دنیای اقتصاد

1391-04-01

استقرار حسابداری مدیریت استراتژیک برای افزایش بهره‌وری


این همایش با تجلیل از زنده‌یاد استاد مصطفی علیمدد آغاز شد و سخنرانان نیز هر کدام به نوبه خود از این چهره ماندگار یاد کردند اما زیباترین تعبیر در گفتار دکتر اسلامی‌بیدگلی آمد:
«علیمدد، فیلسوف حسابداری بود.»
حسابداری مدیریت در حاشیه
غلامرضا اسلامی‌بیدگلی در همایش یادشده با اشاره به تغییرات گسترده در حوزه‌های مختلف گفت: برگزاری این همایش پس از چند سال تغییر و تحول، بیانگر این است که تاکنون حسابداری مدیریت در حاشیه بوده است. این در حالی است که همگان انتظار دارند که حسابداری به کمک مدیران بیاید و یکی از جایگاه‌هایی که می‌تواند به مدیران کمک کند حسابداری مدیریت است.
دبیر همایش حسابداری مدیریت و کاهش قیمت تمام‌شده افزود: متاسفانه بسیاری از کتب این رشته متعلق به دهه‌های قبل است و لزوم تالیف کتاب‌های جدید در این حوزه احساس می‌شود. از سوی دیگر مجلات متعددی در حوزه حسابداری وجود دارد و باید یک مجله نیز درباره حسابداری مدیریت داشته باشیم تا از این طریق مدیران، بتوانند دانش خود را به روز کرده و ارتقا بخشند.
اسلامی‌بیدگلی در ادامه به اهمیت حسابداری مدیریت اشاره کرد و توضیح داد: دانش حسابداری مدیریت، تنها مدیریت در چارچوب قیمت تمام‌شده نیست بلکه استفاده از اطلاعات حسابداری در کیفیت مدیریت و استفاده برای بهتر اداره کردن دستگاه‌ها است. عضو هیات علمی دانشگاه تهران سپس گفت: از سال 1960 به بعد با ورود روش‌های کمی به حوزه حسابداری و مدیریت مالی، تغییرات عمده‌ای در ساختار نظریات این رشته‌ها به وجود آمده است با این وجود برخی هنوز به دنبال روش‌های 100 سال پیش هستند. اسلامی‌بیدگلی تاکید کرد: زمانی که ابزار حسابداری مدیریت تا این حد تنزل کند، نباید انتظار داشته باشیم جامعه علمی ما ارتقا یابد.
وی سپس به عوامل تشکیل‌دهنده قیمت تمام‌شده اشاره کرد و گفت: نخستین عامل موثر در این زمینه مواد اولیه است. ما تا زمانی که اقتصادمان رشد نکرده، مجبوریم واردات داشته باشیم که این موجب افزایش هزینه‌ها می‌شود. ظرفیت‌ها دومین عامل موثر بر قیمت تمام شده است به گونه‌‌ای که اگر کارخانه‌ها با ظرفیت دلخواه خود کار نکنند قیمت تمام‌شده افزایش خواهد یافت. دبیر همایش، تکنولوژی را سومین عامل موثر در این زمینه دانست و خاطرنشان کرد: متاسفانه باوجود پیشرفت‌های حاصل شده، ما با تکنولوژی روز کار نمی‌کنیم و با ماشین‌‌آلات دست دوم و تکنولوژی وارداتی تولید می‌کنیم در حالی که اگر بخواهیم به «نهضت کاهش قیمت تمام شده» بپیوندیم باید تکنولوژی خود را ارتقا دهیم.
وی در پایان، گسترش نشریات علمی را خواستار شد و افزود: مجلات علمی ما حداکثر با تیراژ 2000 نسخه منتشر می‌شود در حالی که در کشور ما، تنها حدود 450 هزار دانشجوی حسابداری وجود دارد. از سوی دیگر برخی از فارغ‌التحصیلان، به مطالعه نمی‌پردازند و احساس نیاز نمی‌کنند در حالی که مقالات درج شده در بسیاری از نشریات تخصصی در زندگی و حرفه آنها تاثیر مستقیم خواهد داشت.
حسابداری مدیریت استراتژیک
دبیرکل جامعه حسابداران رسمی ایران نیز در همایش یادشده، به اهمیت مدیریت اشاره کرد و گفت: موسسات و سازمان‌هایی که در یک جامعه، اجرای فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را بر عهده دارند، از لحاظ هدف، نوع مالکیت، شکل حقوقی و نوع فعالیت تفاوت‌های زیادی با هم دارند اما جنبه مشترک در همه موسسات آن است که برای رسیدن به اهداف خود باید به نحوی صحیح اداره شوند.
نظام‌الدین ملک‌آرایی افزود: تغییرات زیادی که در سال‌های اخیر در محیط تجاری به وجود آمده است واحدهای اقتصادی را با چالش‌های گسترده‌ای روبه‌رو کرده است. وی توضیح داد: یکی از این چالش‌ها، تشدید رقابت جهانی است و افزایش تعداد شرکت‌ها این واقعیت را آشکار ساخته که مدیران برای افزایش سودآوری باید از فرصت‌های موجود در بازارهای جهانی استفاده کنند. همچنین پیشرفت تکنولوژی، موسسات زیادی را ناگزیر به استفاده از تکنولوژی جدید کرده که امکان تولید انبوه در زمان اندک را ممکن ساخته است.
ملک‌آرایی سپس گفت: تاکید بر مشتری‌مداری، تحول در اداره سازمان‌ها، تحویل به موقع محصولات و خدمات و نوآوری در تولید، موارد با اهمیت دیگری است که مدیران باید به آنها توجه داشته باشند.
از سوی دیگر تغییرات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، قابلیت انعطاف‌ و انطباق موسسات را افزایش داده و توجه به عوامل برون‌سازمانی و تولید محصولات یا انجام خدمات منطبق با نیاز مشتریان در مقیاس جهانی، اهمیت زیادی پیدا کرده است.
وظایف چهارگانه مدیریت
ملک‌آرایی در ادامه با اشاره به اینکه در محیط تجاری جدید، وظایف مدیریت نیز تغییر کرده و بهبود یافته است، گفت: امروزه بر مبنای تفکر استراتژیک، چهار وظیفه اصلی برای اداره سازمان‌ها قائل شده‌اند که عبارتند از: اداره استراتژیک، برنامه‌ریزی استراتژیک و تصمیم‌گیری، کنترل مدیریت و عملیات و تهیه صورت‌های مالی. وی تاکید کرد: ایفای صحیح و منطقی این چهار وظیفه، مستلزم کسب اطلاعات و استنتاج منطقی و مناسب از آن است. دبیرکل «جامعه» تصریح کرد: اطلاعات در حسابداری مدیریت استراتژیک شامل تمام اطلاعات مالی و غیرمالی موردنیاز مدیران است و اطلاعات مربوطه به درآمدها و هزینه‌ها، تنها به دوره‌های کوتاه‌مدت محدود می‌شود در حالی که واحدهای اقتصادی برای موفقیت، باید اطلاعات غیرمالی را نیز در برنامه‌ریزی‌های خود مدنظر قرار دهند.
وی درباره پیشینه حسابداری مدیریت استراتژیک گفت: این مفهوم در سال 1980 توسط دو تن از دانشمندان مشهور حسابداری (جانسون و کاپلان) مطرح شد. آنها گفتند که حسابداری مدیریت و سیستم‌های هزینه‌یابی مرسوم، اطلاعات لازم برای اداره اثربخش عملیات فراهم نمی‌کند زیرا به آینده، محیط برون‌سازمانی و تغییرات محیط تجاری توجه زیادی ندارد و به تدریج کارآیی خود را از دست می‌دهد. از سوی دیگر حسابداری مدیریت، تحت سلطه حسابداری مالی است و بیشتر به اطلاعات مالی و الزامات گزارشگری خارجی تاکید دارد.
ملک‌آرایی افزود: حسابداری مدیریت استراتژیک، پاسخگویی به انتقادات یاد شده است و کوششی است که به وسیله حسابداران مدیریت انجام می‌شود تا بر ماهیت درون‌گرای حسابداری مدیریت فائق آیند.
این حسابدار رسمی خاطرنشان کرد: برخی معتقدند، حسابداری مدیریت استراتژیک تکامل یافته حسابداری مدیریت است و برخی آن را مرحله بلندپروازانه حسابداری مدیریت می‌دانند، اما به هر حال تفکر استراتژیک موجب شده است که حسابداران مدیریت، حیطه اطلاعات را تا سطح مدیرعامل سازمان، گسترش دهند و نقش مهم‌تری در سنجش عوامل حیاتی موفقیت پیدا کنند.
مراحل حسابداری مدیریت استراتژیک
ملک‌آرایی، تشخیص وضعیت کنونی، ارزیابی وضعیت موجود و انتخاب استراتژی را مراحل اصلی اجرای حسابداری مدیریت استراتژیک دانست و گفت: در این مراحل عوامل داخلی شامل توان مالی، سرمایه فکری، ساختار سازمانی، روحیه کارکنان، سودآوری و عوامل بیرونی نظیر عوامل سیاسی، قانونی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تکنولوژی و رقابت مورد بررسی قرار می‌گیرند.
وی افزود: در سنجش وضعیت کنونی نیز از تحلیل زنجیره ارزش، تحلیل چرخه عمر محصولات و تنظیم ماتریس محصولات بهره گرفته می‌شود. همچنین در ارزیابی وضعیت موجود، نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها شناخته می‌شود و با سنجش جامع عملکرد و الگوبرداری، عوامل موفقیت شناسایی می‌شوند. ملک‌آرایی سپس به سه موضوع اساسی در حسابداری مدیریت استراتژیک اشاره کرد و گفت: اثربخشی در رسیدن به اهداف، کارآیی در انجام عملیات و سنجش بهره‌وری مفاهیمی است که می‌تواند اهداف کلی یک سازمان را تامین کند.
وی نیروی انسانی، مدیریت، وسایل و تجهیزات، روش‌های کار، مقررات بازرگانی و شرایط اقلیمی به عنوان عوامل موثر در بهره‌وری یاد کرد.