افزایش سرمایه عبارت است از افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت یا به عبارت دیگر افزایش تعداد سهام منتشره توسط شرکتهای سهامی. شرکتها در مواقعی که احتیاج به نقدینگی برای فعالیت های جدید یا توسعه فعالیتهای قبلی دارند از یکی از مزایای حضور در بورس یعنی اقدام به افزایش سرمایه می نمایند.

 
افزایش سرمایه در بورس چگونه اتفاق می افتد؟
 
افزایش سرمایه عبارت است از افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت یا به عبارت دیگر افزایش تعداد سهام منتشره توسط شرکتهای سهامی.
شرکتها در مواقعی که احتیاج به نقدینگی برای فعالیت های جدید یا توسعه فعالیتهای قبلی دارند از یکی از مزایای حضور در بورس یعنی اقدام به افزایش سرمایه می نمایند.
تامین مالی از طرق مختلفی چون آورده نقدی، استفاده از اندوخته های سنوات گذشته، صرف سهام و یا ترکیبی از موارد مذکور صورت می گیرد.اما شاید جالب باشد بدانیم که یک شرکت چگونه میزان سرمایه خود را و طی چه مراحلی افزایش می دهد. معمولا پس از پیشنهاد هیئت مدیره و ارائه طرح توجیهی و مشخص نمودن روش و محل سرمایه گذاری و میزان افزایش سرمایه، این افزایش به میزان مشخص به تصویب مجمع عمومی فوق العاده میرسد. سپس در اختیار هیئت مدیره قرار گرفته و این هیئت پس از طی مراحلی با جلب رضایت سازمان بورس اوراق بهادار اقدام به ثبت افزایش سرمایه می نماید.طی این نوشتار برآنیم که جزئیات دقیق تری برای یک افزایش سرمایه به همراه مستندات قانون تجارت و همچنین ذکر یک مثال ارائه نمائیم.
تغییر در سرمایه شرکت تنها در صلاحیت مجمع فوق العاده سهامداران شرکت می باشد.لازم به یادآوری است که این مجمع با حضور بیش از نصف سهام دارای حق رای و در نوبت دوم دعوت، با حضور بیش از یک سوم سهام به حد نصاب قانونی می رسد وهمچنین تصمیمات مجمع فوق العاده با اکثریت دو سوم آرا در جلسه رسمی معتبر است.(مواد ۸۳ و۸۴ و ۸۵ قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران)
در مرحله اول هیئت مدیره شرکت طرح توجیهی افزایش سرمایه را برای قرائت در مجمع فوق العاده آماده می کند و در این مرحله اجازه برگزاری مجمع فوق العاده را از سازمان بورس اخذ نموده و در روزنامه رسمی شرکت اقدام به درج آگهی می نماید تا از کلیه سهامداران شرکت دعوت به مشارکت در تصمیم گیری در این خصوص نماید. نماد شرکت با این آگهی بسته شده و معاملات بروی سهام شرکت متوقف می شود. مواد ۱۲۲ و ۱۲۳قانون تجارت، آدابی را برای تشکیل جلسات هیات مدیره مشخص نموده است. ماده ۱۲۲ قانون تجارت عنوان می کند که ترتیب دعوت و تشکیل جلسات هیات مدیره را اساسنامه تعیین می کند ویک سوم مدیران را در صورتی که حداقل یکماه از آخرین جلسه گذشته باشد می تواند دعوت نمایند، همچنین ماده ۱۲۳ قانون تجارت هیئت مدیره را موظف نموده تا برای هر یک از جلسات خود صورت جلسه ای تنظیم نموده و به امضای اکثریت مدیران حاضر در جلسه برساند.
در مرحله دوم هیئت مدیره اقدام به اقدام به قرائت گزارش در خصوص میزان ، نحوه و محل افزایش سرمایه نموده و از آن دفاع می نماید.حاصل جلسه تصویب یا عدم تصویب افزایش سرمایه است.در صورت پذیرش گزارش توجیهی ،در مرحله سوم تعداد سهام حاضر در مجمع فوق العاده برنامه زمان بندی اجرای این طرح را به تصویب سهامداران خواهد رسید.
پس از مرحله تصویب طرح افزایش سرمایه توسط سهامداران، هیئت مجددا با در نظر گرفتن اصلاحات جدید اقدام به تصویب آن می نماید و تشریفات عملیاتی کردن افزایش سرمایه را شروع به کار می کند.ماده ۱۵۸ قانون تجارت طرق مختلف افزایش سرمایه را بدین صورت مشخص نموده است: آمده نقدی، مطالبات حال شده، انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته، اضافه ارزش سهام و تبدیل اوراق قرضه.
در این مجال مراحل در حالت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و استفاده از اندوخته قانونی بیان می گردد.
پس از تصویب هیئت مدیره در حالت استفاده از روش آورده نقدی گواهینامه های حق تقدم به آدرس سهامداران قبلی یا به آدرس شرکت کارگزاری که این سهامدار آخرین بار در آنجا اقدام به معامله این سهم نموده است ارسال می گردد. پس ازآن، ارسال اطلاعیه ای برای بازگشائی نماد توسط سازمان بورس ارائه می گردد.(از زمان برگزاری مجمع فوق العاده زمان ارسال گواهینامه های جدید نماد شرکت متوقف می باشد)
سهامدار قبلی ۲ انتخاب دارد: یا مبلغ درخواست شده توسط شرکت را به حساب اعلام نموده واریز نماید تا شرکت از این محل سرمایه قبلی خود را افزایش دهد. اگر شخص مطالباتی از دوره های گذشته نداشته باشد، میبایست به ازای هر سهم مبلغ ۱۰۰۰ ریال که همان ارزش اسمی سهام براساس قانون می باشد واریز نماید،یا اینکه حق تقدم را به قیمت بازار بفروش برساند تا خریدار جدید درخواست شرکت را اجابت کند. در این مرحله طی دو ماه خرید و فروش حق تقدم در تابلوی بورس صورت خواهد پذیرفت. طی این مدت هم نماد شرکت و هم نماد حق تقدم قابلیت معامله دارد. طبق قانون هیئت مدیره اختیار تمدید استفاده از حق تقدم را نیز خواهد داشت.
گاهی اوقات برخی از گواهینامه های ارسالی به سهامداران نمی رسد و لذا آنها نمی توانند از این حق قانونی خود استفاده نمایند لذا براساس قانون شرکت به نمایندگی از همه سهامدارانی که موفق به واریز وجه نشدند اقدام به عرضه این حق تقدم استفاده نشده می نماید.
هرچند پس از پایان مهلت دو ماهه نماد حق تقدم شرکت بسته شده بود،مجددا برای عرضه حق تقدم استفاده نشده نماد باز می شود.پس از طی این مرحله شرکت اقدام به استعلام از بانک نموده و به همراه مصوبه مجمع فوق العاده و مصوبه هیئت مدیره براساس ماده ۱۶۳ قانون تجارت برای ثبت افزایش سرمایه به اداره ثبت شرکتها مراجعه می نماید و اقدام به ارائه آگهی ثبت افزایش سرمایه و چاپ در روزنامه رسمی کشور خواهد نمود.
اما در صورتیکه افزایش سرمایه به روش استفاده از اندوخته ها باشد تنها مرحله آخر صورت می گیرد، یعنی شرکت اقدام به دریافت استعلامی از بانک نموده به همراه مصوبه مجمع فوق العاده و مصوبه هیئت مدیره به ثبت افزایش سرمایه مبادرت خواهد نمود.