دنیای اقتصاد

1390-09-30

دومین کنفرانس پیشگیری از سوءاستفاده‌های‌ مالی برگزار شد

دبیر علمی کنفرانس با اشاره به پیشی گرفتن بسیاری از کشورها در زمینه مبارزه با تقلب از کشور، گفت: هنوز کارهای زیادی را باید انجام دهیم تا بتوانیم آمار تقلب را در کشور کاهش دهیم. «تقلب مثل موریانه، پی سازمان را می‌خورد». «تقلب مثل موریانه نمی‌خوابد و تکثیر می‌شود.»
این جملات، سرآغاز گفتار دکتر امیر پوریانسب در جمع کارشناسانی بود که برای مبارزه و پیشگیری از تقلب به هم‌اندیشی روی آورده‌ بودند.
او تاکید کرد: «بیایید علیه تقلب تبانی کنیم، توطئه کنیم، به تقلب خیانت کنیم، علیه او همدستی کنیم، بخروشیم و بجنگیم.»
... «ما در اینجا گرد آمده‌ایم تا اعلام کنیم همگی بر علیه تقلب مبارزه خواهیم کرد.»
عزم سازمان بورس برای مبارزه با تقلب
معاون سازمان بورس و اوراق بهادار در کنفرانس یادشده گفت: این سازمان به نوبه خود، تلاش‌هایی را برای پیشگیری و مبارزه با سوءاستفاده‌های مالی انجام داده است. دکتر سیدعلی حسینی افزود: در حال حاضر سازمان بورس یک پروژه تحقیقاتی را در دست اجرا دارد و سعی می‌شود با وضع مقررات، در جهت جلوگیری از تقلب در صورت‌های مالی اقدامات لازم را انجام دهد.
وی سپس گفت: در این زمینه همه باید احساس مسوولیت کنند به خصوص انجمن‌های حرفه‌ای و نهادهای حاکمیتی که البته پس از رویداد اخیر، اقدامات خوبی صورت گرفته که از آن جمله می‌توان به ارائه پیشنهاد استقرار سیستم مدیریت داخلی در شرکت‌های دولتی به وزیر اقتصاد از سوی دبیرکل جامعه حسابداران رسمی اشاره کرد.
حسینی یادآور شد: وزیر امور اقتصادی و دارایی هم به دنبال دریافت این پیشنهاد، دستور پیگیری ویژه آن را صادر کرده است.
معاون سازمان بورس در ادامه سخنان خود به ارائه مقاله‌ای با عنوان «تقلب در صورت‌های مالی» پرداخت و گفت: تقلب در صورت‌های مالی عبارت است از ارائه نادرست وضعیت مالی یک واحد تجاری از طریق ارائه نادرست و عامدانه مبالغ یا افشا برخی اطلاعات به منظور فریب دادن استفاده‌کنندگان؛ که این تقلب در شرکت‌ها ممکن است توسط یک کارمند یا یک شخص بیرون از شرکت صورت گیرد.
حسینی افزود: این اقدامات، بیشتر به دلیل شناخت افراد از سیستم‌های داخلی شرکت و ضعف‌های آن اتفاق می‌افتد که آنها را قادر می‌سازد مرتکب تقلب شوند و ردپای خود را پاک کنند.
وی خاطرنشان کرد: سازمان‌ها باید تدابیر و کنترل‌هایی را به کار گیرند تا هم برای درون‌سازمانی‌ها و هم برای برون‌سازمانی‌ها تقلب غیرممکن شود.
وی درخصوص انواع تقلب گفت: سرقت دارایی‌های معنوی، تقلب چک و کارت اعتباری، تقلب بیمه‌ای، تقلب خدمات درمانی، تقلب ورشکستگی، تقلب مالیاتی، تقلب اوراق بهادار، تقلب مصرف‌کنندگان، تقلب رایانه‌ای و اینترنتی از جمله مهم‌ترین تقلب‌ها هستند.
حسینی افزود: همچنین گزارش‌های متقلبانه، غصب دارایی‌ها و فساد مالی نیز در همین گروه قرار می‌گیرند.
او در این باره توضیح داد: گزارش‌های متقلبانه با هدف فریب دادن سرمایه‌گذاران و بستانکاران، افزایش قیمت سهام یک شرکت، تامین نقدینگی مورد نیاز و پنهان کردن زیان‌ها و مشکلات مالی شرکت تهیه و ارائه می‌شود.
معاون سازمان بورس در ادامه به راهکارهای کاهش احتمال تقلب در گزارشگری مالی اشاره کرد و گفت: براساس پیشنهاد کمیسیون «تردوی»، تدوین محیط سازمانی مناسب برای گزارشگری مالی سالم، شناسایی عوامل گزارشگری متقلبانه، ارزیابی ریسک گزارشگری مالی متقلبانه در درون شرکت و طراحی و اجرای کنترل‌های داخلی می‌تواند در این خصوص موثر باشد.
او درباره عوامل موثر در بروز تقلب در صورت‌های مالی هم گفت: فقدان کنترل‌های داخلی، قصور در اعمال کنترل‌ها، اعتماد بیش از حد به کارمندان کلیدی، پرسنل سرپرستی بی‌صلاحیت، بی‌توجهی به جزئیات و تعداد ناکافی کارمندان فرصت‌هایی است که تقلب در یک سازمان را ممکن می‌سازد.
حسینی افزود: فقدان رویه‌های تفویض اختیار مناسب، نبود سیستم‌های حفاظت دارایی‌ها، تراکنش‌های بزرگ، غیرعادی و پیچیده، تغییرات سریع حسابرسان، فعالیت در شرایط بحرانی، قصور در آموزش و عدم تاکید بر صداقت سازمانی در بروز تقلب تاثیر بسزایی دارند.
نقش اخلاق در پیشگیری از تقلب
در این کنفرانس، استاد دانشگاه ممفیس آمریکا با اشاره به اهمیت اخلاق و اصول اسلامی در جلوگیری از تقلب گفت: مهم‌ترین ماخذ و منبع اخلاق، قرآن مجید است که الگویی است برای اینکه انسان‌ها با اخلاق و وجدان کار کنند و نحوه روابط انسان‌ها با یکدیگر را تعیین می‌کند.
پروفسور ذبیح‌الله رضایی افزود: پیامبر اکرم(ص) نیز تجارت حلال را عبادت می‌داند و در این‌باره سخنان ارزشمندی فرموده است. از سوی دیگر، در تعالیم اسلامی برخی معاملات جایز نیست که از آن جمله معاملات با درجه خطر بالا، معامله جنس نداشته، رقابت‌های بی جا، خرید یک جنس به صورت نسیه و فروش نقد با نرخ پایین‌تر و معاملات قمارگونه است. وی تاکید کرد: اگر سرمایه‌گذاران غربی این نکات را رعایت می‌کردند اکنون به بحران بزرگ دچار نمی‌شدند. رضایی در ادامه به مقایسه اهداف حاکمیت شرکتی در آمریکا و ایران پرداخت و گفت: در آمریکا، هدف حاکمیت شرکتی ایجاد مکانیزمی است که انگیزه‌های مدیران با درخواست سرمایه‌گذاران منطبق شود؛ اما در ایران به دلیل حضور سازمان‌ها و نهادهای بزرگ در اقتصاد، هدف، حفظ منافع سرمایه‌گذاران خرد در مقابل سرمایه‌گذاران کلان است.
عضو انجمن بازرسان تقلب آمریکا در ادامه به ارزش‌های تاثیرگذار بر فرهنگ شرکت‌ها اشاره کرد و گفت: وجدان، بی‌طرف بودن، مستقل بودن، صلاحیت داشتن، قضاوت بجا و پاسخگویی تاثیر بسزایی در روند فعالیت شرکت‌ها دارد و باید همواره سعی کرد که اخلاق بر روابط تاثیر بگذارد.
رضایی سپس گفت: قانون و اخلاق وجوه مشترک زیادی دارند، اخلاق باعث راهنمایی رفتار شده و انسان‌ها را هدایت می‌کند اما قانون، رفتار را کنترل می‌کند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: حسابداری اسلامی مقوله‌ای است که باید با حسابداری غربی آمیخته شود و اساس آن تقسیم ثروت برای رسیدن به اهداف اجتماعی است. رضایی افزود: براساس تحقیقاتی که در آمریکا صورت گرفته، حسابداری اسلامی به پایداری تجارت می‌انجامد و در حال حاضر نیز در راستای به کار بردن دستورالعمل‌های اخلاقی در گزارشگری شرکت‌ها تلاش می‌شود.
کالبدشکافی تقلب
عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران نیز در این کنفرانس با اشاره به مفهوم فساد گفت: فساد یک واژه عام است که بیشتر دامنگیر جوامع و دولت می‌شود و شامل انواع عملیات مذموم مانند تقلب، کلاهبرداری، سوءاستفاده‌های مالی، تبانی و تدلیس در زمینه‌های مالی، اختلاس و ارتشا است. در مقابل، تقلب، الزاما فقط در یک جامعه دارای سطح فساد بالا صورت نمی‌گیرد، بلکه کشورهای پاک مانند نروژ هم با این معضل روبه‌رو هستند. غلامرضا سلامی افزود: اختلاس، سوءاستفاده‌ از اموال کارفرما است، مثلا برداشت مبلغی از صندوق توسط صندوق‌دار یا برداشت کالا از انبار کارفرما اختلاس است ولی این عمل می‌تواند الزاما با عملیات متقلبانه همراه نباشد.
وی درباره متضررین تقلب گفت: افراد درون سازمان شامل مالکان و کارکنان و افراد بیرون سازمان شامل دولت، مردم، بانک‌ها، سازمان امور مالیاتی، بستانکاران و فعالان بازار سرمایه از تقلب آسیب می‌بینند.
سلامی خاطرنشان کرد: ضرر یک تقلب بزرگ، ناخودآگاه متوجه کل اقتصاد و متغیرهای کلان اقتصادی و در نتیجه تک‌تک آحاد جامعه می‌شود. وی سپس گفت: ضرر یک تقلب علاوه بر اینکه به بانک‌ها، دولت یا کارکنان مجموعه وارد می‌شود، میل به کار سالم در بین جوانان را نیز کاهش داده و اعتقاد به تلاش سالم را متزلزل می‌کند.
سلامی در ادامه ترفندهای متداول در تقلب را مورد اشاره قرار داد و گفت: حساب آرایی، ایجاد دارایی یا بدهی صوری و نمایش معاملات کاذب ترفندهایی است که متقلبان از آن بهره می‌گیرند و برای انجام یک تقلب هنگفت، مشارکت اشخاص ثالث از نهادهای دیگر مانند بانک‌ها، سازمان‌های دولتی و... لازم است و هر چه میزان مشارکت بیشتر باشد ضرر به جامعه بیشتر وارد می‌شود. این حسابدار رسمی درخصوص تقلب اخیر گفت: ماجرای این تقلب از واگذاری یک شرکت بزرگ به فردی که استطاعت مالی نداشت، آغاز شد.
در این موارد، افرادی که استطاعت مالی ندارند به ترفندها و روش‌های غیرمتعارف متوسل می‌شوند.
وی سپس گفت: گشایش اعتبارات اسنادی هنگفت و تنزیل آنها نزد بانک‌های دیگر و استفاده از وجوه حاصل شده برای مقاصد مختلف از جمله تاسیس یک بانک و احتمالا بازپرداخت بدهی به خصوصی‌سازی از رویه‌های تقلب اخیر بود.
سلامی سپس به ریشه‌یابی تقلب مورد بحث پرداخت و گفت: اقتصاد دولتی، سیاست‌های اشتباه پولی و مالی، عدم تطابق بعضی از قوانین، عدم انعطاف قوانین و مقررات بانکداری، راهبری شرکتی نامناسب شامل عدم بهره‌گیری از سیستم‌های پیشرفته حسابداری مدیریت و کنترل و حسابرسی داخلی، فقدان کمیته حسابرسی و در نهایت حسابرسی مستقل ناکارآمد به بروز این تقلب انجامید.
وی در پایان یادآور شد: درست است که حسابرسان در این گونه جریان‌ها، نقش مهمی دارند؛ ولی باید دانست که مهم‌ترین ابزار مقابله با تقلب، حرفه حسابداری است و ایجاد شفافیت و رفع فساد از سوی این حرفه صورت می‌گیرد بنابراین، ممکن است بر اثر تساهل یا تسامح، این اتفاقات هرازچندی بیفتد، اما همه کاسه‌ کوزه‌ها را نباید سر حسابرسان شکست و کاستی‌های دیگر در راهبری اقتصاد شرکت‌ها در حوزه حسابداری را به دست فراموشی سپرد.