عدم تنوع ابزارهای موجود در بازار اوراق بهادار (بازارهای اولیه و ثانویه) از اصلی ترین کاستی های این بازار است. به عنوان نمونه، در حال حاضر فقط سهام عادی، حق تقدم و اوراق مشارکت (معدود) در بورس اوراق بهادار تهران معامله می شوند

ابزارهای مالی فراصنعتی
 
عدم تنوع ابزارهای موجود در بازار اوراق بهادار (بازارهای اولیه و ثانویه) از اصلی ترین کاستی های این بازار است. به عنوان نمونه، در حال حاضر فقط سهام عادی، حق تقدم و اوراق مشارکت (معدود) در بورس اوراق بهادار تهران معامله می شوند. فقدان تنوع ابزارهای مالی در بورس تهران از هر نظر مشهود است و از جمله موانع رشد آن محسوب می شود. وجود ابزارهای مالی گوناگون در بازار اوراق بهادار، انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیت های درازمدت به همراه می آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر ترکیب ریسک و بازده، ماهیت سود و شیوه مشارکت در ریسک، گروه های مختلف را به سوی بازار اوراق بهادار جذب می کند. برای ابزارهای مالی می توان سه نقش متمایز در نظر گرفت. اول، ابزارهای مالی وسایلی برای نقل و انتقال وجوه از سهامدارانی که مازاد سرمایه دارند و مایلند سرمایه گذاری کنند به کسانی که به این وجوه برای سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی نیاز دارند، هستند. دوم، ابزارهای مالی انتقال وجوه را به شکلی انجام می دهند که ریسک سیستماتیک مربوط به جریان نقدی ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضه کنندگان وجوه، توزیع مجدد شود. سوم، ابزارهای مالی وسیله ای برای تجمیع به شمار می روند. افزودن و انباشت پس اندازهای خانوار برای تأمین مالی طرح های بزرگ سرمایه گذاری، بدون تجمیع که بخش تفکیک ناپذیر نظام مالی است، امکان پذیر نیست.اگر امکان تجمیع از طریق صدور دارایی های مالی وجود نداشت و این امکان برای خانوارها پدید نمی آمد که سرمایه های خود را تجهیز کنند و در سبد متنوعی از دارایی های حقیقی سرمایه گذاری نمایند، تصور شکل گیری جامعه فراصنعتی امروز میسّر نمی گردید. امروزه، انواع بسیار متنوعی از ابزارهای مالی در چهار قالب: ابزارهای سرمایه ای (مالکیتی)، ابزارهای استقراضی (بدهی)، ابزارهای مشتقه و ابزارهای ترکیبی، در بازارهای پول و سرمایه دنیا مورد استفاده قرار می گیرند و برای پوشش نیازهایی که به طور روزافزون پیچیده تر و متنوع تر می شوند، به طور دایم ابزارهای مالی جدید به خصوص در قالب ابزارهای مشتقه و ترکیبی، خلق شده و مورد استفاده قرار می گیرند. در بازارهای پول و سرمایه ایران به طور کلی از ابزارهای بدهی، مشتقه و ترکیبی استفاده نمی شود. استفاده بهینه و وسیع از ابزارهای سرمایه ای نیز فقط به سهام عادی و حق تقدم محدود شده است. بخش عمده ای از مشکل عدم امکان استفاده از مجموعه ابزارهای مالی به خصوص ابزارهای بدهی در بازار سرمایه ایران، به تعریف سنتی از مفهوم ربا باز می گردد.
●انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه (بدهی) براساس مبانی گوناگون دسته بندی می شوند. مهم ترین مبانی عبارتند از: نرخ بهره، سررسید، ماهیت وام گیرنده، میزان انتشار، نوع وثیقه، شدت قابلیت تبدیل و تسعیر، نوع وابستگی وام گیرنده یا بدهی، هدف انتشار و نوع پولی که اوراق به آن پول انتشار می یابد. اوراق بدهی براساس نرخ بهره به دو دسته نرخ بهره ثابت و نرخ بهره شناور تقسیم می شوند. اوراق بدهی با نرخ بهره ثابت به شرح زیرند. اوراق قرضه رهنی: اوراق قرضه ای است که به وسیله یک دارایی حقیقی تضمین می شود. در اوراق قرضه رهنی، ناشر دارایی اش را در رهن دارندگان اوراق قرضه می گذارد. دارندگان اوراق قرضه رهنی به هنگام ورشکستگی شرکت، نسبت به دارایی رهنی ادعای یکسانی دارند. همه اوراق قرضه رهنی سررسید یکسان ندارند.اوراق قرضه تضمین شده: بعضی از اوراق قرضه به وسیله نهاد دیگری تضمین می شود.اوراق قرضه قابل تبدیل: به منظور افزایش فروش اوراق قرضه بدون تضمین و اوراق قرضه تراز دوم، ناشران در بیشتر موارد این ابزارها را قابل تبدیل به دیگر دارایی ها - عمدتاً سهام عادی - می کنند.اوراق قرضه درآمدی: اوراق قرضه درآمدی می توانند تحت شرایط خاصی، فراتر از پرداخت بهره از درآمد عملیاتی ناشر نیز برخوردار شوند.اوراق قرضه مسلسل: اوراق قرضه ای است که براساس سری زمانی تقسیم شده و هر کدام زمان سررسید خاص و بهره ویژه ای دارند.اوراق قرضه با بهره صفر: یک ابزار بدهی است که با تنزیل ارزش اسمی فروخته می شود. چنانچه از نام آن پیداست، به این ابزارها هیچ نرخ بهره ثابتی تعلق نمی گیرد. در عوض، به مرور که به سررسید نزدیک می شوند، ارزش بازار آن تدریجاً افزایش می یابد. در نهایت، در سررسید، ارزش اسمی این اوراق بازپرداخت می شود.
●اوراق قرضه با نرخ شناور
گرچه هر ابزار کوتاه مدت نرخ معینی را پرداخت می کند؛ اما در هر دوره (عمدتاً سه ماهه)، این نرخ مورد تجدیدنظر قرار گرفته و به این ترتیب، این نوع استراتژی تأمین مالی ویژگی نرخ شناور را دارد. به طور کلی، این ابزارها اوراق با نرخ شناور خوانده شده و به نام اختصاری شناورها معروفند. اوراق با نرخ شناور از جمله ابزارهای بدهی از نوع اوراق قرضه اند که نرخ آنها به جای اینکه ثابت باشد، شناور است و بیشتر ابزارهای بدهی بلندمدت سنتی را تشکیل می دهند. بانک ها نیز اوراق بهادار با نرخ شناور منتشر کرده که به آن گواهی های سپرده با نرخ شناور می گویند.