) یا نسبتاً طولانی (چندین سال) باشد که عملاً در ‏بازار سهام ایران به‌دلیل محدودیت‌های قانونی موجود و فقدان سیستم‌های خرید و فروش بلادرنگ (‏Real Time‏) خرید و ‏فروش در کمتر از یک هفته عملاً امکان پذیر نیست.   مراحل بررسی قیمت سهام توسط چارتیست‌ها یا تکنیکالیست‌ها ‏به قرار زیر است:‏

‏1.‏        

انتخاب نوع نمودار از لحاظ بعد زمانی (همانند تغییرات قیمت در هر ساعت، روز، هفته، ماه و...) و نیز انتخاب ‏اشکال نمودار از قبیل میله‌ای، خطی، شمعی (‏Gandlistick‏) که معمولاً از مورد آخری جهت نشان دادن روند‌ها ‏استفاده به عمل می‌آورند. ‏

‏2.‏        

بررسی روند شاخص کل ‏

‏3.‏        

بررسی روند شاخص 50 شرکت برتر (خصوصاً اگر سهم مورد نظر بین این شرکت‌ها باشد) ‏

‏4.‏        

روند قیمتی سهم که برای معاملات میان مدت و کوتاه مدت دوره‌های روزانه و هفتگی و برای افق بلندمدت ‏دوره‌های ماهانه بررسی می‌شود. ‏

‏5.‏        

تعیین سطح مقاومت ‏یا حد بالای قیمت و سطح حمایت ‏ یا حد پائین قیمت و نقطه ‏پرش  یا قیمت‌های بالاتر از دو نقطه فوق‌الذکر است. در این حالت فرصت‌های خرید یا فروش از راه ‏برآورد محدوده نوسانات در دو سطح حمایتی و مقاومتی مشخص می‌شود که نحوه تعیین این‌گونه فرصت‌ها خود ‏به مهارت و تبحر و درک تکنسین‌ها بستگی دارد که به دقت حرکات بازار را تشخیص می‌دهند و از روند گذشته ‏نتیجه‌گیری بهتری دارند.‏

‏4- روش تئوری مدرن پورتفولیو‏MPT

این روش که ابتدا توسط هری مارکویتز به‌صورت عملی بیان شد براساس یک سری مفروضات خاصی است که اهم ‏آن گویای این است که بازار کار است و انتشار اطلاعات به‌صورت یکپارچه و در اختیار همگان است و شفافیت اطلاعات ‏در معاملات حاکم است. مبنای این روش بر پایه این استدلال استوار است که احتمال خطر از دست دادن سرمایه یا ‏سود یک نوع سهام در بازار بسیار بیشتر از مجموعه یا ترکیب سهام است.‏

لذا قاعدتاً سرمایه‌گذار حرفه‌ای نباید تمامی سرمایه خود را در یک قلم دارایی سرمایه‌گذاری کند (و منطق اقتصادی ‏نیز این را تایید می‌کند) بلکه بایستی آن را در مجموعه‌ای از سهام یا دارائی‌ها سرمایه‌گذاری کند که این مجموعه به ‏پرتفوی معروف است.  پرتفوی یا سبد سهام متشکل از سهام متعدد شرکت‌هایی است که در شرایط عادی احتمال ‏کاهش بازده همه دارائی‌ها تا حدودی به صفر نزدیک است و تلاش‌ها بر این است که ریسک غیرسیستماتیک یا تنوع‌پذیر ‏به حداقل ممکن تقلیل یابد. به همین جهت ترکیب پرتفوی بهتر است به‌گونه‌ای باشد که نوسانات مشابهی نداشته ‏باشند یعنی زمانی که بازده یکی کاهش پیدا می‌کند بازده دیگری افزایش یابد. در این راستا مراحل زیر توسط ‏- 

- سرمایه‌گذار و یا معامله‌گر در بازار رعایت می‌شود.‏

‏            - تعیین بازده مورد انتظار سبد سهام و تک‌تک سهام    ‏

‏            - ارزیابی وضعیت سهام مختلف و انتخاب آنها ‏

‏            - بهینه کردن ترکیب سهام (پرتفوی) ‏

‏‏            - ارزیابی پرتفوی و بازنگری در مجموعه سهام

تحلیل پرتفوی، کاربرد زیادی در آنالیز ریسک و بازده و نیز تجزیه و تحلیل بازار دارد و به همین خاطر نرم افزارهایی ‏طراحی شده است که قابلیت محاسبه ریسک بازار و مقایسه آن با ریسک صنعت و شرکت‌ها را دارد. در روش پرتفوی ‏مدرن مجموعه تلاش‌ها وقف این است که بازده پرتفوی فرد سرمایه‌گذار به بازده بازار نزدیک شود و در وضعیت مطلوب، ‏بازدهی بیشتر از آن به‌دست آورد. در این حالت پرتفوی کل بازار یک شاخص ارزیابی است که ریسک آن نیز با شاخص ‏بتا (‏Beta‏)محاسبه می‌شود. این تحلیل کاربرد زیادی در آنالیز ریسک و تجزیه و تحلیل بازار دارد و مبنای کار ‏سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است.‏

‏5- نتیجه گیری ‏

در تجزیه و تحلیل قیمت‌های سهام و گزینش تصمیمات سرمایه‌گذاری هر سه روش فوق الذکر کاربرد زیادی دارند ‏لیکن ترکیبی از هر سه متد،‌ قدرت تشخیص و رویه‌های انتخاب بهتری را به سرمایه‌گذار عرضه می‌دارد، به‌طوری‌که ‏روش بنیادین از دید کلی وضعیت کنونی بازار و دور نمای آتی را شناسایی می‌کند. روش تکنیکال با بررسی دقیق ‏قیمت‌ها می‌خواهد اشتباهات گذشته تصمیم‌گیری را تکرار نکند و از لغزش‌ها دوری جوید و پیش‌بینی خود را بر منطق ‏دقیق و عاری از هرگونه احساسات فردی استوار کند.‏

در حالی که روش مدرن پورتفولیوMPT‏ نیز که اساس و پایه تحلیل‌های موجود بازار سرمایه است درصدد این است که ‏از ریسک‌های غیرسیستماتیک اجتناب کرده و یا آن را کاهش  داده و به کسب بازده معقول ( نسبت به ریسک آن) ‏بیندیشد. اما تجربه نشان داده است که ترکیب روش‌های فوق ابزاری به‌مراتب بهتر برای تحلیل قیمت و بازده سهام ‏است مخصوصاً در بازارهای سهامی که سرمایه‌گذاران آن زیاد حرفه‌ای به‌نظر نمی‌رسند.‏