اگر از شما بخواهند اقدامات شرکت خود در حوزه مسوولیت‌پذیری اجتماعی را با هدف کمک به ایجاد توسعه پایدار در جامعه محل فعالیت خود رهبری کنید، چه نکاتی را باید مدنظر قرار دهید؟

چگونه بهره‌وری پروژه‌های مربوط به مسوولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها را افزایش دهیم؟
هشت نکته که مدیران دغدغه‌مند در حوزه مسوولیت‌پذیری اجتماعی، باید بدانند


طبق تحقیقات صورت گرفته در طول 30 سال اخیر، می‌توان گفت که سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در زمینه برنامه‌های مختلف اجتماعی در چارچوب موسوم به «مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها» [1]، می‌تواند علاوه بر دستیابی به نتایج مثبت اجتماعی، منافعی اقتصادی برای خود شرکت در پی داشته باشد؛ منافعی به شکل کسب بازدهی مالی (مثلا در قالب افزایش قیمت سهام)، یا در قالب افزایش فروش محصولات از طریق ارتقای جلب وفاداری مشتریان، یا مثلا در قالب افزایش جذابیت و انگیزه همکاری با شرکت مورد نظر از سوی متخصصین مختلف، نمود داشته باشد [2].
در این مقاله، نکاتی کلی مورد اشاره قرار می‌گیرد که لازم است طراحان برنامه‌های مسوولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها، به آنها توجه ویژه‌ای داشته باشند.


1. آیا سرمایه‌گذاری در توسعه پایدار، منافعی اقتصادی برای خود شرکت دربر دارد؟
سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف دارای دغدغه‌های اجتماعی، می‌تواند منافع اقتصادی را هم برای خود شرکت به همراه داشته باشد؛ منافعی که از طریق مکانیزم‌هایی همچون افزایش جذب مشتریان، افزایش جذب نیروهای کار متخصص و امثالهم رخ می‌دهد.
اما برای رسیدن به چنین هدفی، شما باید بهترین سرمایه‌گذاری را در مورد شرکت خود انجام دهید. به طور مثال، دریافت گواهی اقدامات بشر دوستانه و زیست‌محیطی از نهادهای معتبر بین‌المللی می‌تواند موجب افزایش قیمت سهام شما شود. ارتباط با ذی‌نفعان نیز می‌تواند در تداوم عملکرد مناسب و همین‌طور واکنش به شوک‌های بازار کمک حال شما باشد. برای مثال موسسه global Reporting Initiative در سال‌های گذشته تلاش کرده است با تدوین شاخص‌های قابل اندازه‌گیری و چارچوب گزارش‌دهی اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی، این موارد را رصد کند.

2. چگونه می‌توانیم توسعه پایدار را بخشی از فرهنگ سازمانی شرکت خود قرار دهیم؟
به مدیران شرکت‌های کوچک و بزرگ پیشنهاد می‌شود که به گذشته بازگردید و بخشی از اقدامات خود را مرور کنید. از فعالیت‌هایی شروع کنید که طبق چارچوب اقدامات اصلی بوده و در افزایش سرعت تغییرات نقش دارند. اقداماتی انجام دهید که چه به صورت رسمی و چه غیررسمی به شما در اجرای تعهدات و نوآوری‌ها کمک می‌کنند. به طور مثال از ناظران خود بخواهید رفتاری در جهت گسترش توسعه پایدار داشته باشند. دریابید چطور عامل‌های سازمانی – همچون اتحاد، رهبری و ارتباطات – می‌توانند از بروز اختلاف جلوگیری کنند یا در مورد شرکت‌هایی مثل Tembec،Suncor ، Canadian Pacific و Teck مطالعه کنید که چگونه توسعه پایدار را در فرهنگ سازمانی خود وارد کردند.

3. چگونه می‌توانیم انگیزه قیمت‌های مختلف شرکت برای مشارکت در برنامه‌های دارای دغدغه‌های اجتماعی را افزایش دهیم؟
طرح و نقشه‌ای سه مرحله‌ای (تشخیص عوامل انگیزشی، ارزیابی عوامل موفقیت، بهبود و توسعه اقدامات) می‌تواند در تشخیص انگیزه‌ها، تعیین مسیر برای انجام فعالیت‌ها و گسترش اقدامات شما را یاری کند. مشتری، قیمت، تطابق با قوانین، مزیت رقابت و وجدان همگی می‌توانند در چرخه تولید تغییر ایجاد کنند.
از ابزار کمکی داخلی (مثل طرح‌های انگیزشی) یا بیرونی (مثل همکاری‌های صنعتی) برای اجرای تغییرات کمک بگیرید. چارچوبی (متشکل از تعریف انتظارات، تایید و موافقت تامین‌کنندگان در اهداف تعیین شده، ارزیابی عملکرد زنجیره تامین و سرانجام ارزیابی نهایی و توسعه) می‌تواند شما را در انتقال از اقدامات پایه به بهترین اقدامات یاری کند. همچنین با ایجاد رابطه‌ای مستحکم با فروشندگان خود چرخه تولید را از شوک‌های بازار محفوظ بدارید. علاوه بر ایجاد روابط بهتر، توجه خود را به سوی راه‌های جدیدی معطوف کنید که موجب افزایش درآمد یا کاهش هزینه هستند مثلا چرخه توزیع معکوس (reverse supply chain) یا قراردادهای صرفه‌جویی مشترک (shared-savings contracts) با فروشندگان. توضیحات مربوط به هر یک از این مکانیزم‌ها را می‌توانید به سادگی با جست‌وجو در منابع اینترنتی به دست آورید.

4. آیا مشتریان ما هزینه‌ای برای اقدامات شرکت ما در حوزه کمک به توسعه پایدار پرداخت خواهند کرد؟
بسته به دامنه محصولات، مصرف‌کنندگان، شرکت و دیگر عوامل موثر باید گفت بله.
البته نکته مهم این است که مصرف‌کنندگان می‌خواهند مطمئن شوند با هزینه‌های خود، در ایجاد تغییرات مثبت اجتماعی سهیم هستند و انتظار دارند اقدامات شرکت شما در حوزه «مسوولیت‌پذیری اجتماعی»، در زمینه فعالیت شرکت مفهوم یابد. تحقیقات روانشناسی نیز نشان می‌دهد که ممکن است مصرف‌کنندگان بهای بیشتری در ازای محصولاتی کم‌ارزش بپردازند که وجهه نوع‌دوستانه دارند تا از این طریق برای خود ارج و قرب و منزلت اجتماعی خاصی دست و پا کنند.

5. بهترین معیار برای سنجش میزان تاثیرگذاری برنامه‌های مرتبط با مسوولیت‌پذیری اجتماعی، چیست؟
چارچوب‌های تحلیلی زیادی به عنوان معیار سنجش تاثیرات اقدامات شرکت‌ها در حوزه مسوولیت‌پذیری اجتماعی وجود دارند. در این میان برخی از رایج‌ترین آنها عبارتند از: «الگوی تحلیل چرخه حیات»، «الگوی ارزیابی خدمات مرتبط با اکوسیستم» و «الگوی ورودی – خروجی زیست محیطی». سعی کنید که طبق اهداف و نیازهای خود، انتخاب کنید که کدام الگوی تحلیلی برای شرکت شما مناسب است؟

6. چگونه اقدامات اجتماعی شرکت ما با هدف توسعه پایدار، می‌تواند کارکنان ارشد را جذب و حفظ نماید؟
اطمینان یابید که کارکنان - و کارمندان آینده- از اقدامات مرتبط با مسوولیت اجتماعی شرکت شما آگاهند. برای مثال به کارمندان نشان دهید که اقداماتشان چگونه به برنامه‌های دوستدار محیط زیست شرکت کمک می‌کند. لازم است کارکنان حس کنند جزئی از برنامه‌های مسوولیت اجتماعی شرکت شما هستند، تا به این ترتیب از طریق افزایش حس مشارکت در پروژه‌هایی با دغدغه‌های اجتماعی، تعهدپذیری بیشتر و احتمالا تمایل کمتری به ترک شرکت داشته باشند.

7. چگونه شرکت من می‌تواند برنامه‌های کلی خود را با دغدغه‌های زیست‌محیطی هماهنگ سازد؟
مهم‌ترین خطرات و فرصت‌های موجود در فعالیت‌های خود را روشن کنید. با شرکا و همکارانتان در موسسات مرتبط با صنعت خود یا در گروهی متشکل از ذی‌نفعان چند جانبه، ارتباط برقرار کنید. در این میان از اقداماتی همچون دخیل کردن مسائل مربوط به مباحث زیست‌محیطی در فرآیند برنامه‌ریزی‌های استراتژیک استفاده کنید تا بتوانید طرح‌های مختلفی برای سازگارسازی فعالیت‌های خود با دغدغه‌های محیط زیستی و کاهش تاثیر مخرب فعالیت‌های خود بر محیط زیست را راه‌اندازی کنید. اطمینان یابید که برای ارزیابی نتایج اقدامات خود، از معیار سنجشی مناسبی استفاده می‌کنید و کاهش تاثیر تخریبی فعالیت‌های خود بر محیط زیست را با اولویت اقداماتی چون پروتکل گازهای گلخانه‌ای و انتشار کربن که پیگیری خاصی از سوی سرمایه‌گذاران و بنگاه‌های تجاری به همراه دارند را آشکار سازید. سعی کنید که از معیارهای آماری استاندارد شده در این زمینه، مانند معیارهای موسوم به «شدت کربن»، «نیاز به کربن»، و «خطرات کربن»، استفاده کنید.

8. پایداری تجاری چیست؟
هر کسی از این موضوع، یعنی «پایداری تجاری»، تعریف خود را دارد. پا را فراتر از حد تعریف که بگذاریم، خواهیم دید پایداری تجاری، انعطاف‌پذیری سازمان و توانایی بهبود و ترمیم پس از شوک‌های بازار است؛ چرا که سازمان‌ها با سیستم‌های اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی زمینه فعالیت خود رابطه تنگاتنگی دارند. ضرورت پایداری در چیست؟ سازمان‌های پیشرو در پایداری و استحکام می‌توانند هم عملکرد اقتصادی بهتری داشته باشند و هم به مدیریت ریسک پرداخته و کارکنان را خشنود و راضی نگاه دارد.

* کارشناس «مرکز ترویج مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در ایران»
([email protected])

ارجاعات:
[1]: Corporate Social Responsibility (CSR)
[2]: برای مثال مراجعه کنید به پژوهش انجام گرفته از سوی موسسه «مک‌کینزی» که ترجمه آن در صفحه 28 روزنامه دنیای‌اقتصاد (چهارشنبه 16 شهریور 1390) منتشر شده و در آدرس اینترنتی زیر قابل دسترسی است:
http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=268347

همچنین متن (انگلیسی) نتایج پژوهش فوق، در سایت موسسه «مک‌کینزی» قابل مشاهده است:
http://mkqpreview1.qdweb.net/article_print.aspx?L2=21&L3=34&ar=2514