ارزیابی سهام عادی
 
اصولا" دودیدگاه اصلی و نسبتا" متفاوت در ارزیابی سهام وجود دارد که یکی اساس ارزیابی را داراییهای شرکت و دیگری، مبنای ارزیابی را عملکرد یا سودآوری قرار می دهد. البته یک دیدگاه میانه نیز وجود دارد که از هردو مبنا برای ارزیابی استفاده می کند. ارزیابی سهام با استفاده از هر یک از دیدگاهها به روشهای متعدد صورت میگیرد که برخی از آنها به شرح زیر است.
۱) روشهای ارزیابی سهام بر اساس داراییهای شرکت
کسانی که از این روش استفاده می کنند مبنای ارزیابی خود را داراییهای شرکت قرار می دهند. باتوجه به اینکه داراییهای شرکت به روشهای مختلف ارزیابی می شود، برای سهام نیز ارزشهای متفاوتی ایجاد می شود که برخی از مهمترین آنها به شرح زیرند :
۱ـ۱) ارزش اسمی سهام ( Par Value)
ارزش اسمی، ارزش صوری یک برگه سهم است. این رقم، در هنگام تاسیس و انتشار سهام، برای هر ورقه سهم تعیین شده و در اساسنامه درج می شود. ارزش اسمی سهام معادل سهام سرمایه تقسیم بر تعداد سهام است. طبق قانون تجارت ایران، ارزش اسمی سهام عادی در شرکتهای سهامی عام نباید از ۱۰.۰۰۰ریال بیشتر باشد.
۱ـ۲) ارزش دفتری (Book Value )
ارزش دفتری هر سهم از تقسیم مجموع حوقق صاحبان سهام (پس از کسر سهام ممتاز) بر تعداد سهام منتشره بدست می آید. در واقع مبنای تعیین ارزش دفتری سهام، ارزش دفتری داراییها منهای بدهیهای شرکت است. معمولا" در هنگام تاسیس شرکت، ارزش دفتری و ارزش اسمی با هم برابرند (مگر در مواردیکه سهام به صرف یا کسر بفروش برسد) اما با گذشت زمان و تحت تاثیر عملکرد شرکت، بدلیل ایجاد و افزایش عواملی مانند اندوخته ها و سود انباشته (یا زیان انباشته) بین ارزش دفتری و اسمی تفاوت ایجاد می شود. در شرایط تورمی و با گذشت زمان، ارزش دفتری به عنوان یک معیار بررسی عملکرد، بدلیل اینکه متکی بر ارقام تاریخی حسابداری است، ارزش اطلاعاتی خود تا حدودی از دست می دهد.
۱ـ۳) ارزش سهام بر مبنای خالص ارزش داراییها ( Net Asset Value)
ارزش سهام بر مبنای خالص ارزش داراییها ( N.A.V) ، از تقسیم ارزش روز داراییها پس از کسر بدهیها و سهام ممتاز، بر تعداد سهام بشرح زیر بدست می آید :
ارزش سهام بر مبنای خالص ارزش داراییها =
(سهام ممتاز + مجموع بدهیها) – ارزش روز داراییها / تعداد سهام عادی
در این روش نیز مانند ارزش دفتری، صورت کسر در واقع حقوق صاحبان سهام عادی است با این تفاوت که در آن بجای ارقام حسابداری از ارزشهای جاری بازار برای تعیین ارزش استفاده می شود.
۱ـ۴) ارزش تصفیه ای سهام ( Liquidation Value)
اساس محاسبه ارزش تصفیه ای سهام تا حدود زیادی شبیه روش محاسبه ارزش سهام بر مبنای خالص ارزش داراییهاست. در این روش، فرض می شود شرکت در تاریخ محاسبه، داراییها را می فروشد، تمامی بدهیها و تعهدات (که شامل هزینه های مربوط به تصفیه شرکت نیز می باشد) را می پردازد و بقیه را بین سهامداران عادی تقسیم می کند :
ارزش تصفیه ای سهام =
(هزینه های تصفیه + سهام ممتاز + مجموع بدهیها) – وجوه حاصل از فروش دارییها/ تعداد سهام عادی
۱ـ۵) ارزش جایگزینی (Replacement Value )
ارزش جایگزینی، ارزش یک ورقه بهادار است با فرض اینکه شرکت مورد نظر در تاریخ محاسبه ایجاد شود. در این روش، ابتدا تمام هزینه هایی که برای راه اندازی مجدد شرکت (تا وضعیت فعلی آن) لازم است برآورده شده و سپس رقم بدست آمده برای محاسبه ارزش هر سهم بر تعداد سهام آن تقسیم می شود.
● روشهای ارزیابی سهام بر مبنای دیدگاه سودآوری
بر اساس دیدگاه سودآوری، ارزش سهام بر مبنای هرگونه منافع آتی حاصل از عملکرد شرکت تعیین می شود. در این روش، داراییها به دلیل اینکه بخودی خود بازدهی ندارند نمی توانند ملاک ارزیابی قرار گیرند بلکه استفاده موثر از آن است که برای شرکت سود تولید می کند. ارزشی که به این ترتیب بدست می آید ارزش ذاتی سهام است. طبعا" این رقم ممکن است با قیمت معاملاتی سهام در بازار که بر اساس عرضه و تقاضای آن شکل میگیرد تفاوت داشته باشد. سرمایه گذاران، معمولا" ارزش بدست آمده یا ارزش ذاتی سهام را با قیمت بازار مقایسه کرده، درصورتی که ارزش ذاتی بیش از قیمت بازار باشد، به عنوان سهامی که بازار قیمت کمتری از ارزش واقعی برای آن در نظر گرفته (Under Priced) ، و به امید اینکه بازار نهایتا" به قیمت مورد نظر برسد، آنرا یک فرصت سرمایه گذاری مطلوب قلمداد کرده، برای خرید توصیه می کنند. بالعکس، درصورتی که ارزش ذاتی، مساوی یا کمتر از قیمت بازار باشد (Over Priced) یا تفاوت زیادی با آن نداشته باشد، آنرا از نظر سرمایه گذاری رد می کنند.
فرض اصلی ارزش ذاتی، دائمی بودن دوره سرمایه گذاری می باشد. بدیهی است همه افراد برای دوره ای نامحدود در سهام عادی سرمایه گذاری نمی کنند. بنابراین با توجه به اینکه افق سرمایه گذاری افراد، چند دوره باشد و در طی این دوره ها، چه وجوهی از سرمایه گذاری عاید آنها می شود، راههای مختلفی برای قیمت گذاری براساس سودآوری وجود دارد که در روز های بعد توضیح خواهم داد
۱ـ۲) ارزیابی سهام برای یک دوره نگهداری
در صورتی که سرمایه گذار در نظر داشته باشد سهام موردنظر خود را تنها برای یک دوره نگهداری کند از سرمایه گذاری در سهام دو جریان وجوه بدست می آورد. اول، سود پایان سال سهام عادی و دوم، مبالغی که از فروش سهام در پایان دوره بدست می آورد. با توجه به این دو رقم، فرمول کلی ارزیابی سهام عادی، بشرح زیر تغییر می کند :
(نرخ بازده مورد نظر + ۱) / قیمت فروش پایان سال + سود پایان سال = ارزش سهام عادی(برای یکسال نگهداری)