الزامات قانونی و فرآیند اجرائی افزایش سرمایه

الزامات قانونی و فرآیند اجرائی افزایش سرمایه 
 
●تعریف شرکتهای سهامی
شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است. (ماده ۱ قانون تجارت)
شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می شود ولو اینکه موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد. (ماده ۲ )
●شرکت سهامی خاص
شرکتهائی که تمام سرمایه آنها در موقع تاسیس منحصراً توسط موسسین تامین گردیده است اینگونه شرکتها شرکت سهامی خاص نامیده می شوند.
●سرمایه شرکتهای سهامی
در موقع تاسیس سرمایه شرکتهای سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه شرکتهای سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد. در صورتیکه سرمایه شرکت بعد از تاسیس به هر علت از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود باید ظرف یکسال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر اقدام بعمل آید یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکتهای مذکور در قانون تجارت تغییر شکل یابد وگرنه هر ذینفع می تواند انحلال آنرا از دادگاه صلاحیت دار درخواست کند. هر گاه قبل از صدور رای قطعی موجب درخواست انحلال منتفی گردد دادگاه رسیدگی را موقوف خواهد نمود. (ماده ۵)
●انواع مجامع عمومی
الف) مجمع عمومی موسس
مجمع عمومی موسس جهت رسیدگی به گزارش اولین موسسان شرکت در حال تاسیس و تصویب طرح اساسنامه و انتخاب اولین مدیران و بازرسان و انجام مراحل ابتدائی تاسیس شرکت تشکیل می گردد. (ماده ۷۴)
ب) مجمع عمومی عادی
مجمع عمومی عادی می تواند نسبت به کلیه امور شرکت به جز آنچه که در صلاحیت مجمع عمومی موسس و فوق العاده است تصمیم بگیرد. (ماده ۸۶)
ج) مجمع عمومی فوق العاده
هرگونه تغییر در مواد اساسنامه یا در سرمایه شرکت یا انحلال شرکت قبل از موعد منحصراً در صلاحیت مجمع عمومی فوق العاده می باشد. (ماده ۸۳)
●حدنصاب تشکیل مجمع عمومی فوق العاده
در مجمع عمومی فوق العاده دارندگان بیش از نصف سهامی که حق رای دارند باید حاضر باشند. اگر در اولین دعوت حدنصاب مذکور حاصل نشد مجمع عمومی برای بار دوم دعوت و با حضور دارندگان بیش از یک سوم سهامی که حق رای دارند رسمیت یافته و اتخاذ تصمیم خواهد نمود به شرط آنکه در دعوت دوم نتیجه دعوت اول قید شده باشد. (ماده ۸۴ )
●حدنصاب اتخاذ تصمیم در مجمع عمومی فوق العاده
تصمیمات مجمع عمومی فوق العاده همواره به اکثریت دو سوم آراء حاضر در جلسه رسمی معتبر خواهد بود. (ماده ۸۵)
●ثبت قانونی صورتجلسات مجامع عمومی
در مواردی که تصمیمات مجمع عمومی متضمن یکی از امور ذیل باشد یک نسخه از صورتجلسه مجمع باید جهت ثبت به مرجع ثبت شرکتها ارسال گردد. (ماده ۱۰۶)
۱- انتخاب مدیران و بازرس و بازرسان
۲- تصویب ترازنامه
۳- کاهش یا افزایش سرمایه و هر نوع تغییر در اساسنامه
۴- انحلال شرکت و نحوه تصفیه آن.
●نحوه دعوت برای تشکیل مجمع عمومی فوق العاده
هر گونه دعوت برای تشکیل مجمع عمومی باید از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر می گردد بعمل آید.
تبصره: در مواقعی که کلیه صاحبان سهام در مجمع حاضر باشند نشر آگهی و تشریفات دعوت الزامی نیست.
فاصله بین نشر دعوتنامه مجمع عمومی و تاریخ تشکیل آن حداقل ۱۰ روز و حداکثر ۴۰ روز خواهد بود. (ماده ۹۸)
●علل و عوامل افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در شرکتهای سهامی به دلایل مختلف اقتصادی نظیر توسعه عملیات اقتصادی و تجارت، تقویت بنیه مالی و اعتبار شرکت – تنزل ارزش پول و غیره صورت می گیرد. از نظر حقوقی افزایش سرمایه وقتی ممکن است که سهامداران سرمایه قبلی خود را تماماً تادیه کرده باشند
افزایش سرمایه به یکی از طرق ذیل انجام می شود:
سرمایه شرکت را میتوان از طریق صدور سهام جدید و یا از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود افزایش داد. (ماده ۱۵۷)
تادیه مبلغ اسمی سهام جدید به یکی از روشهای زیر امکان پذیر است: (ماده ۱۵۸)
۱- پرداخت مبلغ اسمی سهام جدید به نقد:
شرکت می تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی بفروشد یا اینکه مبلغی علاوه بر مبلغ اسمی سهم به عنوان اضافه ارزش سهم از خریداران دریافت نماید، شرکت می تواند عواید حاصله از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقداً بین صاحبان سهام سابق تقسیم نماید یا در ازاء آن سهام جدید به صاحبان سهام سابق بدهد.
برابر مفاد اساسنامه شرکت هر سهم دارای ارزش معینی می باشد که ارزش اسمی سهم نامیده می شود چنانچه افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید باشد الزاماً می بایست قیمت اسمی سهام جدید معادل ارزش اسمی سهام مندرج در اساسنامه باشد ولی چنانچه در اثر فعالیت اقتصادی و رونق بازار و سایر عوامل تغییراتی در ارزش تجاری سهام به وجود آید، شرکت می تواند هنگام افزایش سرمایه علاوه بر ارزش اسمی سهام، مبلغی را بعنوان
ارزش واقعی یا ارزش تجاری سهم مطالبه نماید. ولی در هر صورت سهام جدید
با همان ارزش اسمی قبلی ثبت خواهد شد اگر شرکت علاوه بر مبلغ اسمی – مبلغی را به عنوان اضافه ارزش سهام از خریداران جدید اخذ نمود می تواند عواید حاصله را به اندوخته منتقل سازد یا آنرا نقداً بین سهامداران قبلی تقسیم نماید یا در ازای آن سهام جدید به سهامداران قبلی اعطاء نماید که به این نوع سهام جدید سهام جایزه گفته می شود.
نکته: در شرکتهای سهامی خاص بر خلاف سهامی عام تادیه مبلغ اسمی سهام جدید از طریق غیر نقد نیز جایز است (نظیر زمین ساختمان، ماشین آلات و ...) و چنانچه تمام یا بخشی از پرداخت قیمت سهام غیر نقد باشد باید تمام قسمت غیر نقد عیناً تحویل شرکت شده و طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری تقویم شده باشد. (ماده ۱۶۰)
۲- تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید.
در صورتیکه مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام افزایش سرمایه شرکت را از طریق تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت تصویب کرده باشد سهام جدیدی که در نتیجه اینگونه افزایش سرمایه صادر خواهد شد با امضاء ورقه خرید سهام توسط طلبکارانی که مایل به پذیره نویسی سهام جدید باشند انجام می گیرد. ( ماده ۱۸۵)
در مورد ماده ۱۸۵ پس از انجام پذیره نویسی، باید در موقع به ثبت رسانیدن افزایش سرمایه در مرجع ثبت شرکتها صورت کاملی از مطالبات نقدی حال شده بستانکاران پذیره نویس را که به سهام شرکت تبدیل شده است به ضمیمه رونوشت اسناد و مدارک حاکی از تصفیه آنگونه مطالبات که بازرسان شرکت صحت آنرا تائید کرده باشند همراه با صورت جلسه مجمع عمومی فوق العاده و اظهارنامه هیات مدیره مشعر بر اینکه کلیه این سهام خریداری شده و بهای آن دریافت شده است به مرجع ثبت شرکتها تسلیم شود. (ماده ۱۸۷)
۳- افزایش سرمایه به وسیله تبدیل سود تقسیم نشده و اندوخته ها (به جز اندوخته قانونی) یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت
سود قابل تقسیم عبارت است از سود خالص در هر سال مالی منهای زیان های سالهای مالی قبل و حسب مورد بعلاوه سود قابل تقسیم سالهای مالی قبل که تاکنون تقسیم نشده باشد منهای پاداش قانونی اعضای موظف هیات مدیره. در چنین شرایطی شرکت مستقیماً از منابع مالی خود اقدام به تادیه ارزش افزایش سهام می نماید و سهامداران هیچگونه مبلغ جدیدی بابت افزایش سرمایه پرداخت نمی نمایند لذا توزیع اوراق تعهد خرید سهام بین سهامداران و انتشار اعلامیه و آگهی مربوط به پذیره نویسی الزامی نخواهد بود.
●بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود
(ماده ۱۸۸)
در موردی که افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود صورت می گیرد کلیه افزایش سرمایه باید نقداً پرداخت شود و نیز سهام جدیدی که در قبال افزایش سرمایه صادر می شود باید هنگام پذیره نویسی بر حسب مورد کلاً پرداخته یا تهاتر شود. (ماده ۱۸۷)
نکته: در زمانی که از طریق بالابردن مبلغ اسمی سهام موجود افزایش سرمایه داده می شود
می بایست توافق کلیه سهامداران شرکت اخذ گردد زیرا بالا بردن مبلغ اسمی سهام شرکت موجبات افزایش تعهدات صاحبان سهام در مقابل اشخاص ثالث را فراهم خواهد ساخت و مبلغ این نوع افزایش الزاماً باید نقدی باشد.
(ماده ۱۵۹ )
افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود در صورتی که برای صاحبان سهام ایجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود مگر آنکه کلیه صاحبان سهام با آن موافق باشند . (ماده ۱۸۷)●روند اجرایی افزایش سرمایه :
الف) روش اول افزایش سرمایه (افزایش سرمایه توسط مجمع عمومی فوق العاده)
مجمع عمومی فوق العاده به پیشنهاد هئیت مدیره پس از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مورد افزایش سرمایه شرکت اتخاذ تصمیم می کند . (ماده ۱۶۱)
تبصره ۱-
مجمع عمومی فوق العاده که در مورد افزایش سرمایه اتخاذ تصمیم می کند شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تادیه قیمت آنرا تعیین یا اختیار آن را به هئیت مدیره واگذار خواهد کرد .
تبصره ۲-
پیشنهاد هئیت مدیره راجع به افزایش سرمایه باید متضمن توجیه لزوم افزایش سرمایه و نیز شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان و اگر تا آن موقع مجمع عمومی نسبت به حسابهای سال مالی قبلی تصمیم نگرفته باشد حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل
باشد ، گزارش بازرس یا بازرسان باید شامل اظهار نظر درباره پیشنهاد هئیت مدیره باشد .
در این روش مجمع عمومی فوق العاده راساً در مورد افزایش سرمایه تصمیم گیری می نماید ، و در صورتجلسه مجمع عمومی شرایط و نحوه خرید سهام جدید، قیمت اسمی و ارزش افزوده آن و نیز نحوه استفاده سهامداران از حق تقدم پیش بینی می گردد.
●مراحل اجرائی افزایش سرمایه در این روش به شرح ذیل است
۱- تهیه گزارش توجیهی هیات مدیره در خصوص لزوم افزایش سرمایه که باید مشتمل بر توجیه لزوم افزایش سرمایه و سلب حق تقدم از سهامداران و معرفی شخص یا اشخاصی که سهام جدید برای تخصیص به آنها در نظر گرفته شده است و تعداد و قیمت اینگونه سهام و عواملی که در تعیین قیمت در نظر گرفته شده است باشد و گزارش بازرس یا بازرسان باید حاکی از تائید عوامل و جهاتی باشد که در گزارش هیات مدیره ذکر شده است (تبصره ماده ۱۶۷)
۲- ارائه گزارش بازرس قانونی مبنی بر بررسی و تائید گزارش هیات مدیره
۳- دعوت از مجمع عمومی فوق العاده با تشریفات قانونی از طریق انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می گردد. (چنانچه کلیه سهامداران در جلسه مجمع عمومی حضور یابند انتشار آگهی دعوت الزامی نیست)
۴- تشکیل جلسه مجمع عمومی فوق العاده و تهیه لیستی از سهامداران حاضر در جلسه مجمع عمومی فوق العاده با اخذ امضاء نمایندگان قانونی آنها
۵) تهیه لیستی از سهامداران قدیم و متقاضیان جدید خرید سهام با ذکر تعداد سهام تخصیص یافته به هر یک از آنها که به امضاء کلیه سهامداران رسیده باشد.
۶) تهیه صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده در خصوص افزایش سرمایه با ذکر موارد ذیل:
الف: پذیرش پیشنهاد هیات مدیره در خصوص افزایش سرمایه
ب: تائید گزارش بازرس در خصوص پیشنهاد هیات مدیره راجع به افزایش سرمایه
ج: تعیین میزان افزایش سرمایه – قیمت اسمی هر سهم – اضافه ارزش هر سهم،
نحوه تخصیص سهام بین سهامداران قدیم و متقاضیان جدید با توجه به مفاد اساسنامه و مهلت پرداخت
د: اعلام وصول و تصویب تقاضای سهامداران قبلی در خصوص مشارکت در افزایش سرمایه به شرح لیست پیوست
هی: اعلام وصول و تصویب تقاضای متقاضیان جدید در خصوص عضویت در شرکت به شرح لیست پیوست
و: اعطاء اختیار به هیات مدیره جهت انتشار آگهی و طی مراحل قانونی تا مرحله ثبت افزایش سرمایه
۷) انتشار آگهی افزایش سرمایه در روزنامه کثیرالانتشار شامل موارد ذیل
(ماده ۱۶۹)
الف: اعلام میزان سرمایه اولیه و افزایش سرمایه
ب: مبلغ اسمی سهام جدید و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش سهام
ج: نحوه تخصیص سهام جدید بین سهامداران قبلی و متقاضیان جدید
د: مهلت پذیره نویسی
هی: نحوه ارائه درخواست خرید سهام به دفتر شرکت
و: نحوه پرداخت
۸-تکمیل فرم اظهار نامه ثبت افزایش سرمایه که به امضاء کلیه اعضاء هیئت مدیره رسیده باشد.
۹-دریافت تائیدیه از بانک مبنی بر واریز تمام مبالغ مربوط به افزایش سرمایه
نکته ۱: مجمع عمومی فوق العاده می تواند تمام یا بخشی از حق تقدم صاحبان سهام شرکت را سلب نماید مشروط برآنکه چنین تصمیمی پس از قرائت گزارش هیات مدیره و بازرس اتخاذ گردد وگرنه باطل خواهد بود.
نکته ۲: چنانچه مجمع عمومی فوق العاده حق تقدم صاحبان سهام را سلب نکند مکلف است به آنان مهلتی بدهد که طی آن نسبت به خرید سهام جدید اقدام نمایند. این مهلت در هر حال نباید از شصت روز کمتر باشد.
وجوهی که به حساب افزایش سرمایه تادیه می شود باید در حساب سپرده مخصوص نگهداری شود. تامین و توقیف و انتقال وجوه مزبور به حساب های دیگر شرکت ممکن نیست مگر پس از به ثبت رسیدن افزایش سرمایه شرکت. (ماده ۱۸۴)
ب: روش دوم افزایش سرمایه
مجمع عمومی فوق العاده می تواند به هیات مدیره اجازه دهد که ظرف مدت معینی که نباید از پنج سال تجاوز کند، سرمایه شرکت را تا میزان مبلغ معینی به یکی از طرق مذکور در این قانون افزایش دهد. (ماده ۱۶۲)
(ماده ۱۶۳)
هیات مدیره در هر حال مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه، حداکثر ظرف مدت یکماه مراتب را ضمن اصلاح اساسنامه در قسمت مربوط به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت به مرجع ثبت شرکتها اعلام کند تا پس از ثبت، جهت اطلاع عموم آگهی شود. (ماده ۱۶۲)
نکته: در این روش مجمع عمومی اختیارات خود را در خصوص اتخاذ تصمیم و روند افزایش سرمایه به هیات مدیره تفویض می نماید.
●مراحل اجرائی این روش به شرح ذیل است:
۱-تهیه گزارش توجیهی هیات مدیره در خصوص لزوم افزایش سرمایه
۲-تهیه گزارش بازرس یا بازرسان قانونی در خصوص تائید گزارش هیات مدیره راجع به افزایش سرمایه
۳-دعوت از مجمع عمومی فوق العاده طی تشریفات قانونی و انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می گردد.
۴-تشکیل جلسه مجمع عمومی فوق العاده وانجام اقدامات ذیل:
الف: تهیه لیستی از سهامداران حاضر در جلسه مجمع که به امضاء نمایندگان قانونی آنها رسیده باشد.
ب: تهیه صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده در خصوص پذیرش گزارش توجیهی هیات مدیره و موافقت با کلیات طرح افزایش سرمایه
ج: اعطاء اختیار به هیات مدیره در خصوص انجام مراحل افزایش سرمایه تا سقف ریالی مشخص با امکان سلب تمام یا بخشی از حق تقدم صاحبان سهامد: تعیین مهلت برای هیات مدیره
۵- تهیه صورتجلسه هیات مدیره در خصوص تصویب افزایش سرمایه و تعیین میزان افزایش سرمایه – مبلغ اسمی سهام جدید، اضافه ارزش هر سهم، نحوه استفاده یا سلب تمام یا بخشی از حق تقدم سهامداران قبلی – نحوه تخصیص سهام به سهامداران قبلی و متقاضیان جدید، با توجه به مفاد اساسنامه
۶-تکمیل اظهارنامه ثبت افزایش سرمایه که به امضاء کلیه اعضاء هیات مدیره رسیده باشد.
۷- انتشار آگهی افزایش سرمایه در روزنامه کثیرالانتشار شامل موارد ذیل (ماده ۱۶۹)
الف: میزان سرمایه اولیه و افزایش سرمایه
ب: مبلغ اسمی سهام جدید و حسب مورد اضافه ارزش هر سهم
ج: نحوه تخصیص سهام بین سهامداران قبلی و متقاضیان جدید
د: نحوه ارائه درخواست خرید سهام به دفتر شرکت
و: نحوه پرداخت
اساسنامه شرکت نمی تواند متضمن اختیار افزایش سرمایه برای هیات مدیره باشد. (ماده ۱۶۴)
مادام که سرمایه قبلی شرکت تماماً تادیه نشده است افزایش سرمایه شرکت تحت هیچ عنوانی مجاز نخواهد بود. (ماده ۱۶۵)
●افزایش سرمایه در اساسنامه صندوقهای غیر دولتی
در متن اساسنامه صندوقهای غیر دولتی نحوه افزایش سرمایه پیش بینی شده و بعنوان یکی از وظایف مجمع عمومی به شرح ذیل آمده است:
اتخاذ تصمیم نسبت به پیشنهاد افزایش یا کاهش سرمایه صندوق به نحوی که همواره سهم دولت حداکثر ۴۹% سهام صندوق باشد و هیئت مدیره و مجمع عمومی مکلفند به منظور گسترش مشارکت تولید کنندگان سالیانه حداقل یک مرتبه نسبت به افزایش سرمایه صندوق و پذیرش سهامداران جدید اقدام نمایند به نحوی که حق تقدم خرید سهام با متقاضیان واجد شرایط با تناسب توزیع سهام پیش بینی شده هر یک از تولید کنندگان باشد.
نکته ۱: برابر مفاد اساسنامه صندوقهای غیر دولتی، پیشنهاد افزایش سرمایه از طرف هیئت مدیره تهیه و به مجمع عمومی ارائه خواهد شد، ضمناً چنانچه مدیر عامل صندوق در خصوص افزایش سرمایه طرح یا پیشنهادی داشته باشد می تواند نظر پیشنهادی خود را به هیئت مدیره ارجاع نماید.
نکته ۲: همانطور در اساسنامه صندوقهای غیر دولتی تصریح شده است حق تقدم صاحبان سهام در افزایش سرمایه سلب گردیده و در هر مقطع افزایش سرمایه متقاضیان جدید عضویت که تولید کننده واجد شرایط بخش کشاورزی باشند با رعایت تناسب میزان تولید و تخصیص سهام بین تشکلهای تولید کننده بخش مربوطه دارای حق تقدم می باشند. هیئت مدیره در پیشنهاد افزایش سرمایه و مجمع عمومی در صورتجلسات مربوط به تصویب افزایش سرمایه ملزم به رعایت مفاد اساسنامه در این مورد می باشند.
●نحوه مشارکت دولت در افزایش سرمایه صندوقهای غیر دولتی
در اجرای تصویب نامه شماره ۳۳۵۱۵/ ت ۲۵۳۲۱ هی مورخ ۲۶/۱۲/۸۱ هیئت محترم وزیران، شرکت مادر تخصصی صندوق حمایت از توسعه سرمایه گذاری در بخش کشاورزی می تواند حداکثر تا ۴۹% از سرمایه صندوقهای غیر دولتی توسعه بخش کشاورزی را تامین نماید. بدیهی است به سبب وجود برخی محدودیتهای قانونی و لزوم دریافت مجوز برای هر مرحله از سرمایه گذاری شرکت مادر تخصصی در صندوقهای غیر دولتی ارائه مدارک و مستندات ذیل جهت مستند سازی و جلب مشارکت شرکت مادر ضروری می باشد.
۱)درخواست صندوق غیر دولتی برای جلب مشارکت دولت در افزایش سرمایه
۲)رعایت ضوابط قانونی و مفاد اساسنامه در نحوه تخصیص سهام بین تشکلهای تولیدی متناسب با نقش در تولید آنها در راستای تامین اهداف دولت و توسعه بخش کشاورزی
۳)ارائه مدارک و مستندات کامل مبنی بر واریز مبالغ مربوط به افزایش سهام تشکلهای غیر دولتی
توضیح: از آنجا که سهام دولت در هیچ شرایط نباید از ۴۹% کل سهام صندوق بیشتر شود لذا ابتداً می بایست سهام واریزی تشکلهای غیر دولتی قطعیت یابد و پس از احراز پذیره نویسی و واریز سهام آنها نسبت به واریز سهم دولت اقدام شود.