گروه بورس- توماس اس بولکووسکی در ادامه سلسله مطالب روانشناسی بازار سهام در مقاله‌ای با عنوان «استرس در معامله و راه‌های مقابله با آن» می‌نویسد، باب را به خاطر می‌آورید؟ او معامله‌گر ضعیفی بود. پیش از انجام هر معامله‌ای نشانه‌های زیر را از خود بروز می‌داد: تنفس سخت، ضربان غیرمعمول قلب، ماهیچه‌های منقبض شده، لرزیدن دست‌ها، حساسیت به صدا، کاهش اشتها، عرق کردن کف دست‌ها، کاهش ساعات خواب و مواردی از این دست.

روانشناسی بازار سهام
بترسم و فرار کنم یا بمانم و بجنگم؟


درست تا لحظه پیش از شروع معاملات در هنگام صبح او تمام این نشانه‌ها را از خود بروز می‌دهد، اما همین که معاملات برای انجام بهترین خرید و فروش‌ها آغاز می‌شود، رفته رفته شدت این نشانه‌ها در او کم می‌شود. در واقع اغلب اوقات خارج از ساعات معاملات هستند که این نشانه‌ها خود را بروز می‌دهند.
میزان کم و قابل قبولی از استرس باعث می‌شود که افراد بتوانند توجه خود را بهتر و بیشتر به کاری که در حال انجام آن هستند معطوف کنند. این میزان لازم، عملکرد را بهبود می‌بخشد و شما را هم از نظر فیزیکی و هم از لحاظ ذهنی برای یک روز چالش انگیز معاملاتی آماده می‌سازد. مقدار بهینه استرس می‌تواند انسان را از افتادن در دام موقعیت‌های خطرناک برهاند، انسان را از انجام معامله‌ای که عواقب بدی به دنبال خواهد داشت بازدارد، تمرکز را بهبود بخشد، کارکرد حافظه را ارتقا بخشد و توانایی برای مقابله با موقعیت‌های معاملاتی دشوار یا محیط‌های معاملاتی پرخطر را افزایش دهد.
اما با افزایش استرس و اضطراب عملکرد مثبت کاهش می‌یابد. اشتباه‌ها بیشتر می‌شوند. ترس‌های خفته‌ای که از شکست خوردن وجود دارند می‌توانند بیدار شوند و شما را نابود نمایند و تمام این‌ها به معنای اشتباهات بیشتر، از دست دادن سیگنال‌ها و از دست رفتن موقعیت‌ها خواهد بود. آیا تا به حال قدرت تصمیم گیری خود را از دست داده‌اید و تنها به پیش رفتن معامله‌ای که به زیان شما می‌افزاید، بدون انجام هیچ واکنشی نگاه کرده‌اید؟ آیا به خاطر می‌آورید هنگامی هم که اقدامی کرده اید خیلی دیر بوده و درست پیش از برگشت روند قیمتی سهم خاصی بوده است؟
به خاطر می‌آورم زمانی شرکت اینتل پیش‌بینی درآمد خود را بدتر از انتظارات بازار اعلام کرد. من هم به دنبال این خبر با استفاده از اهرم اقدام به فروش استقراضی این سهم نمودم. به یاد می‌آورم هنگامی که می‌خواستم بخوابم استرس این کار آزارم می‌داد. به سرعت از خواب برخاستم، آن دستور را کنسل کردم، اندازه موقعیت معاملاتی خودم را که به معنای عدم استفاده از ابزار اهرم بود، نصف کردم و راحت تر خوابیدم.
صبح روز بعد، آن هم در همان دقایق اولیه روند قیمتی سهم از منفی به مثبت تغییر جهت داد و پول زیادی از دست دادم. اگر از مقیاس 5 دقیقه‌ای برای دنبال کردن مداوم بازار استفاده کرده بودم، روز معاملاتی موفقی ‌داشتم، چون تنها پس از سه دقیقه از انجام اولین معاملات روند قیمت سهم بازگشت و به سوی مثبت تغییر جهت داد. به یاد می‌آورم که نشسته بودم و اینتل را که در حال بالا رفتن بود و من که داشتم بیشتر و بیشتر ضرر می‌کردم را بدون این که هیچ کاری انجام دهم یا تصمیمی بگیرم، نگاه می‌کردم. قدرت تصمیم گیری خود را از دست داده بودم. هنگامی هم که کاری انجام دادم، غریزه ام به من راه اشتباه را نشان داد.
این واکنش من در آن زمان که بیانگر «بترسم و فرار کنم یا بمانم و بجنگم؟» کاملا منطبق با شرایط استرس بود. اگر آمادگی بیشتری می‌داشتم، می‌توانستم متوجه شوم که ابتدای یک روز معاملاتی می‌تواند بسیار پرریسک و غافلگیر‌کننده باشد. اگر کمی قبل از درخواست خود صبر کرده بودم، زیان بزرگی را به سود قابل توجهی تبدیل می‌کردم.
راه‌حل‌ها
همانطور که اشاره کردم، استرس در مقدار بهینه آن می‌تواند مفید باشد. یکی از راه‌های مقابله با استرس، بزرگ تر نمودن گستره محدوده راحتی است. از این طریق می‌توان در شرایط استرس، آرام‌تر عمل کرد و واکنش‌های بهتری را نشان داد. به طور مثال، در معامله من در مورد سهام اینتل، اگر از پیش‌گستره محدوده راحتی خود را با استفاده از اهرم‌های بزرگتر در گذشته وسیع‌تر کرده بودم، بهتر می‌توانستم استرس ناشی از اهرم با نسبت یک به دو در آن معامله را تحمل کنم و واکنش بهتری از خود نشان می‌دادم.
هنگامی که معامله‌گری را آغاز کردم، دریافتم زمانی که سود می‌کنم معاملات خود را خیلی زود قربانی احساساتم می‌کنم. اگر به یک موقعیت معامله باز نگاه می‌کردم و می‌دیدم که فرضا 2500 دلار در سود هستم، به سرعت سهم خود را می‌فروختم و در عوض می‌نشستم و منتظر موقعیت‌های در حال زیان می‌ماندم تا از ضرر خارج شوند. راه‌حل این بود که نه بر روی سود بلکه بر روی خود فرآیند انجام صحیح معاملات متمرکز باشم. باید یاد می‌گرفتم که خرید به هنگام و فروش به موقع بسیار مهم‌تر از پول است. اگر درست معامله کنید و خوب بخرید و بفروشید، سودها خود خواهند آمد.
از خود بپرسید آیا هنگامی که زیاد نگران چیزی هستید، بیشتر پول از دست می‌دهید یا نه. یک زیان بزرگ می‌تواند اعتماد به نفس شما را سلب کند و همزمان بر اضطرابتان بیفزاید.
با افزودن بر تمرکز بر چگونگی و تکنیک معاملات به جای توجه به احساسی که در مورد یک معامله دارید، می‌توانید دور باطل و مضر عاطفی را بشکنید و بر آن فائق آیید. برنامه معاملاتی خود را مرور کنید و بر پیروی جدی و همه جانبه از آن متمرکز شوید. به جای این که بترسید که آیا یک معامله زیان‌آور دیگر در راه خواهید داشت یا نه، به چگونگی رفتار قیمت سهم توجه کنید. با دانستن این موضوع که پیروی از برنامه معاملاتی صحیح موفقیت را برایتان به ارمغان خواهد آورد، به جای آن که به آخرین معاملات زیان آور خود فکر کنید، بر موقعیت‌هایی که هنوز باز هستند، تمرکز کنید.
تمرین تنفس را فراموش نکنید
تمرین‌هایی که از نوع تصور و تجسم آینده مثبت هستند نیز می‌توانند مفید واقع شوند. به صفحه مانیتور نگاه کنید و قیمتی را که دوست دارید سهم مورد نظر به آن برسد تجسم کنید. به یک معامله موفق در آینده نزدیک فکر کنید و نگران شکست‌های احتمالی آینده نباشید. بگذارید هیجان معاملات کمک کند بر روی هدف معاملاتی خود و پیروی از برنامه متمرکز تر بمانید. هنگامی که افکار منفی یا تصورات همراه با تردید وارد می‌شوند سعی کنید آن‌ها را با افکار مثبت و تجسم وقایع مثبت کنار بزنید.
در زیر موارد بالا به طور خلاصه آورده شده‌اند:
- بر روی معامله فعلی خود و نه معاملات گذشته تمرکز کنید.
- به جای اینکه بر احساسات متمرکز باشید، تمرکز خود را بر عوامل تاثیرگذاری چون نقاط توقف زیان، هدف قیمتی، محدوده‌ای حمایتی و مقاومتی و نظایر آن هدایت کنید.
- برای معاملات خود برنامه ریزی کنید و به صورت جدی از برنامه خود تبعیت نمایید.
- سعی کنید نفس‌های عمیق بکشید و آن را عاملی برای آرامش بخشیدن به خود قرار دهید.
- اهداف قیمتی خود و چگونگی روند قیمت آینده سهم را برای خود تجسم کنید.
- بپذیرید که تمام معاملات نمی توانند سودآور باشند و زیان بخش لاینفک و در واقع هزینه معاملات است.
توانایی بیشتر و بهتر در مقابله با شرایط همراه با استرس از تجربه ناشی می‌شود. بگذارید استرس عملکرد شما را بهبود بخشد؛ در واقع از آن به عنوان عاملی مفید بهره ببرید. هنگامی که علائم استرس ظاهر می‌شوند، در واقع باید بدانید که بدن از شما درخواست می‌کند که به سرعت به محدوده راحتی خود بازگردید و آن را نادیده نگیرید.