خلاصه ای از مقالات حسابداری محیط زیست

خلاصه ای از مقالات حسابداری محیط زیست

توجه به محیط زیست در ادیان مختلف

چالش های بزرگ ناشی از بحران زیست محیطی شامل نابودی منابع ، مصرف بیش از اندازه، الودگی شدید و صنعتی شدن افسار گسیخته و... روز به روز بیشتر برای انسان مطرح می شوند، انچه نیاز به ان هر روز بیش از بیش احساس می شود اصلاح رابطه ای انسان با زمین است. یک راهکار برای تجدید توازن طبیعت جستو جو در جهان بینی هایی است که حاوی اندیشه توازن ورابطه دوجانبه هستند.

برخی معتقدند جدا کردن دین از زندگی سکولار می تواند یکی از علل عمده ای چالش های زیست محیطی باشد وگروهی دیگر همچون ارنولد توین بی و لین وایت که تاریخ قرون وسطی را بررسی کرده اند (1967) معتقدند سه دین ابراهیمی یهودیت مسیحیت واسلام بخاطر تاکیدشان بر سلطه انسان بر طبیعت موجب تحقیر طبیعت وتخریب ان شده اند، این در حالی است که این ادیان با بنا نهادن اخلاقیات انسان مدارانه به طبیعت نیز اهمیت زیادی داده اند. سنت عهد عتیق از تهدات نسبت به تمامی موجودات بحث می کند در مسیحیت این فرض وجود دارد که کل نظام هستی را می توان مقدس شمرد ودر اسلام نیز به مسولیت ها والزاماتی که انسان نسبت یه طبیعت دارد اشاره شده است.

در مذاهب دیگر نیز به طبیعت توجه خاصی شده است در هندوئسیم با اینکه به رهایی(موکشه) از دنیای رنچ(سمساره) یا جهان مادی (پرکریتی) وحرکت بسوی جهان معنوی(پورشا) تاکید شده در عین حال سنت هایی در ان است که کوهها، جنگلها ورودخانه هارا مقدس می شمارند.

سنت های شرق اسیا مثل کنفوسیانیسم وتائویسم از حمایت کننده ترین ادیان از محیط زیست بشمار می روند. در این ادیان به رابطه بین خدا، انسان وطبیعت توجه خاصی می شود ومسائل ماورایی مورد اصرار نیست بلکه نوعی کیهان شناسی مبتنی بر تداوم خلقت که بواسطه تغییرات فعالانه وپیوسته طبیعت که در طی فصول وچرخه حیات بوجود می اید مورد تایید و تاکید است.

با وجود چنین توجهاتی به طبیعت در ادیان مختلف ممانعت  های اخلاقی وتحریمی خاصی در مورد از بین بردن طبیعت وتخریب ان صورت نمی گیرد و هرجا که انسان جهت منافع خود با تخریب محیط مواجه است این تخریب را در ذهن خود توجیه پذیر می داند. بسیاری از متفکران اسلامی بحران زیست محیطی را بعنوان نشانه ای از فاجعه ای بزرگتر یعنی دور شدن انسان از زندگی که مطابق با خواست خدا است می دانند. اولین مسلمانی که به اخلاقیات زیست محیطی بامفهوم امروزی پرداخت سید حسین نصر فیلسوف شیعه ای ایرانی بود که از جهان غرب بدلیل تولید بیش از حد الاینده ها و تخریب محیط بشدت انتقاد کرد. مرکز مطالعات ادیان جهانی دانشگاه هاروارد مجموعه کتابهای محیط زیست وادیان را با بررسی 9 دین بزرگ فراهم کرده است، که نشان می دهد در تمامی ادیان به محیط اطراف اهمیت زیادی داده شده و عناصر ان گاهی مقدس جلوه شده اند.

هزینه های مربوط به محیط زیست

هانس می گوید: تحت نام سود خالص، مازاد های بود جه ای و تولید ناخالص ملی است که محیط زیست طبیعی، زیستگاه مشترک همه ما به نابودی کشانده می شود.

دانشمندان بر سر سه مساله متفق القول هستند:1- تنوع زیستی بدلیل انقراض انواع در معرض تهدید قرار دارد. 2- گرم شدن جهان پدیده ای است که بطور قطع پیامد های نامساعد و وخیم دربر دارد. 3- بوم های انسان ودیگر حیوانات در معرض خطر قرار دارند.  بدلیل این مسائل ودر واقع محدودیت های زیست محیطی وتنگ شدن عرصه رقابت، شرکت های انتفاعی از یک سو برای رفع محدودیت ها ورسیدن به درامد و محبوبیت بیشتر مجبور به تحمل هزینه های زیست محیطی بوده و از سوی دیگر برای ارزیابی مثبت عملکرد و حفاظت از محیط زیست مجبور به کاهش هزینه های مزبور هستند. در مدیریت بر هزینه زمانی که عامل خارجی رضایتمندی مشتری است آنگاه کاهش هزینه از طریق عوامل ان با هدف حذف فعالیت های بدون ارزش افزوده مواجه است و از طراحی محصول تا خدمات پس از فروش را شامل می شود ولی اگر عامل خارجی رضایتمندی در ارتباط با محیط زیست باشد کاهش هزینه با توجه به حذف فعالیت های بدون ارزش افزوده با مشکل مواجه است چون بیشتر هزینه های زیست محیطی فاقد ارزش افزوده بوده و بنگاه تمایلی به حذف فعالیت های مخرب زیست محیطی ندارد. البته جهت کنترل وکاهش این هزینه ها برنامه ریزی می کند  واین به معنای عملی بودن مدیریت بر هزینه ای زیست محیطی است که برای ان ناچار به تفکیک هزینه های زیست محیطی از هزینه های دیگر هستیم.

از جمله دلایل توجه مدیران به مخارج زیست محیطی را میتوان به شرح زیرنام برد:

1-    بسیاری از مخارج زیست محیطی می تواند در نتیجه ای تصمیمات تجاری بطور عمده کاهش یابد یا حذف شود.

2-    مخارج زیست محیطی می تواند در مخارج سربار بطور مبهم باشد یا اصلا در نظر گرفته نشود.

3-    بسیاری از مخارج زیست محیطی می تواند با دریافت درامد فروش محصولات فرعی یا بی مصرف ویا با دریافت گواهی تکنولوژی سبز حذف شود.

4-    مدیریت بهتر مخارج زیست محیطی می تواند توسعه ای عملکرد زیست محیطی و مزایای عمده ای در سلامت بشر وموفقیت واحد تجاری را به همراه داشته باشد.

5-    از جنبه ای رقابتی کالا وخدماتی که موارد زیست محیطی در انها رعایت شده است می تواند ترجیح داشته باشد.

  محاسبه هزینه های تخریب محیط زیست در رشد اقتصاد کشور بسیار اهمیت دارد در حالی که در بسیاری از کشورها  از جمله ایران در اندازه گیری رشد اقتصادی سالانه هزینه های انحطاط محیط زیست و نابودی منابع نقصان پذیر از تولید ناخالص داخلی کسر نمی گردد .باید ارزش اقتصادی منابع و سرما یه های طبیعی نابود شده از ارزش افزوده کل کسر شود تا رشد وتولید واقعی اقتصادی حاصل گردد.برای حفظ محیط زیست چندان نیاز نیست که مصرف فعلی کاهش یابد ، کافی است کالاهایی که تولید و مصرف انها کمتر به محیط زیست صدمه می زنند، جانشین کالاهای ی که بیشتر صدمه می زنند شوند ، یعنی تغییر ترکیب مصرف بدون کاهش مطلوبیت(اقتصاد خرد). اگر ارزش منابع طبیعی وکمیاب پایان پذیر مصرف شده در تولیدات جز هزینه ها قرار گرفته وبه قیمت تولیدات افزوده شودتا ارزش انها از تولید ناخالص ملی کسر ومعیار دقیق تری از تولید ناخالص ملی بدست اید با اینکار خود به خود برای انها ارزش ایجاد شده وبازار هایی حاصل می شود که به باز تولید انها منجر می شود.

در سطح واحد تجاری تعریف هزینه های زیست محیطی بستگی به این داردکه هدف واحد تجاری از تهیه ای این اطلاعات چه باشد، تحلیل گران در یک تقسیم بندی هزینه هارا به دو گروه عادی یا مستقیم و هزینه های زیست محیطی تقسیم می کنند. هزینه های مستقیم شامل مواد ودستمزد وسربار معمول استفاده شده در تولید کالا وخدمات می شود و هزینه های زیست محیطی تحت عناوینی همچون هزینه های مخفی احتمالی نامشهود یا هزینه های بالقوه پنهان احتمالی می باشند. در اینجا نامشهود به معنی نامشهود بودن ماهیت هزینه نیست بلکه نامشهود بودن منافع حاصل از این هزینه ها  است. این هزینه ها جهت اثر گذاری بر روی  تفکر مدیریت، مشتریان کارمندان، جامعه وقانون گذاران تحمل و تحت عنوان هزینه های تصوری ارتباطی بیانمی شوند که شامل هزینه تهیه گزارش سالانه زیست محیطی، فعالیت های روابط عمومی و هزینه های اختیاری جهت فعالیت های زیست محیطی مانند درختکاری می شود. هزینه های مخفی احتمالی هزینه هایی هستند که ممکن است در ردیف هزینه های سربار پنهان مانده ویا حتی ممکن است در سیستم حسابداری واحد تجاری وارد نشود مانند هزینه های ترمیم یا جبران خسارت ناشی از رهاسازی تصادفی الاینده های زیست محیطی مانند نفت در محیط زیست، جرائم نقض مقررات زیست محیطی وهزینه های ناشی از پیامدهای غیر منتظره( هزینه اخیر را هزینه های احتمالی نیز می گویند)

نحوه شناسایی هزینه های زیست محیطی

هزینه های زیست محیطی شناسایی شده در دوره جاری که برای پاکسازی یا پرداخت جریمه تحمل شده اند در صورتی که بخاطر خسارت به محیط زیست در دوره های قبل باشد بعنوان هزینه دوره های قبل شناسایی می شود وان دست از هزینه های محیط زیست که بطور مستقیم یا غیر مستقیم با منافع دوره های جاری مرتبط هستند باید در دوره جاری هزینه شوند و هزینه هایی که دارای منافع آتی مورد انتظار هستند بعنوان هزینه های انتقالی یا سرمایه ای تلقی می شوند.

اثرات زیست محیطی مربوط به شرکت ها

1-     اثرات زیست محیطی شرکت ها بر سیستم اقتصادی شرکتها.( انعکاس بوسیله اطلاعات پولی)

2-    اثرات مربوط به شرکت بر روی سیستم محیط زیست.( انعکاس بوسیله اطلاعات فیزیکی)

 اولی شامل کلیه ای اثرات زیست محیطی شرکت بر روی گذشته حال واینده جریانات مالی می باشدمانند مخارج مربوط به تولید محصولات و مخارج مربوط به جرائم قوانین زیست محیطی.

دسته دوم کلیه مواد وانرژی که در گذشته حال و اینده بر سیستم اکولوژی تاثیر می گذارد را شامل می شود، مانند کیلو گرم موادی که برای هر مشتری مصرف می شود یا میزان مواد الاینده وارد شده در هوا. درسیستم سنتی حسابداری اثرات دسته دوم بطور مجزا ارائه نمی شود وتنها به اطلاعات اقتصادی می پردازد. برخی به اثرات فیزیکی واحد تجاری بر محیط زیست علاقه مندند وبرخی تنها به اثرات پولی فعالیت های زیست محیطی بر واحد تجاری علاقه نشان می دهند. مانند سرمایه گذاران که به اثرات پولی که بر ارزش سهام انها تاثیر دارد اهمیت می دهند وبرخی مانند اژانس حفاظت از محیط زیست  به اثرات فیزیکی واحد تجاری بر محیط زیست اهمیت می دهند و کاری با مخارج این فعالیت ها ندارند.

سیستم حسابداری سنتی علاقه ای متفاوت استفاده کنندگان به اطلاعات را بدرستی در نظر نمی گیرد.

حسابداری محیط زیست

ابتدا لازم است یک مفهوم کلی از حسابداری محیط زیست ارائه گردد، می توان دوره های عملکرد و سیر تحول حسابداری محیط زیست را در 4 دوره بشرح زیر توصیف کرد:

-         دوره 1970: در این دوره مباحث تئوریکی وتشریحی از حسابداری محیط زیست ارائه گردید.

-         دوره1981 تا1990: در این دوره در خصوص نقش حسابداری محیط زیست در تشریح اطلاعات برای فعالیتهای زیست محیطی بحث گردید.

-         دوره1991تا1995: تا حدودی تکامل وپرورش حسابداری محیط زیست و ارائه ای گزارشات زیست محیطی وهمچنین امکان حسابرسی اینگونه از گزارشات فراهم شد.

-          دوره حاضر:  حسابداری محیط زیست بعنوان ارزیابی کننده عملکرد زیست محیطی شرکتها در رابطه با استاندارد های مصوب مراجع رسمی حسابداری ایفای نقش می کند. این نقش از ابتدای 1996 مورد توجه قرار گرفته بود.

 طی کنفرانس هایی که در سال 1992، به منزله برنامه جهانی حفاظت و بهبود محیط زیست تحت نظارت سازمان ملل متحد برگزار شد، دستور کار 21 به تصویب رسید که عنوان می دارد: چون توسعه پایدار دارای ابعاد مختلف  اجتمائی و زیست محیطی است لازم است که سیستم حسابداری ملی صرفا به سنجش تولید کالاها وخدماتی که بطور سنتی مفید شناخته شده اند محدود نباشد. باید برنامه هایی جهت همگرایی سیستم های اقتصادی وزیست محیطی در کشورها تدوین شود. هدف این بیانیه توسعه و تحول سیستم حسابداری اقتصادی  جهت پوشش ابعاد اجتمائی و زیست محیطی و پیش بینی سیستم های جانبی حسابداری منابع طبیعی در کلیه دولتهای عضو دستور کار 21 می باشد که سیستم های جدید به عنوان جز جدایی ناپذیر فرایند تصمیم گیری و تصمیم سازی ملی عمل کنند. باید توجه داشت که فقط دولتها می توانند مقررات زیست محیطی وضع واجرا کنند و انگیزه های مساعد در زمینه ای برنامه های محیط زیست ایجاد کنند که بازار بدان پاسخ دهد. یک مثال وضع مالیات سبز می باشد یعنی تولید کننده الاینده باید مالیات بیشتری بدهد یا به تولید کننده گانی که الاینده های انها بالاست کمک های دولتی تعلق نگیرد.

مجمع ملل متحد درسال 2000 به عنوان مجمع هزاره ملل متحد اقدام به ارائه گزارش در خصوص محیط زیست نمود که فصل پنجم ان زیر عنوان اخلاق نوین نظارت جهانی به حسابداری محیط زیست پرداخته است و بیان می کند که دولتها به مقوله محیط زیست به عنوان یک مقوله مجزا ودر درجه دوم نگاه می کنند که این مانعی درجهت توسعه ای پایداراست در حالی که باید محیط زیست در سیاستهای اقتصادی مد نظر قرار گرفته و حسابداری ملی باید سود و هزینه ای محیطی را دربر گرفته و بسوی حسابداری سبز گام بردارد. مثلا اگر در حال حاضر کارخانه ای در جهت تولید محصول، الاینده ای را به محیط زیست اضافه کند حسابداری ملی تنها ارزش کالای تولید شده را مدنظر قرار می دهد وهزینه ناشی از الاینده هارا در نظر نمی گیرد.

 درایران سازمان محیط زیست در سال 1350 تشکیل شده و تصویب ماده 50 قانون اساسی بعد از انقلاب نقطه ای عطفی در این زمینه بوده است که مقرر داشته در ایران حفاظت محیط زیست که در ان نسل حاضر واینده ای کشور باید از یک زندگی سالم برخوردار باشند وظیفه ای عمومی بوده و هر فعالیتی که موجب تخریب جبران ناپذیر محیط زیست گردد باید ممنوع شود. لیکن 8 سال جنگ و تحریم های مداوم اهداف زیست محیطی را کمرنگ کرده است.

  از نگاهی دیگر تا قبل از 1990 شرکتهای تجاری دارای مسولیت نسبت به سهامداران و دیگر گروههای جامعه بودند از سال 1990 حسابداری مسولیت های اجتماعی بسمت حسابداری محیط زیست گرایش پیدا کرد و رویکرد تحقیقات در این زمینه تحلیلی تر وتمرکز مباحث فلسفی به این سو کشیده شد که چه نوع اطلاعات زیست محیطی برای افشای اطلاعات در صورتهای مالی شرکتها مناسب و ضروری است. در کشورهای مختلف مقرراتی در ارتباط با حسابداری محیط زیست ایجاد شده از جمله دانمارک وهلند که شرکتها را ملزم به ایجاد حسابداری سبز یا گزارش محیط زیست کرده اند و در کشورهایی مثل انگلستان والمان به رغم نبود چنین قوانینی افشای جامع ووسیع موارد مربوط به محیط زیست امری عادی است.

انتشار نشریه 8-90 در سال 1990 از سوی هیئت تدوین استانداردهای حسابداری تحت عنوان سرمایه ای کردن هزینه های الودگی محیط زیست درجهت این جریانات بوده است که بیان می کند مخارج محیط زیست باید هزینه شوند مگر در شرایط زیر:

-         هزینه هایی که عمر اموال یا ظرفیت تولید را افزایش میدهند یا ایمنی و کارایی اموال را بهبود می بخشند.

-         هزینه های کاهش وجلوگیری از الودگی محیط زیست که مربوط به فعالیت های اینده می شوند.

-         هزینه هایی که برای اماده کردن اموالی که جهت فروش گذاشته شده اند تحمل می شوند. 

  تعریف حسابداری محیط زیست

سیستم حسابداری سبز یا حسابداری محیط زیست مبتنی بر اندیشه تحول حسابداری کلاسیک و تکمیل ان است در این راستا باید هزینه ای ناشی از الودگی و رفع ان که تابعی از تولید یا خدمات است درکنار سود وهزینه خود کالاها و خدمات مدنظر قرار گیرد. حسابداری محیط زیست از یکسو امکان ارزیابی عملکرد مدیران را در راستای بهبود مستمر عملی می سازد و از سوی دیگر گزارشگری برون سازمانی محیط زیست می تواند هزینه منفعت برنامه های زیست محیطی و اهداف مدیریت را برای استفاده کنندگان خارجی فراهم کند وهرچند که برخی منافع ناشی از تحمل هزینه های زیست محیطی کمی نبوده وقابل اندازه گیری نیست با افشای مناسب گزارشگری مالی می توان دیدگاه مثبتی در میان سهامداران وبازار سرمایه ایجاد و موجب افزایش P/E و ثروت سهامداران شد.(P/E=PRICE/EARNING PER SHARE)

حسابداری محیط زیست دارای اهدافی به شرح زیر می باشد:

-         تعیین فرصتهای محیطی و محدود کردن هزینه های اضافی که فاقد ارزش افزوده هستند.

-         برآورد و محاسبه ای هزینه های محیط زیستی شرکتها وگنجاندن ان عموما در سربار کارخانه

-         مشخص کردن فرصتهای محیط زیستی برای ایجاد سود خالص

-         ایجاد ونگهداری یک سیستم اطلاعاتی محیطی برای ارتقاع مدیریت عملیاتی

-         تعیین هزینه ها وبازده اتی ناشی از پیاده سازی سیستم اطلاعاتی  محیط زیست

-         کمک به طراحی یک فرایند تولیدی کالاها و خدمات سازگار با محیط زیست

همانطور که در تاریخچه عنوان شد سازمان ملل متحد با طرح بحث سیستم تلفیقی حسابداری اجتماعی اقتصادی به اهمیت حسابداری زیست محیطی افزود و در طراحی سیستم های حسابداری اجتماعی، زیست محیطی و حسابداری سبز اثر بسزایی داشت. لیکن با همه ای این احوال به گفته ای "گری" حسابداری اجتماعی با موفقیت چندانی روبرو نبوده است ودلیل ان فقدان استانداردهای اجباری و قضاوتهای ارزشی مربوط به تعیین مسولیت اجتماعی سازمانهاست.

در تشریح بیشتر، در حسابداری محیط زیست فرض بر ان است که  هزینه های زیست محیطی داخلی شوند در حالی که این هزینه ها اکنون برون سازمانی محسوب می شوند. درواقع حسابداری محیط زیست دربرگیرنده قوائدی است که موجب بهبود توان سیستم های حسابداری در جهت شناسایی ثبت وگزارشگری آثار ناشی از تخریب محیط زیست می شود.مدیریت واندازه گیری مطلوب هزینه های زیست محیطی از مسائل قابل توجه است و واحد های تجاری باید در تصمیم گیری های خود این هزینه هارا مدنظر قرار دهند و کمیته های بین المللی و ملی تدوین استانداردهای حسابداری لازم است برای ارائه اطلاعات مربوط در این زمینه استانداردهای لازم را تدوین کنند.  

از دیدگاه دیگر حسابداری محیط زیست از جنبه های مدیریت، حسابداری وحسابرسی بطور جداگانه قابل بررسی است. سیستم مدیریت محیط زیست به مدیریت در اطمینان از اینکه تمام ابعاد زیست محیطی ناشی از فعالیت های شرکت تحت کنترل است کمک می کند، اطلاعات لازم در این زمینه را حسابداری محیط زیست در اختیار مدیریت قرار می دهد وگزارش عملکرد زیست محیطی را نیز برای پاسخگویی نهایی در اختیار ذینفعان برون سازمانی قرار می دهد وحسابرسی زیست محیطی در جهت اعتبار بخشیدن به صورت های مالی با معیار های منطقی و قابل حسابرسی به بررسی و رسیدگی به این گزارش می پردازد.

اداره هر واحد اقتصادی نیازمند بکارگیری سه عامل منابع انسانی منابع پولی ومنابع طبیعی است. دراین میان حسابداری بعداز منابع پولی بعد از سالها به حسابداری منابع انسانی ومنابع طبیعی نیز گسترش یافته است. حسابداری منابع انسانی کاربرد مفاهیم وروشهای حسابداری در محدوده ای مدیریت نیروی انسانی است و حسابداری اجتماعی(منابع طبیعی) که حسابداری محیط زیست نیز اکنون در راستای تحقق اهداف ان حرکت می کند عبارت است از ارزیابی توان انجام تعهدات اجتماعی از راه اندازه گیری و گزارشگری آثار متقابل واحد تجاری وجامعه ای پیرامون آن.

حسابداری در چهار سطح وظیفه خود را انجام می دهد که عبارتند از: الف) طراحی اطلاعات به منظور تصمیم گیری استراتژیک. ب) طراحی اطلاعات به منظور کنترل عملیاتی. ج) طراحی اطلاعات برای ارائه ای مجموعه ای از حسابها شامل گزارشگری برون سازمانی. د) حسابرسی سیستم های مدیریت و اطلاعات مشتق از ان. مسائل زیست محیطی در هر یک از چهار سطح مذکور به شرح زیر قابل بررسی است:

1-    در سطح اول که به استراتژی هم معروف است به طراحی اطلاعات به منظور تصمیم گیری در  سطح استراتژیک توجه می شود. در طراحی اطلاعات زیست محیطی در سطح استراتژیک باید به نیاز اشخاص برون سازمانی توجه شود که سهامداران بیشترین علاقه مندان به کسب اطلاعات در مورد خط مشی های شرکت و نحوه عملکرد ان می باشند. این رویکرد را رویکرد سهامداران می نامند. این رویکرد مدیریت را در استفاده از اطلاعات استراتژیک زیست محیطی و توجه به مسائل زیست محیطی مهمتر یاری می رساند.

2-    در سطح دوم اطلاعات زیست محیطی جهت استفاده در کنترل عملیات شرکت مورد استفاده قرار می گیرد ولی چون مسائل زیست محیطی در حسابداری مسائل جدیدی هستند باید بدرستی شناخته شده وروشهای جدیدی جهت طراحی اطلاعات در این زمینه تدوین شوند. در این سطح اثار زیست محیطی صرفا درمورد بیان هزینه ها اهمیت ندارند و باید به اثار خارجی زیست محیطی ناشی از فعالیت های واحد تجاری نیز توجه شود.

3-    اگر مسائل زیست محیطی بر درامدها وهزینه ها و... تاثیر گذارند پس بر صورت های مالی نیز تاثیررگذار بوده وباید بدرستی شناسایی شده و به نحوه مناسب افشا شوند. گزارش زیست محیطی می تواند بطور داوطلبانه از سوی شرکت ویا الزامات قانونی تهیه شود وباید توجه کرد که چه چیزی باید دران افشا شود و این گزارش چه معیار هایی باید داشته باشد. درخصوص اولی مقررات EMAS اتحادیه اروپا مواردی را مشخص کرده است ازجمله نحوه دفع ضایعات، میزان صرفه جویی در مصرف انرژی، سوانح واتفاقات و... ودر مورد ویژگی های گزارش محیط زیست موارد مربوط بودن، عینیت، کامل بودن و قابل مقایسه بودن مطرح شده است که همان ویژگی های گزارشات مالی قبل است.

4-    بدلیل امکان لزوم اظهار نظر توسط حسابرس در خصوص اثر بخشی عملیات و عملکرد سیستم مدیریت محیط زیست و اطلاعات مربوط به این موضوعات حسابرسی گزارشات زیست محیطی نیز مطرح شده است هرچند که اکنون اجباری برانها نیست.

با همه این احوالات بطور روز افزون بحران های زیست محیطی به رغم شعارها و جنجالهایی که همه روزه برای حفاظت از محیط زیست در جهان به راه می افتد بیانگر این مطلب است که جامعه ای جهانی در تحقق شعارهای زیست محیطی خود جدی نیست. یکی از مهمترین مشکلات محیط زیست کمرنگ بودن ملاحظات زیست محیطی در تصمیم گیری است و راه حل ان دراوردن منابع زیست محیطی و سودها وزیان های ان به معادله اقتصادی وحسابداری است.

حسابداری زیست محیطی چون از ارزشهایی استفاده می کند که ا ز بازار ناشی نمی شوند استفاده از ان مستلزم ایجاد تغییر در فرهنگ است حسابداری تا انجا که بتواند تاثیرات بر محیط زیست را بعنوان عناصری قابل تقویم به پول براورد کند انها را اندازه گیری کرده و شناسایی می کند وچون برای اکثر عناصر تخریب کننده محیط زیست نمی توان قیمتی براورد کرد به همین دلیل کنار گذاشته می شوند. حسابداری سنتی دارای مفروضات محدودی از اخلاقیات بوده وهردو پیامدهای اجتماعی و محیطی فعالیت ها را در زمینه ای که دارای بهای مشخص نیستند نادیده می انگارد. در چنین شرایطی است که مفهوم حسابداری اجتماعی و محیط زیستی تشکیل می شود.

در اقتصاد خصوصی هزینه های داخلی و خصوصی شرکتها با هزینه های محیط زیستی انها در یک راستا قرار نمی گیرند و اینجاست که پاسخ دهی اجتماعی و محیط زیستی نقش کمتری ایفا می کند.

شرکتها باید بدنبال تحصیل سود و اعتبار اجتماعی بطور همزمان باشند. شرکتها می توانند با کسب عنوان  سبز در نگهداری یا بهسازی  کارمندان وتعیین ریسک اعتباری پایین شرکت در بازارهای مالی و سهام ومذاکره با قانون گذاران برای کسب وجهه ای مثبت برای شرکت موفق باشند. این مساله به ابقاء سازمان مربوط است، جامعه و محیط با جریمه کردن شرکتهای نا سازگار ابقاء انها را از بین برده یا با خطر مواجه می سازند.

با توجه به ساختار موجود حسابداری ارائه تصویری از عملکرد زیست محیطی که حاوی منافع حاصل از تحمل هزینه های مربوط باشد مشکل است از این رو بنگاهها تنها به گزارش هزینه ها بدون مقابله با منافع ان می پردازند و گزارشگری مالی به شیوه ای موثر انها را افشا نمی کند.

حسابداری مدیریت محیط زیست(EMA) و چاچوب کلی برای ان

 هدف این سیستم کسب اطمینان از کنترل تمامی ابعاد متاثر از فعالیت های واحد اقتصادی است وبرای این هدف لازم است شرکت وظایف اختیارات و ارتباطات کارکنانی را که فعالیت های با تاثیر ویژه و بالقوه بر محیط زیست را اداره، انجام ویا تایید می کنند تعریف و مستند سازی نمایید. از اهداف دیگر   مدیریت محیط زیست فراهم اوردن تمامی اطلاعاتی است که مدیریت جهت پیش گیری و به حداقل رساندن خطرات زیست محیطی به ان نیاز دارد.

در چاچوبهای قبلی EMA بسیار محدود گسترش یافته بود وبه عنوان جزئی از حسابداری سنتی که تنها به جنبه های پولی زیست محیطی که برای تصمیم گیرندگان داخلی اهمیت داشت سرو کار داشت وبه جنبه های فیزیکی توجه خاص نمی شد و جنبه های فیزیکی به عنوان حسابداری اکولوژی درون سازمانی در نظر گرفته می شد. بوریت چارچوب تکامل یافته ای ارائه کرد که در کنار جنبه های پولی به جنبه های غیر پولی نیز تاکید می کند.

 جنبه ای پولی چارچوب (MEMA)

 حسابداری با تمرکز بر اثرات اقتصادی زیست محیطی ناشی از فعالیت های شرکت می باشد، با برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سروکار دارد و مبنای اصلی برای تصمیماتی در باره چگونگی دست یابی به اهداف مورد نظر و چگونگی عمل بعنوان یک ابزار کنترل و جوابگویی را فراهم می کند.

جنبه ای فیزیکی چارچوب(PEMA)

ابزار اطلاعاتی برای تصمیمات داخلی مدیران که روی اثرات شرکت بر روی محیط زیست طبیعی تمرکز دارد و برحسب واحدهای فیزیکی عنوان می شود(مانند وزن الاینده های وارد شده به محیط زیست)

در مدل بوریت غیر از PEMAوMEMA که جنبه های اصلی حسابداری محیط زیست هستند جنبه های دیگر در سه بعد از حسابداری محیط زیست مطرح شده است:

 بعد زمانی: بر این اساس اطلاعات سیستم های حسابداری به دو دسته ای گذشته مدار که بر اندازه گیری معاملات و رویدادهای گذشته تمرکز دارد و اینده مدار که اثرات احتمالی اتی این رویداد ها ومعاملات را مورد بررسی قرا ر میدهد. مثلا حسابداری صنعتی محیط زیست اطلاعات کوتاه مدت در جریان عادی را درباره اثرات پولی زیست محیطی گذشته فعالیتها فراهم می کند و بودجه بندی عملیاتی پولی زیست محیطی این اطلاعات را برای اینده کوتاه مدت جهت اهداف برنامه ریزی و کنترل پیش بینی می کند.

طول مدت زمان: دستور العمل های زیست محیطی معمولا بعنوان بلند مدت در نظر گرفته می شوند ولی مدیران بدنبال بررسی های کوتاه مدت برای تسکین بازار های پولی و سهام داران هستند. در این چارچوب کارایی و سطوح مدیران با توجه به طول دوره های برنامه ریزی تعیین می شوند. مثل بودجه های کوتاه مدت برای فعالیت های پولی در مقابل برنامه ریزی مالی بلند مدت ویا تصمیمات کوتاه مدت عملیاتی تاکتیکی در بودجه بندی فیزیکی در مقابل برنامه های بلند مدت استراتژیک فیزیکی محیط زیست.

جمع آوری اطلاعات در جریان عادی: سیستم های حسابداری چه در جریان گذشته مدار و چه اینده مدار می توانند اطلاعات عمومی را در جریان عادی برای مدیران فراهم کنند و هم اطلاعات خاص را برای تصمیم گیری های خاص ارائه دهند. برای مثال PEMA می تواند اطلاعات منطقی را درباره اثرات شرکت بر روی سرمایه های طبیعی فراهم کند ونیز اطلاعات در رابطه با چرخه عمر موجودی کالا که در موارد خاصی از جمله چرخه عمر محصولات جدید مورد نیاز است را فراهم کند.

در مجموع در چارچوب ارائه شده توسط بوریت ابزارهای گوناگون از حسابداری محیط زیست وجود دارد که نیاز های گوناگون را پاسخ می گوید.

بعضی مفاهیم مربوط به حسابداری محیط زیست

دارائی های طبیعی: نوعی دارایی های زیست محیطی هستند که بعنوان ذخایر سرمایه ای طبیعی نشان داده می شوند مانند زمین یا نفت. درواقع منابع طبیعی که طی دوره هایی توسط شخص یا اشخاصی کشف و توسعه داده شده اند و باید در صورت های مالی نشان داده شوند. دارائی های طبیعی اهمیت زیادی دارند چون منابع اینده شرکت را تامین می کنند.

داراییهای زیست محیطی: دارایی هایی که یک سازمان با رعایت مقررات حفاظت محیط زیست یا بطور داوطلبانه ان را به تصرف خود در میاورد همچون تجهیزات حفاظت از محیط زیست و اوراق قرضه  الودگی و...

بدهی زیست محیطی: ایثار سود های اتی محتمل که از تعهدات موجود ناشی می شوند برای انتقال دارایی ها یا ارائه خدمات در اینده در نتیجه معاملات یا حوادث گذشته

کاربردهای حسابداری محیط زیست

الف) سطح کلان(حسابداری درامد ملی): از دیدگاه یک مقیاس اقتصاد ملی به منابع ومصارف طبیعی نگاه می کند. در این سطح از حسابداری محیط زیست جهت انجام محاسبات مربوط به هزینه منابع زیر زمینی وجریان های حاصل از این منابع استفاده می شود مانند محاسبات مربوط به درامد ملی همچون تولید ناخالص ملی.

ب)سطح خرد یا واحد تجاری( حسابداری مالی و حسابداری مدیریت): در این سطح حسابداری مالی واحد های تجاری را ملزم به افشای بدهی ها وهزینه های زیست محیطی نموده است ودر حسابداری مدیریت واحدهای تجاری می توانند با بکار گیری قوائد حاکم بر محیط زیست ، بهای مواد وهزینه های زیست محیطی استفاده شده برای انجام عملیات خود را اندازه گیری کنند. ایجاد سازگاری بین حسابداری مالی ومحیط زیست  می تواند منجر به بهبود مالی واحد تجاری شود.

حسابداری محیط زیست همچنین می تواند درمواردی همچون هزینه یابی، سرمایه گذاری و طراحی برنامه های راهبردی مورد استفاده قرار گیرد. در هزینه یابی جهت تخصیص  هزینه های زیست محیطی بین محصولات مورد استفاده است، در سرمایه گذاری مانند استفاده از تحلیل های سرمایه گذاری ارزیابی هزینه کل که جهت ارزیابی دقیق تر سود اوری بالقوه سرمایه گذاری های انجام شده مورد استفاده قرار گیرد چون هزینه های زیست محیطی گاها قسمت عمده ای از هزینه های عملیاتی وسرمایه ای واحد تجاری را دربر می گیرد واحدهای تجاری که بتوانند این هزینه هارا کاهش دهند از بازده مالی قابل توجهی برخوردار می شوند . ونهایتا واحدهای تجاری در برنامه های راهیردی خود به بازار کالاها وخدمات خود ومنابعی که در دست دارند توجه می کنند وسپس درمورد اینکه بیشترین سود در کجاست و چگونه می توان به ان دست یافت تصمیم گیری می کنند وسود بالقوه می تواند از طریق هزینه های زیست محیطی وچگونگی مدیریت این هزینه ها بطور قابل توجه تحت تاثیر قرار گیرد از این رو حسابداری محیط زیست را عنصر راهبردی در موفقیت واحد تجاری قلمداد می کنند.

 تاثیر گسترش تجارت ازاد جهانی بر محیط زیست

"جهانی سازی برخلاف ادعای طرفدارانش بطور ذاتی با محیط زیست تعارض داردوجریان طبیعی برخاسته از نیروهای طبیعی نیست حاصل طراحی و برنامه ریزی عده ای است که در برتون وودز گردهم امده و بانک جهانی، صندوق بین المللی پول وسازمان تجارت جهانی را بوجود اوردند. باتوجه به تنش شرکتهای فراملیتی در تنظیم وهدایت سیاست های سازمان تجارت جهانی می توان گفت جهانی سازی به نفع این شرکت های بزرگ چند مللیتی است ونه ملتها ونه محیط زیست"جری ماندر.

جهانی سازی عبارت است از رشد فزاینده با تکیه بر صادرات، یکسان سازی فرهنگی و تجارت ازاد.

برخلاف ادعای طرفداران جهانی سازی که یکی از نتایج انرا حفظ بهتر محیط زیست می دانند ، بررسی عایدات کشورها از اقتصاد جهانی نشان می دهد که بیشترین سود به شرکتهای چند ملییتی تعلق می گیرد که نه تنها انگیزه برای هزینه کردن ان در حفظ محیط زیست ندارند بلکه منافع حاصل را صرف استحصال هرچه بیشتر منابع طبیعی می کنند.

جهانی سازی طی نشستهای برتون وودز در سال 1944 با گردهم امدن اشخاصی خاص( شرکتهای بزرگ، اقتصاددانان وبانکداران) وبا هدفی خاص طراحی شده بطوری که نتیجه وخروجی خاص خود را داشته باشد.  اولین اصل جهانی سازی عبارت است از درهم امیختن تمام فعالیت های همه کشورهای جهان در قالب الگوی توسعه یکسان وواحد ویک ابر سیستم مرکزی که به نوبه ای خود ایجاد کننده فرهنگ هماهنگ جهانی است. همه چیز از لباس و غذا و فرهنگ باید یکسان باشد. شرکتهای چند مللیتی برای عدم نیاز به ایجاد تنوع در محصولات وصرفه جویی در مقیاسهای هنگفت ، کاهش هزینه های بازاریابی در کشورهای گوناگون وافزایش بهره وری و... به ان نیاز دارند. تا قوانین جهانی را برحسب منافع خود تغییر دهند. مواردی مانند قانون هوای پاک ایالات متحده که استانداردهای بالایی  مقابله با بنزین الاینده تنظیم کرده بود وگواتمالا که قانونی برای عدم امکان تبلیغ بهتر بودن شیر خشک از شیر مادر داشت وکانادا که استفاده از یک ماده ای سرطان زا در بنزین را تحریم کرده بود همگی توسط قوانین WTO لغو شدند. این نشان می دهد که ساختار تجاری نوین به این منظور شکل گرفته که شرکتهای فرامللیتی و قدرتمند راهی برای دور زدن قوانین محدود کننده داشته باشند وانرا به اسم تجارت ازاد ترویج می کنند.

مورد دیگر تاکید بر تولید صادرات محور که مبتنی بر فرضیه مزیت نسبی ریکاردو است و طبق ان هرکشوری باید به تولید کالایی که دران نسبت به کشورهای دیگر تخصص دارد جهت صادرات بپرئدازد ونیاز به کالاهای دیگر را از طریق واردات بوسیله ارز تامین شده از صادرات فراهم کند که این سبب ازبین رفتن تولیدات متنوع محلی  در مقیاس های کوچک است. بعد از نشست برتون وودز به کشورها فشار امد که به این سمت حرکت کنند واز چند محصولی بودن وخود کفایی دست بردارند تا حمایت نهادهای بین المللی را داشته باشند. چون تولیدات متنوع محلی ومصرف محلی مانع از تجارت ازاد شرکتهای فر