فرض کنید در تاریخ ۲۰/۴/۱۳۸۴ قیمت هر سهم شرکت ایران خودرو ۷۰۰ر۴ ریال، هزینه (صرف) یک برگهء اوراق اختیار برای سررسید ۲۰/۶/۱۳۸۴ معادل_ ۲۲۰ ریال و قیمت توافق شده ۹۱۰ر۴ ریال باشد

 
آشنایی با اوراق مشتقه
 
فرض کنید در تاریخ ۲۰/۴/۱۳۸۴ قیمت هر سهم شرکت ایران خودرو ۷۰۰ر۴ ریال، هزینه (صرف) یک برگهء اوراق اختیار برای سررسید ۲۰/۶/۱۳۸۴ معادل_ ۲۲۰ ریال و قیمت توافق شده ۹۱۰ر۴ ریال باشد. در این صورت، هزینه یا قیمت یک قرارداد ۱۰۰ سهمی برابر با ۰۰۰ر۲۲ ریال خواهد بود. البته در دنیای واقعی، باید کارمزد کارگزار را نیز به رقم بالا اضافه کنیم ولی برای سهولت، کارمزد را در نظر نگرفته‌ایم. بنا به اطلاعات فوق طبق قیمت توافق شده، قیمت هر سهم باید از ۹۱۰ر۴ ریال فراتر رود تا قرارداد اختیار خرید ارزشمند باشد، البته چون هزینهء خرید این قرارداد ۲۲۰ ریال است، نقطهء سر به سر در رقم ۱۳۰ر۵ ریال بوده و در عمل زمانی اجرای قرارداد به صرفه خواهد بود که قیمت سهام این خودرو در بازار بیش از ۱۳۰ر۵ ریال شود. اگر قیمت هر سهم به کم‌تر از ۹۱۰ر۴ ریال کاهش یابد، این قرارداد بی‌ارزش شده و اجرای آن سودی در پی نخواهد داشت، علاوه بر این که یک زیان (هزینه) ۰۰۰ر۲۲ ریالی نیز در برداشته است. فرضا سه هفته بعد قیمت هر سهم به ۷۱۰ر۵ ریال رسیده باشد در این صورت ارزش قرارداد اختیار خرید معادل ۰۰۰ر۸۰ریال خواهد بود. سود حاصله برابر است با:
۰۰۰ر۵۸= ۱۰۰*۸۰۰۰۲۲۰۰)
ملاحظه می‌شود که ظرف سه هفته سود خالص معادل ۲۶۴ درصد حاصل شده است:
شما این حق را دارید که اوراق اختیار خرید خود را فروخته و سود فوق را نصیب خود کنید (که اصطلاحا به این کار، خارج شدن از قرارداد یا بستن موقعیت گفته می‌شود) البته اگر اعتقاد داشته باشید قیمت هر سهم از این هم بیش‌تر خواهد شد می‌توانید آن را نگه داشته و منتظر فرصت بهتر باشید. اگر در عمل در مقطع_ ۲۰/۴/۱۳۸۴، قیمت هر سهم به ۲۰۰ر۴ ریال تقلیل یابد، دیگر انگیزه‌ای و مهلتی برای اجرای قرارداد نبوده بنابراین این قرارداد بی‌ارزش می‌شود و هزینه‌ای که کرده‌ایم همان ۰۰۰ر۲۲ ریال خواهد بود. آنچه که تاکنون گفته شد در زیر خلاصه شده است:
همان گونه که ملاحظه شد نوسانات قیمت می‌تواند سودی تا ۲۶۴ درصد نصیب ما کند. این همان جادوی اهرم نهفته در اوراق اختیار معامله است. (البته قدرت اهرم در جهت عکس کاری نمی‌کند و به دلیل استفاده از اختیار عدم اجرای قرارداد، می‌توان از زیان احتمالی و شدید اجتناب کرد.)
● اجرای قرارداد یا معامله
گفتیم که اوراق اختیار معامله، نوعی حق خرید یا فروش دارایی است اما در عمل، بیش‌تر اوراق اختیار به اجرا درنمی‌آید و به جای اجرا به فروش می‌رسد. بیش‌تر افراد معمولا از طریق خرید و فروش قراردادهای اختیار معامله و به عبارتی با خارج شدن از موقعیت، سود به دست می‌آورند. این یعنی، دارندگان اوراق آن را به فروش رسانده و فروشندگان، اقدام به خرید (تعداد برابر) از قراردادهای فروخته شدهء خود می‌کنند یا موقعیت خود را بسته و از معامله سود به دست می‌آورند. طبق آمار بورس اوراق اختیار معاملهء شیکاگو، در حدود ۱۰ درصد از این اوراق به اجرا در می‌آیند، ۶۰ درصد مجددا در بازار معامله می‌شوند و مابقی منقضی (بی‌ارزش) می‌شوند.
● انواع اوراق اختیار معامله- طبقه‌بندی‌های دیگر
▪ اوراق اختیار معاملهء آمریکایی:
این نوع از اوراق اختیار معامله، در هر زمان _(تا سررسید) قابل اجراست. بیش‌تر اوراق مورد معامله در بورس از این نوع هستند.
▪ اوراق اختیار معاملهء اروپایی:
این نوع اوراق، فقط در تاریخ سررسید قابل اجرا هستند. پس توجه داشته باشید که تفاوت بین اوراق اختیار معامله صرفا به زمان اجرای آن مربوط بوده و ارتباطی به منطقهء جغرافیایی ندارد.
▪ اوراق اختیار معاملهء بلندمدت:
تاکنون بحث‌ها بیش‌تر در مورد اوراق کوتاه‌مدت بود. انواعی از اوراق اختیار وجود دارند که سررسید آن‌ها طولانی و برای زمان‌های یک ساله، دو ساله یا بیش‌تر بوده و برای سرمایه‌گذاران بلندمدت می‌تواند بسیار جذاب باشد. به این نوع از اوراق اختیار معامله، اوراق بهادار پیش‌بینی بلندمدت سهام یا LEAPS گفته می‌شود.
▪ اوراق اختیار معاملهء غیرمعمولی:
به اوراق اختیار معامله‌ای که تاکنون مورد بحث قرار گرفت، اصطلاحا اوراق اختیار معاملهء معمولی می‌گویند. اما به دلیل چند وجهی و کارکردهای متفاوتی که این اوراق دارند، انواع مختلفی را نیز بر حسب پیچیدگی آن‌ها، می‌توان برشمرد. یک مورد از این اوراق اختیار معاملهء غیراستاندارد وجود دارد که اصطلاحا غیرمعمولی خوانده می‌شود. این اوراق یا گونه‌ای از همان اوراق اختیار معاملهء معمولی یا محصول کاملا متفاوت اما برخوردار از ماهیت اختیار معامله هستند.
● نتیجه‌گیری و خلاصه
امید است این مجموعه توانسته باشد شما را به طور اجمالی با مفاهیم اوراق اختیار معامله آشنا کند. بار دیگر تاکید می‌شود این اوراق برای هر سرمایه‌گذاری مناسب نیست. اوراق اختیار معامله، ابزار معاملاتی پیچیده‌ای است که در صورت عدم اطلاع دقیق از ماهیت و کارکرد آن، ممکن است با زیان‌های قابل‌توجهی مواجه شویم.
● خلاصهء نکات مهم
▪ اوراق اختیار معامله، قراردادی است که اختیار، نه اجبار، را به خریدار آن می‌دهد که بتواند یک دارایی به‌خصوص را در ظرف زمان معین به قیمتی مشخص بخرد یا بفروشد.
▪ به اوراق اختیار معامله، اوراق مشتقه گویند زیرا ارزش آن‌ها از یک دارایی دیگر مشتق می‌شود.
▪ اوراق اختیار خرید، این اختیار را به دارندهء آن می‌دهد که یک دارایی را در قیمتی معین ظرف مدتی مشخص خریداری کند.
▪ اوراق اختیار فروش، این اختیار را به دارندهء آن می‌دهد که یک دارایی را در قیمت معین ظرف مدتی مشخص به فروش رساند.
▪ فعالان بازار اوراق اختیار معامله چهار دسته‌اند:
۱) خریداران اوراق اختیار خرید
۲) فروشندگان اوراق اختیار خرید
۳) خریداران اوراق اختیار فروش
۴) فروشندگان اوراق اختیار فروش
۵) اصطلاحا به خریداران، دارندگان اوراق و به فروشندگان، ناشران اوراق اختیار معامله گفته می‌شود.
۶) قیمتی که یک برگه اختیار معامله در آن قیمت می‌تواند خریداری یا فروخته شود را اصطلاحا قیمت توافقی گویند.
۷) به هزینهء خرید برگهء اختیار، صرف گفته شده و تابعی است از قیمت سه دارایی مربوطه، قیمت توافقی و مدت زمان باقی‌مانده تا سررسید.
۸) هر قرارداد اختیار معامله، نماینده ۱۰۰ سهم از دارایی یا سهام موردنظر است.
۹) اوراق اختیار معامله برای مقاصد سفته‌سازی و همچنین مدیریت ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۱۰) دو نوع از انواع اوراق اختیار معامله عبارتند از نوع آمریکایی و نوع اروپایی.
۱۱) به اوراق اختیار معاملهء بلندمدت، LEAPS گفته می‌شود.