سهام شرکت‌های کوچک را چگونه ارزیابی ‌کنیم؟

این روزها در ایران هم سهام شرکت‌های کوچک مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته است، به طوری که P/E سهام این نوع شرکت‌ها بالاتر از میانگین بازار قرار گرفته است؛ تعبیر این مساله آن است که خریداران حاضرند قیمت بیشتری برای سهام شرکت‌های کوچک بپردازند. اما باید دید علت این استقبال چیست و چه آینده‌ای در انتظار سهام شرکت‌های کوچک است؟
برای موشکافی درخصوص این مساله گفت‌وگویی با محمد آزاد، کارشناس ارشد بازار سرمایه، انجام داده‌ایم که این موضوع را مورد تحلیل قرار داده است.
اخیرا در بازار سرمایه سهام شرکت‌های کوچک مورد توجه قرار گرفته است. علت اقبال به سهام کوچک را چه می‌دانید؟
به طور کلی همواره سرمایه‌گذاران و به ویژه نوسان‌گیرها به دنبال فرصت‌های کسب بازدهی از محل تغییرات قیمت سهام هستند؛ لذا امکان به نوسان درآوردن سهام برخی از این نوع شرکت‌ها با منابع مالی کم از یک سو و تحولات اقتصادی و سیاسی کشور در حوزه‌های مختلف که رکود سهام شرکت‌های بزرگ را رقم زده است از سوی دیگر موجبات توجه فعالان بازار سرمایه به سهام این گونه شرکت‌ها را فراهم آورده است.
سهام شرکت‌های کوچک غالبا P/E کاملا متفاوتی با میانگین بازار دارند. (عمدتا بالاتر) علت این تفاوت از نظر شما چیست؟
نسبت P/E تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. یکی از این عوامل دورنمایی است که سرمایه‌گذاران برای یک شرکت یا حتی یک صنعت متصورند. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران با توجه به رشد قابل تصور برای یک شرکت کوچک تمایل به پذیرش P/E‌های بالاتر دارند؛ زیرا معتقدند که سودهای آینده بنگاه افزایش خواهند داشت. در شرایط کنونی بازار سرمایه، این موضوع در مورد برخی شرکت‌ها می‌تواند صادق باشد یعنی بازار تصور می‌کند چشم‌انداز رشد برای شرکت‌های کوچک به مراتب بیش از شرکت‌های بزرگ فراهم است البته در برخی از موارد نسبت P/E یک عامل گمراه‌کننده نیز تلقی می‌شود؛ بنابراین، الزاما بالا بودن این نسبت به چشم انداز مطلوب صنعت یا شرکت دلالت نمی‌کند.
برخی معتقدند سهام شرکت‌های کوچک از ریسک بالاتری نسبت به میانگین بازار برخوردارند. نظر شما در این مورد چیست؟
سهام شرکت‌ها جدای از ریسک سیستماتیک که تحت تاثیر نوسانات کلی بازار سهام است از ریسک غیرسیستماتیک (یعنی ریسک اختصاصی مربوط به خود) نیز برخوردار هستند. ریسک غیرسیستماتیک به طور عمده به عواملی همچون ریسک تجاری و ریسک مالی بستگی دارد. منشا ریسک تجاری مواردی همچون محدودیت‌های تجاری، رکود جهانی یا بحران در معاملات تجاری شرکت، پایین بودن کارایی و منبع اصلی ریسک مالی ناتوانی در بازپرداخت اصل و فرع بدهی است. بنابراین، همه انواع شرکت‌ها می‌توانند در معرض
این‌گونه عوامل قرار گیرند. البته شاید بتوان گفت در شرکت‌های کوچک با توجه به محدودیت دستیابی به منابع تامین مالی و دانش لازم در زمینه مدیریت ریسک در داخل شرکت، سطح کلی ریسک فعالیت نسبت به بنگاه‌های بزرگ بیشتر است.
آیا این دیدگاه به طور غالب درست است که شرکت‌های کوچک از فرصت رشد بیشتری نسبت به شرکت‌های بالغ برخوردارند؟
اگر منظور از شرکت‌های کوچک شرکت‌هایی است که در مرحله اول از چرخه عمر خود قرار دارند، این دیدگاه به طور کلی صحیح است. همانطور که می‌دانید چرخه عمر شرکت‌ها شامل چهار مرحله تولد، رشد، بلوغ و زوال است. به طور قطع، شرکت‌های تازه تاسیس و نوپا از فرصت‌های رشد بالاتر نسبت به شرکت‌های بالغ برخوردارند. در همین جهت شرکت‌هایی که با موفقیت وارد مرحله رشد خود می‌شوند، با فرصت‌های مناسبی روبه‌رو بوده و تقاضا برای محصولات و خدمات آنها افزایش می‌یابد. لذا با عنایت به رشد سریع در فروش محصول و سودآوری، با سودآوری بالقوه و البته ریسک بالاتر همراه هستند. این وضعیت ممکن است برای برخی از سرمایه‌گذاران جذاب ارزیابی شود و البته تداوم رشد سریع و منظم می‌تواند باعث جذب سرمایه‌گذاران کم‌ریسک‌تر هم بشود. البته صرف‌نظر از عامل اندازه، شرکت‌هایی که در مرحله بلوغ قرار گرفته‌اند هم می‌توانند اجازه ورود به مرحله زوال را نداده و قبل از ورود به این مرحله، تولد و رشد دیگری را آغاز ‌کنند.
برای ارزیابی سهام کوچک توجه به چه نکاتی حائز اهمیت است؟
عوامل بسیاری در تعیین قیمت سهام نقش دارند. دو عامل اصلی جریانات نقدی مورد انتظار سود سهام و نرخ بازده مورد توقع سرمایه‌گذاران هستند. از این منظر، ارزیابی سودآوری شرکت مهم‌ترین نکته در ارزشیابی قیمت سهام یک شرکت است. بدیهی است عوامل بیرونی موثر بر فعالیت شرکت‌های کوچک که در قالب انواع ریسک ظاهر می‌شوند و باعث افزایش نرخ تنزیل (بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران) می‌شود، نباید غافل بود.
توصیه شما به سهامداران برای سرمایه‌گذاری در گروه‌های کوچک نظیر سهام قندی، کاشی و... چیست؟
گزارش‌های مالی و سود پیش بینی شده شرکت‌ها عوامل کلیدی اثرگذار بر قیمت سهام هستند. یک تحلیلگر مشهور بازارهای سهام در این باره می‌گوید: «داشتن اطلاعات بیشتر در هر نوع تصمیم‌گیری مفید است، ولی افراد در مورد تصمیمات کوچک‌تر زمان بیشتری نسبت به تصمیمات بزرگ‌تر صرف می‌کنند.» شاید این سخن در بحث حاضر این گونه تعبیر شود که در مورد شرکت‌های کوچک باید با وسواس بیشتری به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخت؛ یعنی به طور کلی زمان بیشتری برای مطالعه پیش از خرید سهام این گونه شرکت‌ها صرف کرد.