اصل موضوع مالیات بر ارزش افزوده، کاملا ارزشمند است و بسیاری از کشورهای دنیا این ‏شیوه را اجرا کرده‌اند. ‏ روح و ذات قانون مالیات بر ارزش افزوده، حمایت از تولید است؛ چرا که چنین سازوکاری اخذ ‏مالیات را از بخش تولید به بخش مصرف سوق می‌دهد ولی آنچه اکنون در کشورمان درباره ‏اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده رخ داده، به اصل این سازوکار برنمی‌گردد بلکه برآمده از ‏فراهم نکردن الزامات و بسترهای لازم برای پیاده کردن این طرح در حوزه‌های مختلف است.

‏ مشکل اجرای مالیات بر ارزش افزوده چه بود؟

ارائه دهنده: دکتر یحیی آل اسحاق

‏ اصل موضوع مالیات بر ارزش افزوده، کاملا ارزشمند است و بسیاری از کشورهای دنیا این ‏شیوه را اجرا کرده‌اند. ‏ روح و ذات قانون مالیات بر ارزش افزوده، حمایت از تولید است؛ چرا که چنین سازوکاری اخذ ‏مالیات را از بخش تولید به بخش مصرف سوق می‌دهد ولی آنچه اکنون در کشورمان درباره ‏اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده رخ داده، به اصل این سازوکار برنمی‌گردد بلکه برآمده از ‏فراهم نکردن الزامات و بسترهای لازم برای پیاده کردن این طرح در حوزه‌های مختلف بوده ‏است.‏ زمانی که لایحه مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار به مجلس رفت در خود متن لایحه حدود ‏یک سال به دولت فرصت داده بود که برای اجرای این قانون، فرهنگ‌سازی کند و بسترهای ‏لازم را فراهم کند و سپس اقدام به اجرای آن کند اما در متن لایحه‌ای که به تصویب نهایی ‏رسید، متأسفانه به این مسئله بی‌توجهی شد و دولت قصد داشت در فرصتی کوتاه اقدام به ‏اجرای این قانون مهم کند.‏ هم‌اکنون نیز با توجه به چالش‌هایی که در اصناف درباره اجرای این قانون ایجاد شده، به قول ‏رئیس مجلس، به راحتی امکان اصلاح قانون نیست و باید استدلال محکمی آورد که قوه ‏مقننه اقدام به اصلاح قانون کند.اما از طرف دیگر، واقعیت این است که اگر الزامات و ‏بسترهای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده فراهم نشود، اجرای آن مشکلات زیادی ایجاد ‏خواهد کرد.‏ مسئله دیگر اینکه اساسا مقوله مالیات بر ارزش افزوده در همه جای دنیا در شرایط رونق ‏اقتصاد شکل می‌گیرد نه در شرایط رکود و تورم. وقتی در جامعه‌ای رکود و تورم وجود دارد این ‏درست نیست که ما همزمان با سیاست‌های دیگر بیاییم مالیات جدیدی را نیز وضع کنیم که ‏مملو از ابهامات و سوءبرداشت‌هاست.‏ نکته مهم دیگر این است که در کشورهایی که مالیات بر ارزش افزوده را اجرا کردند، اول ‏ساختار مالیات بر مصرف را جا انداختند و سازوکار آن را ایجاد کردند، یعنی اصلاح نظام مالیاتی ‏را از پایین به بالا آغاز کردند اما در ایران دولت از بالا به پایین اقدام به اجرای قانون مالیات بر ‏ارزش افزوده کرد. در این روش، ابتدا فشار بر واردکننده و تولیدکننده وارد می‌شود و براساس ‏سلسله مراتب، آنها اولین مجریان گرفتن مالیات به نیابت از دولت هستند.‏ در این روش واردکننده باید از تولید‌کننده این مالیات را دریافت کند اما تولیدکننده نمی‌داند که ‏می‌تواند این 3درصد را از عامل بعدی که توزیع است بازپس‌ بگیرد یا خیر و این فرایند ابهام، ‏تردید و ناامنی در این سلسله مراتب همواره وجود خواهد داشت و نتیجه آن همین مقاومتی ‏می‌شود که اکنون اصناف و بازار نشان داده‌اند.به هر صورت، اصل مالیات بر ارزش افزوده، ‏حمایت از تولید است اما نحوه اخذ آن باید به‌گونه‌ای باشد که بخش تولید از آن بهره‌مند شود ‏نه اینکه اولین کسی که از آن زیان ببرد، تولیدکننده باشد.‏ نکته دیگر این است که باید نگرش تحولاتی به مالیات داشت. اگر قرار است تحول مالیاتی ‏انجام دهیم باید نگرش کلی به مقوله مالیات عوض شود. الان در آمار و ارقام مکررا مطرح ‏می‌شود که سهم مالیات ایران از تولید ناخالص داخلی حدود 8درصد است، درصورتی که ‏کشورهای مشابه ما حدود 18درصد است؛ یعنی در مقدار مالیات دریافتی 10درصد عقب ‏هستیم و باید به سطح دیگر کشورها برسیم. اما در مورد این آمار و ارقام باید به این واقعیت ‏توجه داشت که برای رساندن این 8درصد به 18درصد حتما می‌بایست حجم هزینه‌های دولت ‏را هم در نظر داشت.‏ حجم هزینه‌های دولت در کشورمان نسبت به کشورهای مشابه زیاد است و این مسئله ‏یکی از عوامل پایین‌بودن درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی است. اگر بناست دولت ‏با مالیات‌ها اداره شود باید حجم هزینه‌های خود را نیز مهار کند. نمی‌شود یک‌طرف قضیه را ‏فقط دنبال کرد. نباید دولت آزاد باشد که هرچقدر می‌خواهد هزینه کند و آنگاه انتظار رشد ‏درآمدهای مالیاتی را هم داشته باشد.‏ نسبت رشد مالیات به رشد تولید را باید لحاظ کرد، باید بین مالیات و رشد تولید و خدمات ‏رابطه متناسب وجود داشته باشد. اگر بناست تغییرات اصولی در مالیات بدهیم باید نگرش ‏جامعی در مقوله مالیات داشته باشیم. بحث اصلی‌تر از درآمد مالیاتی، بحث مدیریتی آن ‏است. مالیات در فضای مناسب اقتصادی باید شکل بگیرد تا تولید هم بالا برود. به مالیات نباید ‏به ابزار بازدارنده نگاه کرد بلکه مالیات، ابزار توسعه است.‏ ‏*رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران

(منبع: همشهری