برای کسی پوشیده نیست که اینترنت یکی از شاهراه‌های کسب درآمد است. از اینترنت می‌توان پول به دست آورد، کسب‌وکار راه‌اندازی کرد، خرید و فروش کرد و به نوعی اینترنت می‌تواند راهی برای امرار معاش باشد.

نگاهی به کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران

به گزارش «دنیای اقتصاد»، اینترنت یک فرصت جدید است؛ فرصتی که تنها با یک نگاه کارآفرینانه قابل کشف است. یک کارآفرین می‌تواند از این فرصت استفاده کند و به موفقیت‌های بزرگی دست یابد. البته کسب‌وکارهای اینترنتی نیز مانند سایر کسب‌وکارها، موانع مربوط به خود را دارند.
این موانع در کشورهای درحال توسعه ممکن است بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته باشد.
در حال حاضر در کشور ما نبود زیرساخت‌های مخابراتی مناسب، مشکلات سیستم بانکی در ارائه خدمات الکترونیکی (مانند کارت‌های اعتباری)، فراگیر نشدن فرهنگ خرید و فروش در اینترنت و... از جمله موانعی هستند که بر سر راه کسب‌وکارهای اینترنتی قرار دارند.

فاصله با کسب‌وکار اینترنتی

شواهد نشان می‌دهد که اینترنت، می‌تواند تمام مشکلات هزینه‌ای، زمانی و مکانی را به سادگی هرچه تمام‌تر حل کند و این پدیده خارق‌العاده یکی از مهم‌ترین و سودمندترین تولیدات آن تجارت الکترونیک است. ولی کشور ایران از این پدیده سودمند تا حدودی عقب‌مانده و هنوز بسترهای لازم را برای بهره‌مندی از این صنعت فراهم نکرده است.

فرانک رازقی اسکویی، قائم‌مقام مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در اختتامیه نخستین جشنواره کسب‌وکار اینترنتی، با اشاره به عدم رشد کسب‌وکار اینترنتی در ایران ابراز داشته بود که نظام توزیع کالا که در طرح تحول اقتصادی به آن پرداخته شده بود، مشکلات عمده‌ای دارد که 4 مورد عمده آن عبارت است از:

1- تعداد زیاد کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند.
2- بالابودن هزینه شبکه‌های توزیع کالا در ایران (برآوردی که می‌کنند 50 درصد از هزینه کالا در کشور به خاطر هزینه توزیع است و این، درصد خیلی بالایی را به خودش اختصاص داده است).
3- نبودن نظام طبقه‌بندی شناسایی کالا و خدمات.
4- نبودن آمار و اطلاعاتی که به شکل کارآمدی این نظام توزیع کالا را مدیریت کند.

اسکویی در مورد دلایل رونق نداشتن کسب‌وکار اینترنتی در ایران اظهار داشته که رسمیت پیدا کردن خود ارائه‌کنندگان کالا و خدمات و نحوه پرداخت برای خریداران بسیار مهم است.
همچنین بسیاری از افراد از قوانین لغو خرید اطلاعی ندارند در حالی که این موارد در قانون تجارت الکترونیک وجود دارد. خیلی‌ها به خاطر بی‌اطلاعی، خرید اینترنتی نمی‌کنند و موضوع گارانتی و خدمات پس از فروش نیز مطرح است و بعضی‌ها نسبت به سوءاستفاده از اطلاعات شخصی خود نگران هستند و نمی‌دانند که آیا مرجعی هست که به شکایت آنها رسیدگی کند.
از سوی دیگر امنیت فروشگاه برای نگهداری اطلاعات شخص چقدر است یا استاندارد‌های خاصی رعایت می‌شود؟ به گفته وی این موارد مانع از خرید اینترنتی خریداران می‌شود.

وی به قوانین کسب‌وکار اینترنتی اشاره می‌کند و می‌افزاید: مرکز توسعه و تجارت الکترونیک طرح ساماندهی کسب‌وکارهای اینترنتی را شروع کرده است البته در اساسنامه این مرکز آمده که ساماندهی فعالیت سایت‌ها به‌عهده این مرکز گذاشته شده و در قانون برنامه چهارم نیز تصریح شده که ایجاد بازار مجازی و توسعه آن و انجام فعالیت‌های تدارکاتی در قالب تجارت الکترونیک از وظایف دستگاه‌ها است و همچنین خود وزارت بازرگانی گسترش بازارهای داد‌وستد الکترونیکی مبنی بر فناوری اطلاعات را در دستور کار دارد.

اسکویی به پروژه‌های کسب‌وکار اینترنتی اشاره می‌کند و می‌گوید: مرکز توسعه تجارت الکترونیک، ایجاد اتحادیه کشوری را به‌عنوان یک برنامه جدی در دستور کار خود قرار داده و به زودی اتحادیه فروشگاه‌های اینترنتی راه‌اندازی می‌شود که البته تغییر دیدگاه‌ها نسبت به کسب‌وکار‌های اینترنتی در بدنه دولت، کار سختی است و تا وقتی که اتحادیه‌ای تشکیل نشود این کسب‌وکار عنوان اصلی خودش را در کشور پیدا نمی‌کند. به گفته وی، مساله ایران کد نیز در این راستا از اهمیت فراوانی برخوردار است.

به گفته وی در حال حاضر بسیاری از کالا‌ها دارای ایران‌کد هستند و پروژه دیگری که در دستور کار قرار دارد تهیه نماد الکترونیکی مرکز برای ساماندهی فروشگاه‌های اینترنتی است. اسکویی با تاکید بر هدف ساماندهی فروشگاه‌های الکترونیکی و موارد مرتبط با آن خاطرنشان کرد: اگر خریدارها بتوانند به اطلاعات کالاها به شکل خیلی راحت و ساده دسترسی پیدا کنند، حق انتخاب مردم خیلی بیشتر می‌شود. شفافیت و رقابتی‌شدن بازار، کاهش ترددهای شهری، حذف واسطه‌ها و کوتاه‌شدن مسیر تولید و کاهش قیمت‌ها نیز از فواید اینترنتی‌شدن مبادلات تجاری است؛ همچنین هزینه‌های اینترنتی پایین‌تر از فضای فیزیکی است.

ضعف در تجارت الکترونیک

آمارها از سهم تجارت الکترونیکی در تولید ناخالص داخلی و به تعبیری مجموع تجارت الکترونیکی در جهان و جایگاه کشورمان نشان می‌دهد ما در مقایسه با کشورهای توسعه یافته در ابتدای مسیر هستیم. امروزه تغییرات چشمگیری در حوزه‌های مختلف اتفاق افتاده است و تجارت الکترونیکی به‌عنوان موثرترین شیوه انجام کسب‌وکار در عصری که ارتباطات امکان زیادی را به منظور برقراری تماس و هزینه‌های مرتبط و انجام مبادلات بین مشتریان دارد، بازی می‌کند.

ارتقای سطح کیفی خدمات و شفاف‌سازی تجارت، ارتقای بهره‌وری و شفاف‌سازی اطلاعات، ‌کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان از جمله مزیت‌هایی است که می‌توان برای تجارت الکترونیکی به آن اشاره کرد که باعث شده تجارت الکترونیکی در بیشتر زمینه‌ها جایگزین مناسبی برای روش‌های سنتی باشد، اما این سوال وجود دارد که وضعیت خدمات تجارت یا بانکداری الکترونیکی در کشور ما چگونه است؟

به باور کارشناسان تسهیل تجارت در فضای مجازی یکی از مباحثی است که اپراتورها و شرکت‌های مخابراتی باید به آن اهمیت دهند؛ این مساله نه تنها به افزایش درآمد ارائه‌دهندگان آن منجر می‌شود، بلکه امکاناتی را نیز در اختیار مشتریان نهایی می‌گذارد.

وجود شبکه‌های نسل جدید و حضور آنها در ارائه سرویس‌های جدید به این معنا است که شبکه‌ها به نحوی سرویس محور طراحی شوند تا بتوانند مشتریانی با تنوع سرویس‌های درخواستی را جذب کنند. بنابراین موضوع نحوه ارائه سرویس و مهم‌تر از آن محتوای سرویس قابل ارائه در راستای گذر به شبکه‌های نسل آینده حائز اهمیت محسوب می‌شوند.

تجارت الکترونیکی با توجه به ارزش افزوده بسیار زیاد در اقتصاد کشور و تسهیل روابط بین مردم و بنگاه‌ها و همچنین پتانسیل بالا در ارائه خدمات الکترونیکی برای پیاده‌سازی مقوله دولت الکترونیک، نیاز به بستر مناسب زیرساختی و مخابراتی دارد که در این میان شبکه‌های NGN نقش اصلی و زیربنایی را ایفا خواهند کرد.

در کشورمان به گفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات میزان تجارت الکترونیکی تا پایان سال 87، یک هزار میلیارد تومان است، اما در هر حال در برنامه توسعه فناوری اطلاعات و خدمات الکترونیکی در برنامه توسعه پنجم که به تایید کارگروه مدیریت IT رسیده، 20 درصد تجارت خارجی ما و حداقل 30 درصد تجارت خارجی ما باید الکترونیکی شود.

برای سامانه کامل تجارت الکترونیکی لایه‌های مختلفی مورد نیاز است؛ یعنی بانکداری الکترونیکی و دولت الکترونیکی در کنار تجارت الکترونیکی مورد نیاز است و این سه حوزه باید با هم پیش بروند چون عقب ماندن هر کدام باعث کندی حرکت در بقیه حوزه‌ها خواهد بود. بنابراین ایجاد سرویس‌های جدید از اولویت‌ها محسوب می‌شود و توسعه دسترسی بر مبنای فیبر از سیاست‌های راهبردی دیگر است.

ایجاد پایگاه‌های داده ملی هم یک بحث اساسی و مورد تاکید در برنامه پنجم توسعه عنوان شده که به‌عنوان زیرساخت اطلاعاتی محسوب می‌شود، زیرا در همه حوزه‌ها برای اینکه پایگاه‌های داده ملی ارتباط هر حوزه را با حوزه‌های دیگر می‌تواند برقرار کند که در بعضی حوزه‌ها این کار و ایجاد این پایگاه‌ها شروع شده و در برنامه پنجم توسعه همه دستگاه‌ها باید این پایگاه‌ها را ایجاد کنند.
در هر حال تجارت الکترونیکی به عقیده بسیاری از کارشناسان می‌تواند مشاغل جدید جایگزین را ایجاد کند و درواقع تسهیل روابط تجاری، افزایش فروش و درآمد، ایجاد اشتغال، افزایش سطح رفاه زندگی مردم، تسریع در دسترسی به اطلاعات جهانی، حذف واسطه‌های غیرضروری، ایجاد موقعیت‌های جدید تجاری برای کارآفرینان از جمله مزایای حاصل از تجارت الکترونیکی است.