انقلاب جدید در گزارشگری صورت‌های مالی

اداره حسابرسی و گزارشگری مالی «سازمان» با صدور ابلاغیه‌ای به موسسات حسابرسی معتمد بورس، اعلام کرده است که این موسسات در راستای پیشگیری از تخلفات و فراهم کردن زمینه بهبود گزارشگری مالی و حسابرسی شرکت‌ها، تدابیر لازم را اتخاذ کنند. به این منظور مقرر شده است که موسسات حسابرسی، استانداردهای شماره 700، 705 و 706 را در تهیه گزارش‌های خود مدنظر قرار دهند و شرکت‌ها نیز باید در تهیه صورت‌های مالی خود این موارد را لحاظ کنند. به این ترتیب سهامداران در مجامع امسال شرکت‌های بورسی با شکل جدیدی از گزارش حسابرسی صورت‌های مالی روبه‌رو خواهند شد.
درخصوص مزایا و ویژگی‌های استانداردهای یادشده نظر چند تن از حسابداران را جویا شده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد:
جزئیات توسعه یک استاندارد به سه استاندارد
پوریانسب در ابتدای گفتار خود به توضیح مختصری به موضوع استانداردهای بین‌المللی 700، 705 و 706 پرداخت و گفت: این سه استاندارد، استانداردهای مربوط به گزارشگری صورت‌های مالی هستند، به این ترتیب که استاندارد 700 در مورد شکل دادن به اظهارنظر و تهیه گزارش صورت‌های مالی یا فرم گزارشگری صورت‌های مالی و استاندارد 705 در مورد تعدیل‌ها در اظهارنظر حسابرس بحث می‌کند. همچنین استاندارد 706 در مورد بندهای تاکید بر مطلب خاص و سایر بندهای افزودنی (مهم و تاکیدی) بر گزارش حسابرس مستقل بحث می‌کند. وی افزود: پیش از این هنگامی که از تعدیل‌ها سخن به میان می‌آمد، هم تعدیل‌ها در اظهارنظر و هم تعدیل‌ها به صورت بند تاکید بر مطلب خاص، موردنظر بود، اما در حال حاضر استاندارد 705، تنها به تعدیل‌ها در اظهارنظر می‌پردازد.عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران درباره دلیل تاکید سازمان بورس بر رعایت این استانداردها گفت: سازمان بورس ناظر بر گزارش‌های صورت‌های مالی و گزارش‌های حسابرسی شرکت‌های بورسی است و وظیفه این سازمان، اطمینان‌بخشی به سهامداران از رعایت استانداردها توسط حسابرس است.
وی ادامه داد: از آنجا که سازمان حسابرسی استانداردهای 700، 705 و 706 را جایگزین استاندارد 700 قدیمی کرده است، برای سازمان بورس نیز مهم است که شرکت‌ها و حسابرسان از استانداردهای جدید پیروی کنند.
افزایش قابلیت فهم گزارش‌ها
پوریانسب درباره مزیت استانداردهای یادشده جدید گفت: با توسعه یک استاندارد به سه استاندارد، سوءتفاهم‌های موجود در استاندارد قبلی برای حسابرس، برطرف شده و گزارش حسابرس از سه بند به شش بند افزایش یافته است. از سوی دیگر تیترهای میانی موجود در گزارش حسابرسی، باعث فهم‌پذیری بیشتر گزارش‌ها برای خواننده می‌شود و خواننده تشخیص می‌دهد هر پاراگراف گزارش حسابرسی به چه منظور نوشته شده است.
وی سپس به تشریح نحوه گزارش‌نویسی براساس استانداردهای جدید پرداخت و گفت: پاراگراف نخست گزارش که مقدمه گزارش محسوب می‌شود با عنوان «گزارش درباره صورت‌های مالی» می‌آید. پاراگراف دوم تحت عنوان «مسوولیت مدیریت در قبال صورت‌های مالی» است که پیش از این، این یک جمله به عنوان جمله دوم در پاراگراف مقدمه می‌آمد، اما در حال حاضر خود مستقل و به دو جمله تبدیل شده است.
پوریانسب ادامه داد: عنوان میان‌تیتر بعدی «مسوولیت حسابرس» است که سه پاراگراف دارد. این در حالی است که پیش از این «مسوولیت حسابرس» در قالب جمله سوم بند مقدمه می‌آمد، اما هم‌اکنون مستقل شده و سه پاراگراف، زیرمجموعه آن است. سردبیر مجله حسابدار سپس گفت: میان‌تیتر بعدی اظهارنظر است که یک پاراگراف زیر آن قرار می‌گیرد و در واقع، گزارش دارای 4 میان‌تیتر و 6 پاراگراف است، در حالی که پیش از این در گزارش‌ها میان‌تیتر وجود نداشت و تعداد پاراگراف‌ها هم سه تا بود.
افزایش مسوولیت مدیران و حسابرسان
عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران درباره ویژگی دیگر گزارش‌های حسابرسی جدید گفت: در این گزارش‌ها، موضوع حسابرسی از مسوولیت مدیر و حسابرس جدا می‌شود و در موضوع حسابرسی صورت‌های مالی، علاوه بر نام صورت‌های مالی به روش‌های حسابداری و توضیحات صورت‌های مالی هم اشاره می‌شود. پوریانسب تصریح کرد: ذیل میان‌تیتر مسوولیت مدیر، یک پاراگراف وجود دارد که دو جمله است و در گذشته یک جمله بود. جمله دوم این پاراگراف درباره مسوولیت مدیر درخصوص کنترل‌های داخلی است، به این ترتیب که می‌گوید مسوولیت‌ مدیر، صراحتا تهیه صورت‌های مالی است که تقلب و اشتباه نداشته باشد.
وی ادامه داد: زیر عنوان مسوولیت حسابرس، سه پاراگراف داریم. پاراگراف اول که سه جمله‌ای است، تلفیقی از جمله سوم بند مقدمه قبلی و جمله اول بند دامنه قبلی است. جمله سوم هم تعدیل شده جمله دوم بند دامنه قبلی است. در جمله سوم به الزامات اخلاقی هم اشاره می‌شود که پیش از این وجود نداشته است. پاراگراف دوم مسوولیت حسابرس، پاراگراف دامنه حسابرسی است که در این دامنه تصریح می‌شود، تقلب و اشتباه به عنوان مسوولیت‌های حسابرس شناخته می‌شود، ضمن اینکه به کنترل داخلی هم پرداخته می‌شود.
وی یادآور شد: پیش از این، صراحت نداشت که حسابرس به کنترل‌های داخلی هم رسیدگی کند، اما الان صراحت دارد.
پوریانسب سپس گفت: پاراگراف سوم، جمله پنجم بند دامنه گزارشگری قبلی است و فقط عنوان اظهارنظر، بالای آن می‌آید.
انقلاب در گزارشگری
وی تاکید کرد: این گزارش در مقایسه با گزارش‌های قبلی، اطلاعات بیشتری را از موضوع حسابرسی، مسوولیت مدیر در قبال صورت‌های مالی و مسوولیت حسابرس در قبال صورت‌های مالی را در اختیار می‌گذارد و به نظر می‌رسد انقلابی در گزارشگری حسابرسی رخ داده است. پوریانسب با اشاره به لازم‌الاجرا بودن استانداردهای یادشده در گزارشگری صورت‌های مالی از ابتدای سال 90 گفت: گزارش‌های ارائه شده در مجامع امسال شرکت‌های بورسی باید از این فرمت پیروی کنند، زیرا این گزارش‌ها جزئیات بیشتری را نشان می‌دهد و به سهامداران کمک می‌کند تا به اطلاعات بیشتری دست یابند.
وی در پایان با تقدیر از سازمان حسابرسی گفت: این استانداردها در زمان کوتاهی تهیه شده که جای تشکر دارد.
یکی دیگر از حسابداران رسمی با اشاره به منطبق بودن ترجمه استانداردهای یادشده با استانداردهای بین‌المللی گفت: تغییرات ایجاد شده بر اثر تجاربی صورت می‌گیرد که استفاده‌کنندگان از گزارش‌های حسابرسی داشته‌اند و هر چند سال یک بار، استانداردها براساس اطلاعاتی که در دعوی‌ها و نظرخواهی‌ها مطرح ‌شده، بازنگری می‌شود.
منصور شمس‌احمدی افزود: در گزارش‌هایی که براساس استانداردهای قبلی تهیه می‌شد، مسوولیت هیات مدیره و حسابرس، تفکیک نشده بود، اما الان به صورت کامل این مسوولیت‌ها تفکیک شده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر برای نخستین بار در گزارش‌نویسی حسابرسی به مسوولیت‌های حسابرسان در مورد اخلاق حرفه‌ای و مسوولیت هیات مدیره درباره اجرای کنترل‌های داخلی اشاره و این وظایف گویاتر شده است، همچنین حسابرسان، کنترل‌های داخلی را ارزیابی خواهند کرد.
شمس‌احمدی در ادامه به یکی از مزایای استانداردهای 705 و 706 اشاره کرد و گفت: تفاوت دیگر در بحث بندهای بعد از اظهارنظر رخ داده است، زیرا بندهای بعد از اظهارنظر حسابرس به دو نوع بند محدود شده است که عبارتند از: بندهای تاکید بر مطلب خاص و سایر بندهای توضیحی.
وی توضیح داد: در گذشته و در برخی موارد شاهد بودیم که بعد از اظهارنظر، مواردی را می‌نوشتند که از آن استنباط بند شرط یا محدودیت می‌شد و خواننده گزارش را با مشکل مواجه می‌کرد، اما در حال حاضر، حسابرسان مجاز نیستند بعد از اظهارنظر، به غیر از دو مورد یادشده، مورد دیگری عنوان کنند.
شمس‌احمدی تاکید کرد: تهیه گزارش براساس این سه استاندارد موجب افزایش شفافیت گزارش‌های حسابرسی خواهد شد.