وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه‌، رکن اساسی پاسخگویی وتصمیم‏گیری‏های اقتصادی آگاهانه و از ملزومات بی‏بدیل توسعه و رشد اقتصادی دربخش‌خصوصی و دولتی است.

 جامعه حسابداران رسمی‌ایران و فرآیند تدوین استانداردها

صاحبان سرمایه‌، اعتباردهندگان‌، دولت و دیگر استفاده‏کنندگانبرای تصمیم‏گیری در زمینه خرید‌، فروش‌، نگهداری سهام‌، اعطای وام‌، ارزیابی عملکردمدیران‌ و دیگر تصمیمات اقتصادی مهم به اطلاعات مالی معتبر‌، مربوط و قابل فهم نیازدارند. سرمایه‏گذاران زمانی در واحد اقتصادی سرمایه‏گذاری می‏کنند که اولا درباره آن اطلاعات کافی (شامل اطلاعات مالی) داشته باشند و ثانیا به این اطلاعات اطمینان کنند. اعتباردهندگان نیز بدون اطلاع از وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد نمی‌توانندمنابع مالی خود را در اختیار آن قرار دهند. دولت هم در تصمیم گیری‌های مالی مختلف در سطح اقتصاد خرد و کلان به اطلاعات مالی نیاز دارد.
 همه این تصمیمات‌، سرنوشت اداره منابع کمیاب اقتصادی کشور را رقم می‌زند و بنابراین درصورتی که تصمیمات آگاهانه و مبتنی بر اطلاعات شفاف و قابل مقایسه نباشد‌، منابع اقتصادی تلف و اقتصادکشور آسیب می‌بیند.
اگرچه اطلاعات مالی از منابع مختلف قابل استخراج است‌، امادر حال حاضر‌، صورت‌های مالی هسته اصلی منابع اطلاعات مالی را تشکیل می‌دهد وبنابراین باید از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند. صورت‌های مالی زمانی از کیفیت مطلوب برخوردار خواهد بود که براساس ضوابط معتبر یعنی استانداردهای حسابداری تهیه شده باشد.
راه‏های مختلف وضع و تدوین استانداردهای ملی حسابداری مالی در جهان درنشریه شماره 113 سازمان حسابرسی‌، با عنوان مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی درایران که توسط برخی از بزرگان حرفه حسابداری ایران تهیه و تدوین شده‌، این موضوع مورد بحث قرار گرفته است.
 طبق مندرجات این کتاب‌، چهار راه‌حل کلی‌، در سطح جهان‌، در مورد وضع و تدوین استانداردهای ملی حسابداری به کار گرفته شده است که به اختصار عبارتند از:
 تدوین استانداردها توسط جوامع حرفه‌ای
در این راه‌حل‌،استانداردهای حسابداری توسط هیاتی از حسابداران دارای صلاحیت علمی‌و خبره تدوین می‌شود که توسط جامعه یا جوامع حرفه‌ای حسابداری کشور برگزیده می‌شوند و با پذیرش  اعضای حرفه‌، در پیوند و تبعیت از جامعه یا جوامع حرفه‌ای مربوط‌، استانداردهای وضع شده، ضمانت اجرایی می‏یابد.
 این شیوه وضع و تدوین بیشتر مبتنی بر روش‏های موردعمل در حرفه حسابداری و غالبا استقرایی است. این شیوه از لحاظ نظری‌، بر وضع استانداردها توسط حرفه و پذیرش استانداردهای وضع شده توسط اعضای حرفه مبتنی است‌؛ولی در دنیای امروز‌، مراجع دولتی و عمومی‌ و همچنین جوامع اقتصادی و تجاری عملا درانتخاب هیات تدوین استانداردها‌،  صاحب رای و نظر بوده‌اند و استانداردهای وضع شده با تایید و تسجیل آنها ضمانت اجرا می‌یابد. علاوه بر این‌، کشورهایی این شیوه رابرگزیده‌اند، یا تاکنون مبانی نظری مدونی تهیه کرده‌اند یا در جریان تدوین و تصویب آن هستند.
این راه‌حل معمولا در کشورهایی انتخاب شده است که جوامع حرفه‌ای پرسابقه‌، پایدار و توانمندی دارند.
 با این حال‌، برخی از صاحبنظران معتقدند که در این روش‌، وضع استانداردهای حسابداری تحت‌تاثیر منافع واحدهای بزرگ قرارمی‏گیرد.
تدوین استانداردها توسط جوامع حرفه‌ای و تصویب آن توسط مراجع عمومی
 در این روش‌، استانداردهای حسابداری توسط هیات برگزیده جوامع حرفه‌ایحسابداری کشور تدوین می‌شود و سپس به تصویب مرجعی متشکل از حسابداران و دیگرمتخصصان ذی‌صلاح در امور اقتصادی کشور به انتخاب مقامات و نهادهای دولتی و عمومی‌کشور می‌رسد و به این ترتیب‌، ضمانت اجرا می‌یابد. 
مزیت این کار‌، مشارکتدولت و حرفه در وضع و تدوین استانداردهای حسابداری‌، امکان‏پذیری هدایت استانداردهادر جهت حفظ مصالح عمومی‌ و جلوگیری از غلبه منافع واحدهای بزرگ بر فرآیند تدویناستانداردها است.
 در مقابل‌، وجود مرجعی برای تدوین و مرجع دیگری برای تصویباستانداردها‌، موجب بروز اختلاف و کندی جریان تدوین استاندارد می‏شود.
 تدویناستانداردهای حسابداری توسط مرجع منتخب دولت
در این روش‌، تدوین استانداردهایملی به سازمان یا نهادی دولتی یا هیاتی از حسابداران خبره و ذی‌صلاح به انتخابمراجع و مقامات دولتی واگذار می‌شود و استانداردهای وضع شده توسط چنین مرجعی بهعنوان مقررات مبتنی بر قانون‌، ضمانت اجرایی می‌یابد.
 مزیت این راه‌حل‌، تدوین استانداردهای ملی بنابر نیازها و الزامات جامعه و در راستای منافع و مصالح عمومی‌است.
در مقابل‌، به علت عدم مشارکت و دخالت جوامع حرفه‌ای در جریان تدوین استانداردهای ملی‌، پذیرش استانداردهای وضع‌شده با دشواری‌هایی مواجه می‌شود.
علاوه براین‌ ممکن است که استانداردهای ملی تفاوتی چشمگیر با استانداردهای قابل قبول در مقیاس جهانی بیابد که اطلاعات و صورت‌های مالی تهیه شده براساس آن در روابط و مناسبات بین‌المللی غیرقابل استفاده شود.
پذیرش استانداردهای بین‌المللیحسابداری
در این راه‌حل‌، مرجع وضع استانداردهای حسابداری کشور اعم از اینکه توسط دولت یا جوامع حرفه‌ای برگزیده شده باشد‌، استانداردهای بین‌المللی مصوب کمیته بین‌المللی، استانداردهای حسابداری را به عنوان استاندارد ملی می‌پذیرد و رعایت آنرا در کشور الزامی‌ می‌کند.
در عین حال‌، برای انطباق استانداردهای بین‌المللی با شرایط خاص کشور ممکن است از بین روش‌های پذیرفته شده در استانداردهای بین‌المللی‌، روشی را برگزیند که مناسب‌تر تشخیص می‌دهد یا تعدیلات کوچکی را دراستانداردها به عمل آورد.
این راه‌حل ضمن دارا بودن مزیت انطباق استانداردهایملی حسابداری براستانداردهای بین‌المللی‌، مرجع ملی تدوین استاندارد را از زحمت مطالعه و بررسی در امر تدوین استانداردهای ملی معاف می‌کند.
در مقابل‌، احتمالعدم انطباق استانداردهای حسابداری را با اوضاع و احوال و شرایط کشور و مناسبات حقوقی حاکم بالا می‌برد.
ساختار وضع و تدوین استانداردهای ملی حسابداری وحسابرسی در ایران
همزمان با تحولات گسترده در مجامع حرفه‌ای در جهان و ایجادمراجع حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی بین‌المللی‌، همواره دغدغه وجود استانداردهایحسابداری و حسابرسی و وجود مرجعی برای تدوین استانداردها در ایران وجود داشته است.
 پیروزی انقلاب اسلامی‌در بهمن ماه 1357 منجر به مصادره شرکت‌های متعلق بهبرخی سرمایه داران‌، ملی کردن تعدادی از صنایع و واحدهای اقتصادی و انتخاب مدیران دولتی برای تعدادی از این واحدها شد و کنترل و مالکیت بخش عمومی ‌برتعداد زیادی ازشرکت‌ها و واحدهای اقتصادی‌ به ایجاد سازمان‌ها و نهادهای اداره‌کننده انجامید وتشکیل موسساتی را ضروری ساخت که حسابرسی شرکت‌ها و سایر واحدهای اقتصادی ملی یامصادره شده را عهده‌دار شوند.
تشکیل موسسه حسابرسی
صنایع ملی و سازمانبرنامه‌، موسسه حسابرسی بنیاد مستضعفان و موسسه حسابرسی شاهد در سال‌های 1359 تا 1362 ناشی از این نیاز بود. در سال 1362 موضوع ادغام موسسات حسابرسی بخش عمومی‌مطرحشد و قانون تشکیل سازمان حسابرسی به تصویب رسید.
با تصویب اساسنامه قانونیسازمان حسابرسی در سال 1366‌، موسسات حسابرسی موجود بخش دولتی ادغام و سازمانحسابرسی تشکیل شد.
تصویب اساسنامه سازمانی حسابرسی‌ در سال 1366‌، فرصتمغتنمی‌برای تصویب قانون و مقررات در زمینه حسابرسی در ایران بود و همین مهم‌، توجهتدوین‌کنندگان اساسنامه سازمان حسابرسی را به موضوع تدوین استانداردها جلب کرد واین اندیشه را به وجود آورد که نظر به فقدان مراجع حرفه‌ای در کشور‌ در شرایط حاضرکه اساسنامه یک موسسه حسابرسی دولتی در حال تدوین است، وظایف مربوط به تدویناستانداردهای ملی در آن گنجانده شود؛ بنابراین براساس بند 4 تبصره 2 قانون تشکیلسازمان حسابرسی و ماده 6 قانون اساسنامه سازمان حسابرسی‌، وظیفه تدوین و تعمیم اصولو ضوابط حسابداری و حسابرسی به این سازمان محول شد.  همچنین براساس بند ز ماده 7اساسنامه قانونی سازمان حسابرسی‌، مرجع تخصصی و رسمی ‌تدوین اصول و ضوابط حسابداریو حسابرسی در سطح کشور انتخاب و گزارش‌های حسابرسی صورت‌های مالی که در تنظیم آنهااصول و ضوابط تعیین شده از طرف این سازمان رعایت نشده باشد، در هیچ‌یک از مراجعدولتی قابل استفاده نخواهد بود.
سازمان حسابرسی برای انجام این وظیفه مهم درزمینه استانداردهای حسابداری تاکنون اقدامات قابل‌توجهی انجام داده است ودر‌حال‌حاضر‌، مجموعه استانداردهای ملی حسابداری تدوین شده توسط این سازمان‌، بالغبر 28 استاندارد حسابداری است که در قالب نشریه شماره 160 سازمان حسابرسی در اختیارهمگان قرار دارد.
نقش جامعه حسابداران رسمی‌ایران در تدوین استانداردهای ملیحسابداری
طبق بند ب ماده 2 اساسنامه جامعه حسابداران رسمی‌ایران‌، هدف از تشکیلجامعه عبارت است از تنظیم امور و اعتلای حرفه حسابداری و حسابرسی در کشور و نظارتحرفه‌ای برکار حسابداران رسمی‌از طریق بهبود و گسترش خدمات حرفه‌ای از طریق کمک درتهیه‌، تدوین اشاعه و ارتقای اصول و استانداردهای حسابداری‌، حسابرسی‌‌، خدمات مالیو آیین نامه رفتار حرفه‌ای است؛ اما از آنجایی که طبق بند 4 تبصره 2 ماده واحدهقانون تشکیل سازمان حسابرسی مصوب 8/10/1362 تدوین اصول و ضوابط فنی قابل قبولحسابداری و حسابرسی در شمار وظایف سازمان حسابرسی آمده و این سازمان طبق بند ز ماده 7 اساسنامه قانونی سازمان مزبور مصوب 17/6/1366 مرجع تخصصی و رسمی‌ تدوین اصول وضوابط حسابداری و حسابرسی در سطح کشور این سازمان است.
به این ترتیب‌، جامعهحسابداران رسمی‌ایران‌، هیچ‌گونه نقشی در فرآیند تهیه و تدوین استانداردهایحسابداری ندارد و گروه تخصصی استانداردهای حسابداری و حسابرسی مندرج در ماده 14اساسنامه تنها می‌تواند در زمینه توضیح نحوه به کارگیری استانداردها فعالیت کند.
پیشنهاد
قبل از ارائه پیشنهاد‌، مطالب پیش گفته در دو شماره زیر خلاصهمی‌شود:
1 - همان‌طور که مشاهده ‏شد در تمام راه‌حل‌های مختلف وضع و تدویناستانداردهای ملی حسابداری‌، جوامع حرفه‏ای به عنوان عامل اجرا و نظارت براجرایاستانداردها در تدوین استانداردها مشارکت و در تهیه و تصویب آنها دخالت دارند‌؛ اماظاهرا ایران از معدود کشورهایی است که در آن تدوین استانداردهای حسابداری توسطمجامع حرفه‌ای انجام نمی‏گیرد و این کار به ضرورت‌های تاریخی به یک موسسه حسابرسیدولتی واگذار شده است.
2 - فرآیند تدوین استانداردها‌، فرآیندی مستمر و پایاننیافتنی است و همزمان با تجدید نظر در استانداردهای موجود در سطح ملی وبین‌المللی‌، بحث‌های جدیدی در زمینه نحوه تدوین و ارائه استانداردها از جمله تدویناستانداردهای حسابداری برای واحدهای کوچک و متوسط نیز در دنیای حرفه مطرح شده است. سازمان حسابرسی نیز فعالیت‏های مربوط به تدوین استانداردها را با بهره‌گیری ازگروهی از بهترین کارکنان خود و استادان محترم دانشگاه‌ها به عنوان گروه‌هایکارشناسی انجام داده و می‌دهد.
همچنین این فرآیند باید همواره با انجام تحقیقاتو انجام طرح‌های مطالعاتی همراه و قرین باشد که تمام این موارد مستلزم صرف وقت ومبالغ لازم است.
بدیهی است انعکاس هزینه‌های ناشی از این تلاش‌های ضروری برایتدوین استانداردهای حسابداری در بودجه سازمان حسابرسی یا تحمیل آن به واحدهای موردرسیدگی توسط سازمان به عنوان تنها بخش خاصی از استفاده‌کنندگان استانداردها‌،موضوعی قابل تحمل و تعمق است.
در‌حال‌حاضر‌، جامعه حسابداران رسمی‌ایران باانتخابات اولین دوره شورای عالی خود‌، دوران راه اندازی و تاسیس و با انتخابات دومین دوره شورای عالی دوران تثبیت خود را پشت‌سر گذاشته است و اکنون در موقعیت حساسی قرار داریم و منتخبان سومین دوره شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ‌ایرانمی‌توانند بیش از پیش‌، زمینه را برای ارتقای جامعه فراهم کنند که در اصل همانارتقای حرفه حسابداری و حسابرسی در کشور است. حرفه حسابداری و حسابرسی برای تدوین وتثبیت وضعیت و موقعیت خود نیاز دارد که جامعه حسابداران رسمی‌ ایران رسمیت یابد ووظایف آن در قوانین و مقررات مختلف به نحو مطلوبی تعریف شود. در این مورد‌ لازم استاصلاحات لازم در قوانین و مقررات موضوع به عمل بیاید و حالا که جامعه حرفه‌ای درکشور موجودیت یافته است، فرآیند تدوین استانداردها به مرجع حرفه‌ای انتقال یابد. کاری که در هر صورت باید انجام شود. فراموش نکنیم، کار خوب آن نیست که صرفا صحیح باشد، بلکه باید صحیح و سریع هم باشد.
* عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
منابع و ماخذ:
1 - جامعه حسابداران رسمی‌ایران‌، 1383‌، مجموعه قوانین و مقررات جامعه حسابداران رسمی‌ایران‌، نشریه شماره 1‌، چاپ چهارم.
2 - هیات تدوین استانداردهای حسابداری‌، 1376‌، مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی درایران‌، متن پیشنهادی‌، سازمان حسابرسی‌، مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی‌، نشریه 113‌، چاپ اول.