سازمان بورس و اوراق بهادار از اوایل سال 89، راه‌اندازی و تاسیس نهادهای مالی جدید را در دستور کار خود قرار داد.

نهادهای مالی جدید بازار را بهتر بشناسیم


شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، سبدگردان‌ها و پردازشگران اطلاعات مالی 3 نهاد مالی جدیدی بودند که با ایده مسوولان سازمان بورس دستورالعمل‌هایی برای پیدایش آنها نوشته شد و در پی آن تاکنون 10 شرکت مشاوره، سبدگردان و پردازشگر اطلاعات مالی در بازار سرمایه ایران فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. اما نه تنها عموم مردم بلکه بسیاری از فعالان بازار سرمایه ایران اطلاع دقیقی از وجود این نهادهای مالی جدید و نحوه کارکرد آنها ندارند و این ناآشنایی در کنار شرایط نامناسب بازار به حاشیه‌نشینی این نهادهای نوپای بازار منتج شده است.
از این رو در این نوشتار به معرفی این 3 گروه از نهادهای مالی جدید بازار سرمایه ایران می‌پردازیم.
مشاوران سرمایه‌گذاری
مهم‌ترین نقش مشاوران سرمایه‌گذاری، کمک به ایجاد بازاری کارآ است. از آنجا که همه سرمایه‌گذاران توانایی لازم برای ارزیابی دقیق اوراق بهادار را ندارند، مجموعه‌ای از افراد یا نهادهای متخصص و حرفه‌ای که هم از دانش حرفه‌ای و هم از امکانات فنی جهت پردازش اطلاعات بهره‌مندند، باید خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری را با کیفیت عالی ارائه کنند. مشاوران سرمایه‌گذاری با تکیه بر دانش تخصصی، تجربه کافی و آشنایی با منابع اطلاعاتی و تحلیلی، با ارائه خدمات به مشتریان خود، کیفیت تحلیل آنها را افزایش می‌دهند. در چنین فضایی، رفتارهای غیرعقلایی سرمایه‌گذاران کاهش می‌یابد و بازار کمتر با این گونه رفتارهای هیجانی مواجه می‌شود. مشاور سرمایه‌گذاری اطلاعات مورد نیاز را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد و در صورت لزوم پردازش می‌کند و در اختیار آنها قرار می‌دهد تا بتوانند بهترین تصمیمات را اتخاذ کنند.از سویی، سرمایه‌گذاران با داشتن اطلاعات صحیح و به موقع موجب سوق یافتن قیمت‌ها به سوی قیمت‌های واقعی و منصفانه می‌شوند که این خود کارآیی بازار سرمایه را افزایش می‌دهد. فعالیت مشاوران سرمایه‌گذاری معمولا به فضای کسب و کار حاکم بر بازار سرمایه هر کشور بستگی دارد. به بیان دیگر، در صورتی که فضای کسب و کار مناسبی برای این دسته از شرکت‌ها وجود داشته باشد، آنها معمولا به صورت مستقل تشکیل می‌شوند و اگر فضای مناسبی وجود نداشته باشد، معمولا یک نهاد مالی دیگر، در کنار فعالیت‌های خود به اخذ مجوز مشاوره سرمایه‌گذاری اقدام می‌کند.در برخی از کشورها نهادهای مالی (مانند شرکت‌های تامین سرمایه، کارگزار معامله‌گر و...) در کنار وظایف اصلی خود نقش مشاوره سرمایه‌گذاری را نیز بر عهده می‌گیرند. در برخی موارد نیز شرکت‌های پردازشگر اطلاعات مالی با توسعه خدمات خود، خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری را نیز ارائه می‌دهند.دامنه فعالیت مشاوران سرمایه‌گذاری، به مقررات حاکم بر فعالیت آنها بستگی دارد. در برخی موارد، حیطه فعالیت مشاوران به حوزه خاصی محدود نشده است؛ تا جایی که برخی از آنها به حوزه بازار پول، املاک و مستغلات نیز تا حدی وارد شده‌اند. مهم‌ترین دارایی شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، نیروی انسانی آنهاست. به همین دلیل در بیشتر کشورها برای نیروی انسانی این شرکت‌ها، داشتن حداقل مدارک حرفه‌ای خاصی لازم و ضروری است. در حال حاضر به دلایل مختلف، از جمله اجرای قانون سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی که نقطه عطفی در واگذاری سهام شرکت‌های دولتی محسوب می‌شود، نقش مشاوران سرمایه‌گذاری بیش از پیش آشکار شده است. اما هنوز از این نهادهای مالی جدید از بازار استفاده چندانی نمی‌شود.
سبدگردان‌ها
«سبدگردانی»، همانطور که از نامش پیداست، چیدمان صحیح دارایی‌ها در قالب یک سبد مشخص است که میزان هر یک از دارایی‌ها و زمان خرید و فروش آنها به دقت تعیین و پایش می‌شود.
ارائه این خدمت‌ مالی به سرمایه‌گذاران در جهان قدمتی بیش از نیم قرن دارد اما در بازار نوپای ایران پس از تجربه ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در چهار سال قبل، اینک «سبدگردانی» مورد توجه قرار گرفته است؛ هرچند تا پیش از این نیز تجربه سبدگردانی به طور غیررسمی در یک دهه اخیر در بورس تهران وجود داشته است.در واقع سبدگردانی فرآیندی است که طی آن فرد خبره در امر سرمایه‌گذاری بر اساس خصوصیات، سطح ریسک‌پذیری و سرمایه هر سرمایه‌گذار، سبدی مناسب او تشکیل داده و به صورت مستمر بر آن نظارت و اعمال مدیریت می‌کند. همچنین، با توجه به تغییر عوامل اثرگذار بر محیط سرمایه‌گذاری، تصمیمات لازم در جهت رسیدن به اهداف سبد و افزایش ارزش آن از طرف مدیر اتخاذ می‌شود. مزیت عمده سبدگردانی در استفاده از توان حرفه‌ای مدیر سبد و مشاوره‌های تیم مدیران سرمایه‌گذاری است. این مساله باعث می‌شود که تمام تصمیمات گرفته شده با دقت و بررسی لازم روی گزارش‌های مالی و اخبار بازار سرمایه به انجام برسد و در واقع ارجحیت و تمایز سبدگردانی نسبت به سرمایه‌گذاری انفرادی یا از طریق سایر نهادهای بازار سرمایه در همین نکته نهفته است.
پردازشگران اطلاعات مالی
حجم رو به افزایش داده‌ها و اطلاعات در بازارهای مالی سبب گسترش سیستم‌های جمع‌آوری و پردازش اطلاعات مالی شده است. در این میان، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی با استفاده از داده‌های مالی شرکت‌ها و داده‌های اقتصادی هر کشور به پردازش محدود آنها اقدام می‌کنند و اطلاعات اولیه موردنیاز تحلیلگران را فراهم می‌آورند. عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم از آن جهت عصر اطلاعات نام گرفته است که در هر دقیقه حجم انبوهی از داده و اطلاعات شبکه جهانی اینترنت و شبکه‌های محلی، منتشر شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این شرایط متخصصان الکترونیک، کامپیوتر، مخابرات و سایر علوم مرتبط، در تلاشند تا با بهره‌گیری از فناوری‌های مختلف امکان استفاده هرچه بهتر از این داده‌ها و اطلاعات را فراهم آورند.شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی در دنیا از جمله شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات محسوب می‌شوند که در کنار سایر خدمات و فعالیت‌های خود به صورت تخصصی نیز به حوزه بازار سرمایه وارد شده‌اند.در بسیاری از موارد شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی فعال در بازار سرمایه با اخذ مجوز مشاور سرمایه‌گذاری از نهاد ناظر علاوه بر خدمات فناوری اطلاعات، اقدام به ارائه پیشنهاد به سرمایه‌گذاران مختلف جهت خرید و فروش سهام نیز می‌کنند.در بازار اوراق بهادار، به عنوان بخشی از نظام اقتصادی هر کشور با توجه به گسترش روزافزون داده‌ها و اطلاعات مرتبط با این حوزه‌، لزوم تعیین جایگاه و نقشی ویژه برای فناوری اطلاعات بیش از پیش احساس می‌شود. در این میان، همزمان با به کارگیری فناوری اطلاعات در سیستم‌ها و نرم‌افزارهای الکترونیکی پیشرفته، مانند سیستم معاملات و همچنین نرم‌افزارها و سیستم‌های افشای اطلاعات و نظارت بر ناشران و نهادهای مالی، لزوم وجود پایگاه‌های داده‌ای قوی، کارآمد، کامل و معتبر نیز در این بازار بیش از پیش به چشم می‌خورد. در چنین فضایی استفاده از خدمات شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی می‌تواند راهگشای مناسبی در این زمینه باشد. شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، نه تنها به افزایش قدرت تحلیل و تحقیق در بازار سرمایه به صورت خاص و اقتصاد کشور به صورت عام کمک می‌کنند بلکه سبب افزایش عمق بازار سرمایه نیز می‌شوند.
* کارشناس بازار سرمایه