مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف است که هم اکنون بر بیش از ۱۲۰کشور ‏جهان اجرا می شود. این مالیات در واقع نوعی مالیات بر فروش کالا و خدمات چند مرحله ای ‏است که طی مراحل زنجیره واردات تولید ، توزیع ، مصرف با نرخ مالیات ثابت ( غیر تصاعدی ) ‏اعمال می شود و در نهایت مصرف کنندگان نهایی، تنها پرداخت کننده واقعی آن هستند .‏نظام مالیات بر ارزش افزوده به دلیل انتقال مالیات از بخش تولید به مصرف و در برگرفتن کلیه ‏مبادلات اقتصادی موجبات نظام مالی را فراهم کرده و منبع مناسب و قابل اتکایی نیز برای ‏تأمین درآمدهای دولت خواهد بود.

ویژگی های مالیات برارزش افزوده ‏

 تاریخ: 14/07/1387 ‏

دکترپرویز دلداده جاوید ‏

‏ ‏ مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف است که هم اکنون بر بیش از ۱۲۰کشور ‏جهان اجرا می شود. این مالیات در واقع نوعی مالیات بر فروش کالا و خدمات چند مرحله ای ‏است که طی مراحل زنجیره واردات تولید ، توزیع ، مصرف با نرخ مالیات ثابت ( غیر تصاعدی ) ‏اعمال می شود و در نهایت مصرف کنندگان نهایی، تنها پرداخت کننده واقعی آن هستند ‏‎‏/ ‏نظام مالیات بر ارزش افزوده به دلیل انتقال مالیات از بخش تولید به مصرف و در برگرفتن کلیه ‏مبادلات اقتصادی موجبات نظام مالی را فراهم کرده و منبع مناسب و قابل اتکایی نیز برای ‏تأمین درآمدهای دولت خواهد بود. مهم ترین ویژگی و مزایای مالیات بر ارزش افزوده عبارتند ‏از: ‏ تأمین بخش قابل ملاحظه ای از درآمدهای دولت مالیات بر ارزش افزوده در بسیاری از کشورها، به عنوان یک منبع جدید درآمدی به منظور ‏افزایش درآمد دولت به کاربرده شده است. این مالیات در بر گیرنده طیف وسیعی از کالاها و ‏خدمات است و درآمد قابل توجهی برای دولت ایجاد می کند، ضمن آنکه به دلیل وسعت پایه ‏مالیاتی و پائین بودن نرخ مالیاتی درآمد مالیات بیشتری را نصیب دولت می کند و این امر ‏بدون از بین بردن انگیزه تولید صورت می پذیرد. به این ترتیب امکان فرار مالیاتی در مالیات بر ‏ارزش افزوده، به دلیل کمتر بودن نرخ مالیاتی آن در مقایسه با سایر مالیات ها با پایه محدود ‏کاهش می یابد. درآمدهای ناشی از اجرای مالیات بر ارزش افزوده نسبت به دیگر مالیات ها از ثبات و انعطاف ‏بیشتری برخوردار است. در زمان رونق اقتصادی، این نوع مالیات، برارزش افزوده، کالا ها و ‏خدماتی اعمال می شود و با افزایش سطح تولید و ارزش افزوده میزان وصولی از این منبع ‏افزایش می یابد ‏‎‏/ از طرف دیگر در زمان رکود اقتصادی ، با کاهش سطح تولیدات و ارزش ‏افزوده مؤسسات اقتصادی، وصولی از مالیات بر ارزش افزوده نیز تقلیل می یابد و در نتیجه از ‏فشار فزاینده بار مالیاتی بر طبقات جامعه در زمان رکود کاسته می شود. همچنین مالیات بر ارزش افزوده بر پایه گسترده، اعمال و به قیمت های جاری محاسبه می ‏شود، در نتیجه تغییر جزئی این مالیات فوراً به افزایش و یا کاهش در آمدها می انجامد، لذا ‏این مالیات ابزار مالیاتی قابل انعطافی است که مقامات مالی کشور می توانند به هنگام ‏اعمال سیاست های تثبیت اقتصادی از آن استفاده کنند. ‏ ایجاد انگیزه سرمایه گذاری و تولید اجرای مالیات بر ارزش افزوده همواره با لغو مالیات های ناکارآمد اختلال زا همراه خواهد بود ‏‎‏/ ‏لذا جایگزینی مالیات بر ارزش افزوده با این مالیات ها شرایط بهتری را برای تولید به وجود ‏می آورد. علاوه بر آن به دلیل اعمال نرخ صفر برای صادرات، قیمت های نسبی صادرات در ‏مقایسه با قیمت های جهانی ارزان تر شده و به ابزاری برای تشویق تولید داخلی تبدیل می ‏شود. نهایتاً اینکه خنثی بودن و آثار ضعیف تورمی این مالیات نیز آن را به ابزاری کمکی برای ‏تولید تبدیل کرده است. مالیات بر ارزش افزوده باعث افزایش درآمد می شود و این افزایش ‏درآمد مالیاتی می تواند موجب کاهش کسری بودجه، استقراض بخش عمومی، نرخ بهره و ‏بنابراین تحریک سرمایه گذاری شود. مالیات بر ارزش افزوده می تواند خطر تورم ناشی از ‏کسر بودجه را کاهش دهد. همچنین اجرای مالیات بر ارزش افزوده تمهیدات حقوقی و قانونی لازم را برای روش ‏خوداظهاری ایجاد می کند زیرا در واقع این مالیات براساس روش خود اظهاری اجرا می شود ‏بنابراین هزینه وصول این نوع مالیات پائین است ‏‎‏/ ‏ خود کنترلی بودن یکی دیگر از ویژگی های مالیات بر ارزش افزوده است که به شفاف سازی مبادلات و فعالیت ‏های اقتصادی کمک می کند و در نتیجه موجب سهولت اعمال انواع دیگر مالیات می شود. ‏خود کنترلی بودن بدین معناست که پرداخت کنندگان مالیات در هر مرحله ای از زنجیر تولید، ‏توزیع، روی پرداخت مالیات در مراحل پیش از خود نظارت می کنند. در این سیستم، اگر ‏بنگاهی مالیات را کمتر از حد واقعی آن اعلام کند و یا مالیات مربوط به خود را نپردازد، این ‏مالیات در زنجیره تولید وتوزیع به خریدار بعدی منتقل می شود. به همین دلیل خریداران ‏تمایلی به خرید کالاهایی که مالیات آنها پرداخت نشده است ندارند ‏‎‏/ به عبارت دیگر، اگر ‏بنگاهی کالاهایی را خریداری کند که مالیات آنها پرداخت نشده باشد ، در این صورت وی ‏اعتبار مالیاتی کمتری خواهد داشت و متعاقباً بدهی بیشتری به وی تعلق می گیرد. ‏ کمترین تأخیر در عملیات و صول این نوع مالیات مالیات بر ارزش افزوده بر خلاف مالیات بر درآمد که معمولاً در پایان سال مالی قابل وصول ‏است، از کمترین نوسان برخوردار است، زیرا تقاضا برای کالاها و خدمات طی زمان استمرار ‏داشته و لذا دولت در پرداخت های خود با مشکل مواجه نمی شود و این خود سبب ایجاد ‏یک منبع درآمدی با ثبات و در عین حال انعطاف پذیر برای دولت می شود. ‏ تشویق صادرات چون اساساً این مالیات با هدف اصابت به مصرف داخلی صورت می گیرد، بنابراین در این ‏سیستم، صادرات مشمول نرخ صفر است. به عبارت دیگر، چه افرادی که به عنوان توریست ‏کالای داخلی را خریداری و از کشور خارج می کنند و چه بنگاهایی که در امر صادرات کالا و ‏خدمات فعالیت دارند، با ارائه مدارک لازم، کلیه مالیات های پرداخت شده بر ارزش افزوده در ‏مراحل مختلف را یکجا باز پس می گیرند و این عاملی برای تشویق صادرات به شمار می آید ‏‎‏/ ‏ تسهیل ورود به پیمان های منطقه ای و بین المللی برخی از پیمان های منطقه ای بنا به دلایلی نظیر ایجاد وحدت نظام مالیاتی در مناسبات ‏اقتصادی کشورهای عضو به سمت افزایش کارایی، گسترش صنعت، استفاده از مزایای بی ‏طرفی و خنثی بودن، آسیب نرساندن به کالاهای وارداتی و گسترش رقابت داخلی ، مالیات ‏بر ارزش افزوده را به عنوان شرط عضویت برای اعضا تعیین کرده اند.به طور کلی عضویت در ‏پیمان های منطقه ای از جمله موارد دیگری است که برخی کشورها را به مدرن سازی نظام ‏مالیاتی و استفاده از مالیات بر ارزش افزوده هدایت می کند. امروزه مالیات بر ارزش افزوده ‏مکانیزمی است که ضمن پایداری درآمدهای عمومی کشور، به ابزاری برای یکسان سازی ‏سازمان و ساختار مالیاتی کشورهای عضو اتحادیه های منطقه ای تبدیل شده است. به ‏دلیل وسیع بودن پایه مالیات بر ارزش افزوده، می توان این مالیات را با نرخی کمتر از مالیات ‏بر فروش مرتبط با بخش های مختلف بازرگانی اعمال کرد و امکان کاهش فرار در مالیات بر ‏ارزش افزوده را فراهم آورد. با توجه به ویژگی های یاد شده، مالیات بر ارزش افزوده می ‏تواند ساختاری کارآمد جهت بهبود سیستم مالی کشور قلمداد شود.‏‎‏/‏

منبع: ایران