بطور کلی روشهای افزایش سرمایه عبارتند از :

 
افزایش سرمایه به روش صرف سهام
 
بطور کلی روشهای افزایش سرمایه عبارتند از :
۱- انتشار سهام عادی از محل آورده سهامدارن و یا مطالبات آنها
۲- انتقال از سود انباشته به سرمایه ( سود سهمی یا سهام جایزه )
۳- انتقالی از اندوخته ها به سرمایه
اصطلاح افزایش سرمایه به روش صرف سهام به عنوان یک روش جداگانه مطرح نمی شود بلکه در روش اول گنجانده می شود .
اصطلاح صرف سهام Premium معرف مبلغی است که اضافه بر ارزش اسمی برای هر سهم پرداخت می شود چه در پذیره نویسی اولیه سهام و چه در بازار بورس .
در این مقاله فقط روش اول افزایش سرمایه که در آن صرف سهام و حق تقدم سهام نیز موضوعیت می یابد مورد بحث قرار خواهد گرفت.زمانیکه شرکتی افزایش سرمایه می دهد از هریک از سهامداران خود می خواهد که مبلغی را بازای هر سهم جهت خرید سهام جدید به شرکت بیاورند . موضوع بر سر همین مبلغ است این مبلغ می تواند از ارزش اسمی هر سهم شروع شود و تا قیمت روز هر سهم برسد .در ایران معمولا از سهامداران می خواهند که بازای هر سهم ۱۰۰تومان ( ارزش اسمی ) به حساب شرکت واریز کنند .اما اگر از سهامداران خواسته شود که ۱۲۰ تومان برای هر سهم واریز شود آن ۲۰ تومانی که مازاد بر ارزش اسمی است بعنوان صرف سهام در قسمت حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه شرکت نشان داده می شود بر طبق قانون تجارت حساب صرف سهام نمی تواند بعنوان سود بین سهامداران توزیع شود.
همانطور که گفتیم شرکت می تواند تا ارزش روز هر سهم از سهامداران پول دریافت کند در چند مثال زیرمساله را شرح می دهیم ( در سه مثال زیر فرض شده که سهامداران فعلی حق استفاده از حق تقدم را برای خود محفوظ داشته اند )
مثال یک استفاده از صرف سهام ) فرض کنید ارزش روز شرکت الف در بازار بورس تهران برای هر سهم ۵۰۰۰ ریال می باشد . و این شرکت ۱۰۰ درصد افزایش سرمایه می دهد و بازای هر سهم جدید ۵۰۰۰ ریال مطالبه می کند سرمایه قدیم شرکت ۱۰ میلیون ریال و ارزش اسمی هر سهم هم ۱۰۰۰ریال می باشد حالا قیمت هر سهم و حق تقدم این سهم بعد از افزایش سرمایه در بازار چقد می شود؟
جواب : قیمت هر سهم ۵۰۰۰ ریال و قیمت هر حق تقدم ۰ ریال ( بدون ارزش )تعیین می شود.
روش حل مساله با استفاده از فرمول زیر می باشد :
▪صورت کسر : کل مبلغ ریالی آورده شده به شرکت + ( قیمت هر سهم قبل از بسته شدن نماد * تعداد کل سهام قبل ازافزایش سرمایه )
▪مخرج کسر : تعداد کل سهام بعد از افزایش سرمایه
حاصل : حداقل قیمتی که باید بعد از افزایش سرمایه برای هر سهم باز شود.
قیمت بعد از افزایش سرمایه ۵۰۰۰=۲۰۰۰۰/۵۰۰۰۰۰۰۰+(۵۰۰۰*۱۰۰۰۰)
ارزش هر حق تقدم برابر است با: قیمت بعد از افزایش سرمایه منهای مبلغی که شرکت برای هر سهم مطالبه می کند .
قیمت هر حق تقدم ۰ = ۵۰۰۰ - ۵۰۰۰
حتما متوجه شدید که قیمت بعد از افزایش سرمایه اصلا افت نکرد چون مبلغی که شرکت برای هر سهم مطالبه کرده دقیقا همان قیمت بازار است .در این مساله همچنین شرکت بابت هر سهم ۴۰۰۰ریال صرف سهام از سهامداران دریافت کرده است .
مثال دو استفاده از ارزش اسمی ) همان مثال شرکت الف را در نظر بگیرید با ستثنای اینکه شرکت برای هر سهم جدید ۱۰۰۰ ریال ( یعنی همان ارزش اسمی ) مطالبه می کند در این حالت قیمت هر سهم و حق تقدم هر سهم در بازار چقدر خواهد بود ؟
جواب : قیمت هر سهم ۳۰۰۰ریال و هر حق تقدم ۲۰۰۰ ریال تعیین می شود
●روش حل :
قیمت هر سهم بعد از افزایش سرمایه ۳۰۰۰ = ۲۰۰۰۰ / ۱۰۰۰۰۰۰۰ +(۵۰۰۰ * ۱۰۰۰۰ )
ارزش هر حق تقدم ۲۰۰۰ = ۱۰۰۰ - ۳۰۰۰
متوجه شدید که قیمت هر سهم ۲۰۰۰ ریال افت کرد و هر حق تقدم ۲۰۰۰ ریال قیمت خورد که باز هم می شود همان ۵۰۰۰ ریال .
مثال سه استفاده از صرف سهام ) باز هم مثال الف را در نظر بگیرید باستثنای اینکه شرکت برای هر سهم ۳۰۰۰ ریال مطالبه می کند حالا قیمت هر سهم و هر حق تقدم چقدر می شود ؟
جواب : قیمت هر سهم ۴۰۰۰ ریال و هر حق تقدم ۱۰۰۰ ریال تعیین می شود
●روش حل :
قیمت هر سهم بعد از افزایش سرمایه ۴۰۰۰ = ۲۰۰۰۰ / ۳۰۰۰۰۰۰۰+(۵۰۰۰ * ۱۰۰۰۰ )
ارزش هر حق تقدم ۱۰۰۰ = ۳۰۰۰ - ۴۰۰۰
بطور کلی استفاده از صرف سهام در افزایش سرمایه باعث می شود که قیمت هر سهم بعد از باز شدن نماد کمتر از روش ارزش اسمی منفی شود . اما بطور کلی هیچ تاثیری برای هر سهامدار ندارد که شرکت از کدام روش استفاده کند چون بسته به روش مورد استفاده قیمت هر سهم نیز در بازار سهام تعدیل می شود .
آنچه که در بالا گفته شد مربوط می شود به افزایش سرمایه با استفاده از ارزش اسمی و صرف سهام اما در مورد صرف سهام این نکته باقی ماند که اگر سهامداران حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب کند و سهام جدید را به سهامداران جدید بفروشند و از محل عواید حاصل از صرف سهام آن به خود سهام اضافه بدهند آن وقت قیمت در بازار چه می شود ؟
این مساله که گفته شد دقیقا مربوط می شود به بانک پارسیان که اوایل این هفته سهام آن به سهامدران جدید فروخته شد برای راحتی کار هم همان اطلاعات بانک پارسیان را مثال می زنیم :
سرمایه قبل از افزایش سرمایه : ۳۴۱ میلیارد ریال
سرمایه بعد از افزایش سرمایه : ۲۰۰۰ میلیارد ریال
ارزش روز هر سهم که توسط شرکت تعیین شده است : ۵۰۰۰ ریال
ارزش اسمی هر سهم : ۱۰۰۰ ریال
مبلغی که شرکت از سهامداران جدید بازای هرسهم مطالبه می کند : ۵۰۰۰ ریال ( دقیقا به اندازه ارزش روز هرسهم )
سهامداران فعلی حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب کرده اند .
قیمت هر سهم و قیمت هر حق تقدم بعد از افزایش سرمایه چقدر می باشد ؟
●جواب :
با یک محاسبه ساده می توان فهمید که بایستی ۱۶۵۹ میلیون ریال به سرمایه قبلی اضافه شود تا سرمایه جدید بدست آید یعنی :
۲۰۰۰ – ۳۴۱ = ۱۶۵۹ میلیارد ریال
۱۶۵۹میلیاردریال /ریال ۵۰۰۰ = ۳۳۱۸۰۰۰۰۰ تعداد سهم باید فروخته شود
یعنی با فروش ۰۰۰/۸۰۰/۳۳۱ سهم به قیمت هر سهم ۵۰۰۰ ریال به سهامداران جدید مبلغ ۱۶۵۹ میلیارد ریال تامین می شود و سرمایه به مبلغ ۲۰۰۰ میلیارد ریال می رسد . از طرفی دیکر ۰۰۰/۲۰۰/۳۲۷/۱ سهم دیگر نیز مازاد می آید که بایستی بین سهامدان قبلی به نسبت سهام تقیسم شود
کل تعداد سهام بعد از افزایش سرمایه ۰۰۰/۰۰۰/۲۰۰۰ =۰۰۰/۸۰۰/۳۳۱+۰۰۰/۲۰۰/۳۲۷/۱
حالا قیمت هر سهم بعد از افزایش سرمایه با استفاده از همان فرمول قبلی تعیین می شود :
ریال ۱۶۸۲ = ۰۰۰/۰۰۰/۲۰۰۰ تقسیم بر ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱۶۵۹ +(۵۰۰۰* ۰۰۰/۰۰۰/۳۴۱ )
منفی ارزش هر حق تقدم (۳۳۱۸) = ۵۰۰۰ - ۱۶۸۲
ملاحظه می کنید که قیمت بازار هر سهم بعد از افزایش سرمایه ۱۶۸۲ ریال تعیین می شود . و کسانی که این سهم را خریده اند بازای هر سهم ۳۳۱۸ ریال گرانتر پول به سهامداران قبلی پرداخت کرده اند .
قیمت ۱۶۸۲ ریال دقیقا قیمتی است که اگر بانک پارسیان در بورس اقدام به همین روش افزایش سرمایه می کرد قیمت می خورد ورشد قیمت بعد از آن بستگی به بانک دارد که در کدام رشته فعالیت کند تا EPS سهم دوباره رشد کند . اینکه آیا قیمت به همان ۵۰۰ تومان می رسد یا خیر بستگی به عملکرد مدیران بانک دارد که بتوانند از وجوه حاصله چطور استفاده کنند . بهر حال خریداران اخیر این سهم وارد ریسک بزرگی شدند که به عملکرد مدیران بانک وابسته است .
شاید این سوال پیش آید که آیا سهامدارانی که این سهم را در قیمت ۵۰۰۰ ریال خریده اند ضرر کرده اند ؟ جواب مشخص است بله در حال حاضر کاملا ضرر کرده اند و سهام را به نفع سهامداران قبلی گرانتر خریده اند . روش مزبور کاملا به نفع سهامداران قبلی عمل کرده است و سهامداران جدید به دلیل نبود بازار شفاف ( خارج از بورس ) و عدم محاسبه ریسک سرمایه گذاری اقدام به خرید کرده اند .
متاسفانه در بورس شایعه ای وجود دارد که قیمت این سهم را در حد ۱۰۰۰ تومان بعد از افزایش سرمایه همانند بانک های کارآفرین و اقتصاد نوین تعیین می کنند اما همه چیز آنقدر واضح است که خط بطلان به شایعه مزبور کشیده می شود . کافیست فقط به تعداد سهام این سه بانک نگاه کنید متوجه غلط بودن شایعه مزبور می شوید :
تعداد سرمایه بانک کارآفرین ۰۰۰/۰۰۰/۲۰۰ سهم قیمت هر سهم ۱۱۵۰۰ ریال
تعداد سرمایه بانک اقتصاد نوین ۰۰۰/۰۰۰/۲۵۰ سهم قیمت هر سهم ۹۲۵۰ ریال
تعداد سرمایه بانک پارسیان ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۲ سهم قیمت هر سهم ۱۶۸۲ ریال
حالا با توجه به اینکه تعداد سهام پارسیان ده برابر بزرگتر از کار آفرین می باشد قیمت ۱۶۸ تومان کاملا منطقی به نظر می رسد .