وضع واقعا دارد بهتر می‌شود حتی برای آن یک میلیارد کف فقر برای بخش عظیمی از 200 سال گذشته، داستان درآمد جهانی چنین بوده است که ثروتمندان، ثروتمندتر شده‌اند و فقرا، فقیر مانده‌اند؛ یا به بیان لند پریچت استاد کندی اسکول هاروارد در مقاله سال 1997‌اش: «تباینی طولانی مدت.»

فقرا غنی‌تر می‌شوند
 

پریچت استدلال می‌کند که در سال 1870، ثروتمندترین کشور دنیا تقریبا نه برابر از فقیرترین کشور دنیا، ثروتمندتر بود. در سال 1990 این شکاف به اختلافی 45 برابری افزایش یافت. جمعیت در بسیاری از این اقتصادهای ایستا که در سوی بد این طیف قرار داشتند، با سرعت رشد کرد. در سال 1981 طبق اعلام بانک مرکزی، 9/1 میلیارد انسان یا نصف جمعیت جهان در حال توسعه با درآمد 25/1 دلار یا کمتر در روز، روزگار می‌گذرانند.
کار ساده‌ای است که با توجه به تصاویری که از فقر رو به تزاید در روستاهای آفریقا و جنوب آسیا می‌بینیم، نتیجه بگیریم که وضع رو به وخامت است، اما چنین نیست. در حقیقت طی دو دهه گذشته الگو برعکس شده است. جهان بسیار کمتر فقیر شده است و طبیعت فقری که باقی‌مانده است به کلی دگرگون شده است.
با ارقام شروع کنیم: بر طبق آمار بانک مرکزی در دهه 1980 متوسط نرخ رشد جی‌دی‌پی سرانه در کشورهای در حال توسعه 4/1 درصد بود. در اولین دهه قرن 21، این متوسط به 4/4 درصد بالا پرید به نحو قابل‌توجهی بالاتر از نرخ رشد کشورهای ثروتمند. یک نتیجه این انفجار اقتصادی این است که تعداد کشورهایی که در دسته درآمد پایین قرار داشتند_کشورهایی که جی‌دی‌پی سرانه آنها کمتر از 1000 دلار است_ از 60 تا در سال 2003 به 39 تا در حال حاضر رسیده است.
تنها کشورها نیستند که ثروتمندتر می‌شوند فرد فرد فقرا نیز چنین می‌شوند. در سال 2005 تعداد کسانی که در فقر مطلق یا با درآمد کمتر از روزی 25/1 دلار، در جهان می‌زیستند، طبق تخمینی که لورنس کندی و گوفری گرتز از موسسه بروکینگز انجام دادند، حدود 3/1 میلیارد نفر بود. همین محققان حدس زدند که این مقدار در سال گذشته زیر 900 میلیون بوده است. آنها حدس می‌زنند که نسبت مردم گرفتار فقر مطلق در جهان در حال توسعه از یک دوم در سال 1981 به کمتر از یک ششم در حال حاضر رسیده است.
این تنها داستان ببرهای چینی و فیل‌های هندی نیست حتی آفریقا هم به حرکت درآمده است. بدون شک، این قاره دیر به بقیه ملحق شد، اما در 10 سال گذشته رشد خوبی را در کشورهای نفتخیز و بدون نفت، ساحلی و بدون ساحل تجربه کرده است. طبق نظر خاویر سالایی مارتین و ماکسیم پیرکفسکی به ترتیب از دانشگاه کلمبیا و موسسه تکنولوژی ماساچوست، آفریقا در مسیری است که تعداد مردمی که در فقر مطلق می‌زیند را در سال 2017 نسبت به سال 1990 نصف کند. در حال حاضر نرخ فقر 30 درصد پایین‌تر از سال 1995 است.
البته همه این اعداد را باید مدت‌ها در انبار نمک خوابانید. محاسبه میزان درآمد کشورها دشوار است و مقایسه این مقادیر با هم_کالاهای یکسان، قیمت‌های مختلفی در کشورهای مختلف دارد و مردم مصارف متفاوتی دارند_ بسی دشوارتر. محاسبه در طول زمان، عدم قطعیت‌های بیشتری را نیز وارد می‌کند. وقتی به سراغ تخمین‌های محلی و جهانی می‌رویم، خصوصا در چند ساله اخیر، با شکافی عظیم مواجه می‌شویم که باید با توده‌ای از فرض‌های معقول پر شود. یک مثال برای فقدان قطعیت در استفاده از آمار مربوط به درآمد برای مقایسه کشورها این است که به جز چند استثنا، ما واقعا نمی‌دانیم که کدامیک از کشورهای آفریقایی جنوب صحرا فقیرتر است و کدام ثروتمندتر.
از این ملاحظات که بگذریم، گرایش به سمت پذیرش این تصویر که فقر جهانی در حال کاهش و درآمدها رو به افزایش است، وسیع و به اندازه کافی قوی است و این گرایشات موجب تغییراتی مهیج در طبیعت مساله فقر جهانی شده است. مثلا بسیاری از مردم فقیر جهان دیگر در کشورهای فقیر نمی‌زیند. طبق نظر اندی سامنر از بنیاد مطالعات توسعه، در سال 1990 بیش از 90 درصد آنها در کشورهای فقیر زندگی می‌کردند. در سال 2007 این تعداد به حدود یک چهارم مقدار قبلی کاهش یافت. این عدم تعادل احتمالا پایدار نخواهد بود؛ چندی و گرتز از موسسه بروکینگز پیش‌بینی می‌کنند که وقتی نرخ فقر در کشورهای جدید با درآمد متوسط کاهش یابد_خصوصا در چین و هند و اندونزی_سهم مردم فقیری که در کشورهای فقیر می‌زیند دوباره به 45 درصد در سال 2015 باز خواهد گشت؛ بنابراین باید این دیدگاه که «یک میلیارد فقیر» مساله کشورهایی با درآمد متوسط خواهد ماند، مورد بازبینی قرار گیرد.
دوما مردمان با فقر متوسط به سرعت در حال حرکت به سمت غرب هستند. گر چه فقر آفریقا دارد کمتر می‌شود، اما فقر دارد با روند رو به افزایشی مساله آفریقایی می‌شود. در سال 2005 آسیا خانه 66 درصد از فقیرترین‌های جهان بود در حالی که آفریقایی‌های زیر صحرا 28 درصد را تشکیل می‌دادند. تحلیل بروکینگز حدس می‌زند در سال 2015 این نسبت کاملا برعکس شود؛ آسیا 34 درصد و آفریقا 60 درصد فقرا را در خود جای دهد.
گرایشی دیگر هست که فقر دارد پخش‌تر می‌شود_دیگر در یک سری کشورهای بزرگ متمرکز نیست، بلکه در میان شمار بیشتری از ملت‌های با اندازه متوسط پخش شده است. در سال 1990 چین بیش از یک سوم از 8/1 میلیارد انسانی را که در فقر مطلق می‌زیستند، در خود جای داده بود. در سال 2015 پیش‌بینی می‌شود که نیجریه بیشترین مردم فقیر را در جهان خواهد داشت؛ اما این تنها یک ششم کل فقیران است که 585 میلیون خواهند بود.
کاهش فقر جهانی بدون شک خبر خوبی برای میلیاردها نفر از مردم جهان است، اما این خبر برای موسسه‌های جهانی خیریه مشکلاتی را به همراه دارد. وقتی اکثریت مردم فقیر به سمت زندگی در کشورهای با درآمد متوسط می‌روند، خیرین به این فکر می‌کنند که شیوه کمک‌رسانی‌شان را تغییر دهند و به جای کمک به کشورهای فقیر به افراد فقیر کمک کنند. یک گزینه‌ که توسط کندی و گرتز پیشنهاد شده این است که کمترین سطح مصرف جهانی را در نظر بگیرند. موسسات خیریه به خانواده‌های فقیر ما‌به‌التفاوت درآمدشان با 25/1 دلار به ازای هر نفر در یک روز را می‌پردازند. محققان بروکینگز تخمین زده‌اند که هزینه‌های مالی چنین کمکی از 96 میلیارد دلار در سال 2005 به 66 میلیارد دلار در حال حاضر رسیده است یا نزدیک به نصف ارزش کمک‌های رسمی. با رشد کمک‌های مالی تحقق این اندیشه امکان‌پذیرتر از آن‌چه بوده نیز می‌شود؛ اگرچه محاسبه دوباره اینکه هر سال دقیقا چه کسی، دقیقا چه مقدار کمک نیاز دارد، خود چالش عظیمی است.
اما این چالش‌ها موسسه‌های خیریه را وا می‌دارد تا دریابند وضعیت جدید فقر چه دریچه‌هایی را برای کمک‌رسانی باز کرده است. توجه کنید که چین هنوز خانه یک سوم فقرای جهان است. میزان کمک‌ به فقرا نسبت به آنچه خود کشورها می‌توانند برای مردمشان کنند، بسیار ناچیز است. چین سالانه 85/2 هزار میلیارد دلار ذخیره می‌کند_این مقدار در حدود 24 برابر حجم کمک‌های جهانی است. از دیگر سو به نظر بسیار معقول‌تر می‌رسد که کمک‌ها می‌تواند تغییری در وضعیت فقر در جمهوری دموکراتیک کنگو ایجاد کند_جایی که احتمالا رتبه سوم تعداد فقرای جهان را در سال 2015 خواهد داشت. جی‌دی‌پی کل کشور تنها در حدود 10 میلیارد دلار است.
باید کاملا متوجه این نکته بود که مساله فقر، تنها مساله پول نیست. بر خلاف رشد خیره‌کننده چین در 20 سال گذشته، رشد وضعیت بهداشتی و پزشکی در آن‌جا بسیار کند بوده است. از سال 1975 تا 1985، مرگ و میر کودکان تقریبا نصف شد. در طول سال‌های پس از 1985 که رشد چین ناگهان سرعت گرفت، 22 سال طول کشید تا چنان اتفاقی تکرار شود.
بنابراین موسسه‌های خیریه‌ نقشی اساسی در ارتقای وضعیت و بهتر کردن کیفیت زندگی کسانی دارند که خانه‌ به خانه فقر مطلق‌اند؛ این کار از طریق گسترش بهداشت و خدمات آموزشی صورت می‌گیرد. کوتاه سخن آن که پایان فقر، ساحلی نیست که دیده شده باشد؛ ما هنوز بر سر راهی بلند قرار داریم.

منبع: فارین پالیسی