دنیای اقتصاد

1391-03-11

25 شهر برتر در اقتصاد دنیا

 
سهم غالب تولید ناخالص جهانی تا 5 سال پیش در اختیار ابرشهرهای متعلق به کشورهای توسعه‌یافته بود اما حالا موتور اقتصادی دنیا به دست کشورهای نوظهور افتاده؛ طوری که مطابق پیش‌بینی یک بنیاد بین‌المللی فعال در حوزه مشاوره کسب‌وکار، تا سال 2025 نزدیک به نیمی از میزان رشد تولید ناخالص جهان که 55 تریلیون دلار خواهد بود، توسط کشورهای در حال توسعه ایجاد می‌شود.
بنیاد «مک‌کینزی» در بررسی که از همه شهرهای موجود در دنیا انجام داده، 600 شهر را تحت عنوان «گروه 600» عامل 60 درصد تولید ناخالص دنیا معرفی کرده است که تعداد شهرهای غول‌اقتصادی در آن قابل توجه است.
اما گروه 600 ظرف چند سال آینده شهرهایی از جنوب و شرق جهان را به عنوان تازه‌وارد، در خود جای می‌دهد طوری که 136 شهر جدید فقط از چین وارد این گروه خواهند شد.
مک‌‌کینزی ضمن معرفی 25 شهر برتر اقتصاد دنیا با لحاظ 4 شاخص اقتصادی، تاکید کرده است: در این شهرها نرخ رشد اقتصادی به مراتب بیشتر از نرخ رشد جمعیت است.
براساس گزارش این نهاد بین‌المللی، نیمی از مردم جهان در شهر‌ها ساکنند و بیش از 80 در‌صد تولید دنیا را انجام می‌دهند. اما اقتصاد شهری حتی از این هم متمرکز‌تر و فشرده‌تر است.
تنها 600 منطقه شهری، 60 در‌صد تولید ناخالص دنیا - جی‌دی‌پی - را تولید می‌کنند. در این 600 شهر برتر به لحاظ سهم‌شان در جی‌دی‌پی دنیا که گروه «600 شهر» خوانده می‌شوند، امروزه 5/1 میلیارد نفر یا 22 در‌صد جمعیت دنیا زندگی می‌کنند، یعنی از هر 5 نفر در دنیا یک نفر در یکی از این 600 کشور ساکن است.
این گروه در سال 2007 رقمی معادل سی تریلیون دلار تولید ناخالص داشت که بیش از نصف جی‌دی‌پی دنیا در آن زمان بود. «600 شهر» همچنین 485 میلیون خانوار با جی‌دی‌پی متوسط سرانه 20 هزار دلار را در خود جا داده است. 100 شهر نخست این گروه نیز که آنها را «100 شهر» خطاب می‌کنند، در سال 2007 نزدیک به 21 تریلیون دلار (38 در‌صد جی‌دی‌پی کل دنیا) را تولید می‌کردند.
مناطق بزرگ شهری در کشور‌های توسعه‌یافته بی‌تردید غول‌های اقتصادی‌ محسوب می‌شوند. در سال 2007 نیمی از جی‌دی‌پی دنیا را 380 شهر در این کشور‌ها تولید می‌کردند و بیش از 20 در‌صد کل جی‌دی‌پی جهان تنها در 190 شهر آمریکای شمالی تولید می‌شد. 220 شهر بزرگ مناطق در حال توسعه نیز 10 در‌صد دیگر جی‌دی‌پی دنیا را تولید می‌کردند (4 در‌صد توسط شهر‌های چین و 4 در‌صد توسط شهر‌های آمریکای لاتین).
نقش اقتصادی شهر‌های بزرگ امروزه در میان مناطق مختلف بسیار متفاوت است. رشد سریع چین را رونق پیوسته ابر‌شهر‌های آن و ظهور ابر‌شهر‌های جدید تغذیه می‌کند. شهر‌نشینی در هند نسبتا در مراحل آغازین خود قرار دارد، در حالی که بزرگ‌ترین شهر‌های آمریکای لاتین جای خود را به شهر‌های «میان‌وزن» (شهر‌های دارای جمعیت بین 150 هزار تا 10 میلیون نفر) می‌دهند که به تندی در حال رشد هستند.
تا‌کنون استراتژی‌های شرکت‌ها با تمرکز بر اقتصاد‌های توسعه‌یافته و همراه با آن و همچنین ابر‌شهر‌های دارای بازار نو‌ظهور (شهر‌های دارای جمعیت ده میلیون نفر یا بیشتر) معنا‌دار بوده است، چون این ترکیب بیش از 70 در‌صد جی‌دی‌پی دنیا را تولید می‌کند. اما بر‌آورد می‌شود که این مناطق تا سال 2025 تنها یک‌سوم رشد دنیا را از آن خود کنند و راهبردی که بر این ترکیب متمرکز باشد، برای شرکت‌هایی که در پی رشد هستند، کفایت نخواهد کرد.
سوء‌برداشت رایج این است که ابر‌شهر‌ها در 15 سال گذشته چرخ اقتصاد دنیا را چرخانده‌‌اند. اما در حقیقت، اکثر این شهر‌ها با سرعتی بیشتر از اقتصاد کشور‌های خود رشد نکرده‌اند و بنگاه مشاوره پر‌آوازه مک‌کینزی برآورد کرده که این روند همچنان ادامه خواهد یافت. 23 ابر‌شهر بزرگ امروز تا سال 2025 نزدیک به 10 در‌صد رشد دنیا را ایجاد خواهند کرد که کمتر از سهم 14 در‌صدی کنونی آنها در جی‌دی‌پی دنیا است.
با همه این تفاسیر، شهرها در دنیا در حال تغییرند. برآورد‌ها حکایت از آن می‌کند که در سال 2025 همچنان 600 شهر، سهمی 60 در‌صدی از جی‌دی‌پی دنیا را از آن خود خواهند کرد، اما اعضای این گروه 600 تایی بسیار متفاوت از امروز خواهد بود. در دوره 15 ساله بین 2007 تا 2025 مرکز ثقل جهان شهری به سوی جنوب و به شکلی حتی آشکار‌تر به سوی شرق حرکت خواهد کرد و به این خاطر ترکیب این گروه تغییر می‌کند. تا آن هنگام در میان شهر‌های کشور‌های توسعه‌یافته، از هر سه تا یکی و در میان شهر‌های بازار نو‌ظهور، از هر 20 تا یکی، دیگر جایی در باشگاه 600 شهر نخواهند داشت. پیش‌بینی می‌شود که تا آن سال 136 شهر جدید به این جمع بپیوندند که همه‌شان از کشور‌های در حال توسعه خواهند بود و حیرت می‌کنید اگر بدانید که 100 تا از تازه‌واردهای این فهرست، متعلق به کشور چین خواهد بود. با این حال چین تنها اقتصادی نیست که در تغییر چشم‌انداز شهری دنیا اثر‌گذار خواهد بود. 13 تازه‌وارد هندی و 8 تا از آمریکای لاتین نیز به این فهرست پا خواهند گذاشت.
طبق پیش‌بینی‌ها در پایان این دوره پانزده ساله، تعداد افراد ساکن در گروه «600 شهر» به 2 میلیارد نفر یا 25 در‌صد جمعیت دنیا می‌رسد، یعنی از هر چهار تن، یکی. و این شهر‌ها 64 تریلیون دلار یا 60 در‌صد جی‌دی‌پی دنیا در آن هنگام را تولید خواهند کرد. تعداد خانوار‌های ساکن آنها به 735 میلیون خانوار با جی‌دی‌پی متوسط سرانه 32 هزار دلار می‌رسد و 235 میلیون خانوار از آنها در شهر‌های کشور‌های در حال توسعه با درآمدی بالا‌تر از 20 هزار دلار در سال سکونت خواهند داشت.
در مقابل، 577 شهر «میان‌وزن» تا سال 2025 بیش از نیمی از رشد دنیا را ایجاد خواهند کرد و بخشی از سهم ابر‌شهر‌های امروزی را مال خود خواهند کرد. تا آن سال احتمالا 13 شهر میان‌وزن به ابر‌شهر تبدیل شده‌اند که 12 تا از آنها (منهای شیکاگو) در بازار‌های نو‌ظهور و هفت تا نیز تنها در چین قرار دارند.
ابر‌شهر‌ها و شهر‌های میان‌وزن بازار نو‌ظهور که 423 تا از آنها در گروه «600 شهر» جا خوش کرده‌اند، در این دوره پانزده ساله احتمالا بیش از 45 در‌صد رشد جهانی را به خود اختصاص خواهند داد. بر پایه گزارش مک‌کینزی، 407 شهر میان‌وزن در اقتصاد‌های نو‌ظهور دنیا وجود دارند که از سهمی تقریبا 40 در‌صدی در رشد اقتصاد دنیا برخوردارند؛ رقمی بیش از مجموع سهم کل ابر‌شهر‌ها در اقتصاد‌های توسعه‌یافته و نو‌ظهور.
موتور رونق اقتصادی اعضای گروه «600 شهر»، رشد سریع جی‌دی‌پی سرانه است که سرعتی حتی بیشتر از رشد جمعیت دارد. 216 شهر چینی در فهرست «600 شهر» احتمالا به تنهایی نزدیک به 30 در‌صد رشد دنیا را در این دوره پدید خواهند آورد، در حالی که سهم شهر‌های هندی در این میان 3 در‌صد خواهد بود. با این همه، اشتباه است که بپنداریم قصه رشد منحصرا به بازار‌های نو‌ظهور باز‌می‌گردد، چون 98 شهر آمریکالی شمالی با سرعت بالای رشد، تقریبا 10 در‌صد رشد جهانی را در این دوره ایجاد خواهند کرد.
همچنین تا سال 2025 شهر‌های کشور‌های در حال توسعه در گروه «600 شهر» نزدیک به 235 میلیون خانواده از طبقه متوسط با در‌آمدی بیش از 20 هزار دلار در سال (بر پایه معیار برابری قدرت خرید) را در خود جای خواهند داد. این رقم را با بیش از 210 میلیون خانوار این چنینی مقایسه کنید که انتظار می‌رود در شهر‌های کشور‌های توسعه‌یافته زندگی کنند. از این رو حتی در بخش بالایی طبقه متوسط، خانوار‌های بیشتری در شهر‌های بازار نو‌ظهور در قیاس با شهر‌های کشور‌های توسعه‌یافته ساکن خواهند بود.
مک‌کینزی به این نتیجه رسیده که جمعیت «600 شهر» با سرعتی 6/1 برابر بیشتر از جمعیت کل دنیا رشد خواهد کرد. در پایان این دوره این گروه نزدیک به 310 میلیون نفر دیگر با سن کار را در خود جا خواهد داد و تقریبا 35 در‌صد از رشد نیروی کار بالقوه جهانی را به خود اختصاص خواهد داد. احتمالا نزدیک به کل این افزایش در شهر‌های بازار نو‌ظهور و دو‌سوم آن در شهر‌های بزرگ چین و هند رخ خواهد داد.
در سال 2025 تعداد کودکان دارای سن حد‌اکثر 15 سال در گروه «600 شهر» احتمالا نزدیک به 13 میلیون نفر بیش از تعداد آنها در سال 2007 خواهد بود، اما مناطق گوناگون، روند‌هایی بسیار متفاوت خواهند داشت. با وجود اینکه تعداد کودکان در چین رو به کاهش است، برآورد شده که تعداد آنها در شهر‌های چینی این گروه در مقایسه با سال 2007، هفت میلیون نفر افزایش یابد.
در سراسر دنیا اندازه خانواده‌‌ها رو به کاهش است و این به افزایش تعداد آنها می‌انجامد. پیش‌بینی مک‌کینزی این است که تعداد خانوار‌ها در شهر‌های بزرگ با سرعتی 3/2 برابر بیشتر از جمعیت دنیا افزایش یابد. احتمالا «600 شهر» به تنهایی شاهد تشکیل 250 میلیون خانواده جدید خواهد بود. نزدیک به 85 در‌صد این خانواده‌ها در شهر‌های مناطق نو‌ظهور شکل خواهند گرفت و نیمی از کل آنها تنها در شهر‌های چین ایجاد خواهند شد. سه شهری از دنیا که شدید‌ترین رشد تقاضای مسکن را تجربه خواهند کرد، پکن، شانگهای و توکیو خواهند بود.
نکته مهمی که نباید از خاطر برد، این است که پیش‌بینی روند دگر‌گونی‌های اقتصادی و مردم‌شناختی شهر‌ها در این دوره 15 ساله ذاتا با چند عامل نا‌اطمینان دست به گریبان است و رشد و رونق شهر‌ها بسیار به شیوه مدیریت چالش‌هایی که با آنها روبه‌رو هستند، وا‌بسته است.