مدیران و مسوولان شرکت آلفا اظهار می‌دارند که موجودی گیری از انبار مواد اولیه (توزین آهن آلات) هزینه بالایی را برای شرکت ایجاد می‌کند و در نتیجه مایل به انجام موجودی‌گیری از انبار مواد اولیه نیستند. مسوولان‌ شرکت در نظر دارند که موجودی مواد اولیه شرکت را در پایان سال مالی 1390 به مبلغ دفتری (با توجه به توضیحات بعدی) در صورت‌های مالی خود نشان دهند. مسوولان‌ شرکت معتقد هستند که تا زمان تهیه صورت‌های مالی نهایی و تصویب آنها توسط هیات‌ مدیره، موجودی مواد اولیه پایان سال مالی 1390 کاملا در تولیدات شرکت مصرف خواهد شد و مانده آنها از نظر فیزیکی به صفر یا به مقدار بسیار اندکی می‌رسد. در آن زمان می‌توان کارت‌های موجودی مواد اولیه را با موجودی فیزیکی باقی مانده در انبار مواد اولیه مطابقت داد و ما‌به‌التفاوت را به عنوان مغایرت موجودی‌ها در حساب‌های سال مالی1390 عمل کرد. در ضمن مسوولان شرکت آلفا به حسابرس شرکت اطمینان داده اند که هر گونه خرید جدید مواد اولیه در سال مالی 1391 در محل جداگانه‌ای در محوطه کارخانه انبار خواهد شد و روی حواله‌های انبار در سال مالی 1391 قید خواهد شد که صادره‌ها از موجودی‌های سال مالی 1390 است یا از خریدهای سال مالی 1391.شما به عنوان حسابرس مستقل این شرکت، آیا این روش پیشنهادی مدیریت شرکت را قبول خواهید کرد؟ در صورتی که این روش شرکت را قبول کنید، چه رسیدگی‌هایی را در این مورد به عمل خواهید آورد؟ در این رابطه می‌توانید فرضیات مختلفی را به عمل آورده و اثر این تصمیم مدیریت را با توجه به فرضیاتی که به عمل می‌آورید، روی رسیدگی‌ها و گزارش حسابرسی خود درج کنید

4- در صورتی که حسابرس در رابطه با صحت مبلغ ریالی موجودی کلیه انبارها در پایان سال مالی 1390 متقاعد شده باشد، چه جمله یا عبارتی را باید در رابطه با عدم شمارش موجودی کلیه انبارهای شرکت در گزارش حسابرسی خود درج کند و در چه بندی؟
موجودی‌گیری پایان سال مالی (3)


در این نوشتار می‌خواهم موارد مختلفی را در رابطه با موجودی‌گیری پایان سال مالی مطرح کنم.
1-آیا حسابرس مستقل وظیفه دارد که طی نامه‌ای از واحد مورد رسیدگی بخواهد که در پایان سال مالی موجودی‌گیری به عمل آورد یا اینکه این از جمله وظایف مسوولان‌ واحد مورد رسیدگی است که در این باره تصمیم‌گیری و حسابرس مستقل را از تصمیم خود آگاه کنند.

پاسخ به این سوال این است که این عمل جزو وظایف مسوولان‌ واحد مورد رسیدگی است و در این رابطه باید پیش‌نویس برنامه انبار گردانی که در آن موارد مختلفی درج شده، برای حسابرس مستقل خود ارسال کرده و حسابرس مستقل نیز پس از مطالعه دقیق برنامه انبار گردانی، نظرات خود را به صورت کتبی به اطلاع مسوولان‌ واحد مورد رسیدگی برساند و در نهایت به یک توافق معقول برسند.
در یک واحد تجاری، موجودی‌های پایان سال مالی شمارش نشده بود و این موضوع به صورت یک بند در اظهارنظر تعدیل شده گزارش حسابرس آورده شد. در مجمع عمومی عادی صاحبان سهام واحد مورد رسیدگی یکی از اعضای هیات‌ مدیره از حسابرس مستقل پرسید که آیا او از مسوولان آن واحد مورد رسیدگی درخواست کرده بود که در پایان سال مالی از موجودی‌های آن شمارش به عمل آورند؟ در پاسخ به این عضو هیات‌ مدیره گفته شد که این وظیفه حسابرس نیست که از مسوولان واحد مورد رسیدگی درخواست کند در پایان سال مالی از موجودی‌های خود شمارش به عمل آورند ولی باوجود آن، حسابرس طی نامه‌ای به تاریخ اول اسفندماه از مدیریت آن واحد مورد رسیدگی درخواست کرده بود که برنامه انبارگردانی خود را برای او ارسال کنند و کپی نامه حسابرس به آن عضو هیات‌ مدیره نشان داده شد. ایشان که در گوشه رینگ افتاده بود سوال کرد که آیا حسابرس رسید نامه یادشده را دارد؟ رسید این نامه که از طرف دبیرخانه آن واحد مورد رسیدگی صادر شده بود، به آن عضو هیات‌ مدیره نشان داده شد. ایشان که خود را کاملا در وضع ناهنجاری در گوشه رینگ پیدا کرده بود، تنها برای سفته‌بازی، رفع مسوولیت‌ (البته به خیال خام خود) و فرار از موقعیت بسیار بدی که برای او ایجاد شده بود پاسخ داد که این نامه نباید به دبیرخانه واحد مورد رسیدگی داده می‌شد، بلکه این نامه باید به تک تک اعضای هیات‌ مدیره واحد مورد رسیدگی به صورت دستی داده می‌شد!
در برنامه انبارگردانی موارد مختلفی درج می‌شود که آنها را در یک نوشتار جداگانه به اطلاع خوانندگان گرامی خواهم رساند. در اینجا به چند مورد خاص از مواردی که در برنامه انبارگردانی درج می‌شود، اشاره مختصری می‌کنم. در این برنامه باید تاریخ شروع و پایان انبارگردانی، نحوه رفع مغایرت‌‌ها، نقشه محل نگهداری انبارها و … درج شود. در رابطه با محل نگهداری موجودی‌ها خاطره‌ای از زمان دانشجویی دارم که در اینجا می‌آورم. معمولا در برنامه انبارگردانی باید نقشه‌ای از کل کارخانه و محل‌های نگهداری موجودی‌ها وجود داشته باشد و به حسابرس ارائه شود تا در شمارش موجودی‌ها، انبار یا انبارهایی فراموش و نادیده گرفته نشود. در یک شرکت تولید گچ، پس از پایان انبارگردانی و بعد از مقایسه موجودی‌های شمارش شده با کارت‌های موجودی و تعیین مغایرت‌ها، به دفتر مرکزی واحد مورد رسیدگی برگشتیم. مدتی از زمان انبارگردانی گذشته بود که می‌خواستیم کنترل کلی
(Overall test) از تعداد پاکت‌های گچ مصرف شده با میزان گچ پاکتی تولید شده و فروش رفته (البته با توجه به موجودی ابتدای دوره موجودی گچ پاکتی و سایر موارد مرتبط) به عمل آوریم. در این زمان متوجه شدیم که تعداد پاکت‌های مصرفی با میزان گچ پاکتی تولید شده، فروش رفته و مانده پایان سال مطابقت ندارد. تعداد قابل توجهی کسری در پاکت‌های خالی گچ وجود داشت. موضوع را به مدیریت واحد مورد رسیدگی گزارش دادیم. آنها نتوانستند پاسخ قانع‌کننده‌ای به موضوع مطرح شده از طرف حسابرسان ارائه دهند. این موضوع حل نشده باقی ماند ولی پیگیری در مورد آن ادامه داشت تا اینکه روزی یکی از کارکنان کارخانه از مدیر مالی آن واحد مورد رسیدگی سوال کرد که آیا موجودی پاکت‌های خالی واقع در انبار کارخانه که در زیر دستگاهی که پاکت‌ها را با گچ پر می‌کند شمارش شده است یا خیر؟ به این‌ وسیله مشخص شد که پاکت‌های خالی موجود در این انبار کاملا نادیده گرفته شده بود! بله، عدم ارائه نقشه کامل از محل نگهداری کلیه موجودی‌ها و بی‌دقتی کادر شمارش موجودی‌های واحد مورد رسیدگی، چنین مشکلاتی را به بار می‌آورد.
2- آیا شمارش موجودی‌ها باید توسط اعضای تیم حسابرسی انجام شود؟ پاسخ خیر است. شمارش باید توسط کارکنان واحد مورد رسیدگی انجام شود و حسابرس بر انجام دقیق شمارش فقط نظارت می‌کند. البته حسابرس می‌تواند در صورتی‌که مایل باشد، تعدادی از اجناس را به صورت نمونه‌گیری، شخصا شمارش کند ولی شمارش کل موجودی‌ها به عهده کادر واحد مورد رسیدگی است. لازم به توضیح است که مدیران بعضی از واحدهای مورد رسیدگی این برداشت نادرست را دارند که حسابرس برای انجام شمارش موجودی‌ها آمده و باید آستین‌ها را بالا بزند و همراه با کارگران واحد مورد رسیدگی، پیچ و مهره‌ها و... را بشمرد. یکی از مدیران واحد مورد رسیدگی اظهار کرده بود که حسابرسان دست‌هایشان را در جیبشان گذاشته بودند و همینطور بیکار در انبار‌ها می‌گشتند. به چنین مدیرانی باید گفت که رقم موجودی‌ها یکی از اقلام تشکیل‌دهنده صورت‌های مالی است و حصول اطمینان از صحت و سقم آن با مدیریت واحد مورد رسیدگی است، بنابراین آنها باید شمارش دقیقی از موجودی‌های شرکت‌ها را توسط کادر خود به عمل آورند و حسابرس فقط به عنوان ناظر در شمارش صحیح موجودی‌ها در موجودی‌گیری‌ها شرکت می‌کند و البته وظایف حسابرسی هم دارد که در اینجا به آنها نمی‌پردازم و خود حسابرسان از این وظایف خود کاملا اطلاع دارند.
3-آیا موجودی‌گیری امر مهمی در کار حسابرسی تلقی می‌شود یا کار فرمالیته‌ای بیش نیست که باید کاربرگ‌های آن حتما در پرونده حسابرسی موجود باشد؟ نظر به اینکه در بیشتر شرکت‌های تولیدی، موجودی‌ها یکی از بزرگ‌ترین اقلام ترازنامه پایان سال مالی را تشکیل می‌دهد، بنابراین باید توجه خاص به امر موجودی‌گیری داشت و حسابرسان مواظب باشند که یکی از حساب‌هایی که برای هرگونه حساب سازی بسیار مناسب و مستعد است، حساب موجودی‌های پایان سال مالی است.
* عضو پیوسته انجمن حسابداران خبره مدیریت انگلستان