دنیای اقتصاد

1390-09-27

در هر مجمع ابتدا گزارش عملکرد سالانه هیات مدیره و سپس گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی شرکت به سهامداران ارائه می‌شود.
به طور معمول، گزارش عملکرد سالانه هیات مدیره، براساس یک تیپ مشخص شده از سوی سازمان بورس به سهامداران ارائه می‌شود که حاوی مطالب قابل فهم برای همه سهامداران باشد. اما شاید همه سهامداران نتوانند با گزارش حسابرس، به آسانی ارتباط برقرار کنند، زیرا این گزارش‌ها بر پایه اصول و مفاهیم مالی و در چارچوب استانداردهای حسابداری نگاشته می‌شود و در این میان، بیشتر سهامداران خرد با مقوله‌های یادشده تا حدود زیادی بیگانه‌اند.
شاید به همین دلیل است که تحولات مجامع عمومی در اغلب اوقات با سردی و خمودی از سوی سهامداران خود دنبال می‌شود و تنها در بخش ملموس تقسیم سود نقدی است که می‌توان جنب و جوش و صدای اظهارنظر سهامداران را شنید.
از دیدگاه هوشنگ خستویی، سهامداران باید «کمی تا قسمتی» با واژه‌های حسابداری آشنا شوند و اصول و موازین گزارشگری را نمی‌توان زیاد تغییر داد.
گفت‌وگوی دنیای اقتصاد با این عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران به تشریح رفتار سهامداران در قبال گزارش حسابرس و نحوه ارتباط برقرار کردن این دو رکن بازار (سهامدار و حسابرس) می‌پردازد.
از نظر شما، آشنایی سهامداران با مفاهیم صورت‌های مالی و مفاد گزارشات حسابرسی چقدر ضرورت دارد؟
مدیران شرکت‌ها ملزم هستند تمام رویدادهای مالی را براساس اصول حسابداری در دفاتر ثبت کنند. به این ترتیب رویدادهای مالی، ثبت، تلخیص و طبقه‌بندی شده و در شکل صورت‌های مالی ارائه می‌شود. صورت‌های مالی، در حقیقت ادعای مدیران در مورد عملکرد شرکت تحت نظر آنها است و باید در مورد تمام جزئیات آن پاسخگو باشند. سهامداران در شرکت‌های سهامی عام برای افزایش قابلیت اتکا به صورت‌های مالی، اقدام به انتخاب حسابرس مستقل می‌کنند. حسابرس مستقل با استفاده از دانش حسابداری و تجارب خود و کاملا بی‌طرفانه اقدام به رسیدگی نسبت به صورت‌های مالی کرده و در این خصوص در نهایت با در نظر گرفتن اصلی به نام «اهمیت»، گزارش صادر می‌کند که دارای اظهارنظر (مقبول، مشروط، مردود و عدم اظهارنظر) است. حسابرس از این طریق به صورت‌های مالی اعتبار یا عدم اعتبار می‌بخشد.
این یک فرآیند طولانی و مشکل است، بنابراین سهامداران شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، ضمن آنکه بسیار مناسب است که از مفاهیم حسابداری آگاهی داشته باشند، ضرورتا باید در قضاوت‌های خود بر گزارش حسابرس متکی باشند. بی‌تردید هرگونه کژرفتاری از سوی حسابداران با توجه به نظارت‌های حرفه‌ای جامعه حسابداران رسمی با برخورد مواجه خواهد شد.
تعامل حسابرسان و سهامداران (به ویژه سرمایه‌گذاران خرد) را تا چه حد سازنده و موثر ارزیابی می‌کنید؟
تعامل حسابرسان و سهامداران شاید عبارت گویایی نباشد چون اساس کار حسابرسان، قضاوت حرفه‌ای است که بی‌تردید بر شواهد حاصل از رسیدگی به صورت‌های مالی و انطباق آن با اصول حسابداری استوار است؛ اما سهامدار به ویژه سرمایه‌گذار خرد، باید بتواند اطلاعات مالی را برای تجزیه و تحلیل وضعیت شرکت به کار گیرد. سهامدار در این راستا می‌تواند در مجمع پرسش‌هایی داشته باشد (یا حتی قبل از آن) و از حسابرس بخواهد موارد را با بیانی مناسب حال برایش تشریح کند همانند توضیحی که پزشک به بیمار خود می‌دهد یا وکیل به موکل.
به نظر شما رفتار سهامداران در مجامع تا چه حد می‌تواند منجر به حسابخواهی از مدیران شرکت‌ها و هدایت شرکت به مسیر شفافیت شود؟
بی‌تردید مدیران در قبال اختیاراتی که برای اداره امور شرکت دارند الزام به پاسخگویی دارند و رفتاری که سهامداران در مجامع دارند بی‌گمان می‌تواند حسابدهی شفاف را تسهیل ‌کند؛ اما سهامداران نیز باید منافع کلی و عمومی شرکت را بر منافع فردی و مناقشه دوجانبه سهامدار و مدیر ترجیح دهند.
برخی معتقدند گزارشات حسابرسی برای سهامداران به طور عام ثقیل و غیرقابل فهم است. نظر شما در این باره چیست و آیا متون گزارشات در گذر زمان قابل تسهیل و بازبینی است؟
این نظر کاملا مورد پذیرش است که ادبیات حسابداری و گزارشگری مالی سنگین بوده و به دشواری برای دیگران قابل درک و فهم است؛ اما به هر حال هر دانش تخصصی، ادبیات خود را دارد و برای استفاده از آن باید کمی تا قسمتی به واژه‌ها و مفاهیم حسابداری آشنا‌ شد. به هر حال درخصوص برخی نوشته‌ها و مفاهیم در گزارش‌ها که نامانوس و سنگین است، بدون هرگونه رودربایستی می‌توان درخواست تشریح در مجامع کرد و سهامداران باید بدانند این گونه پرسش‌ها و درخواست‌ها از جایگاه پرسشگر چیزی نمی‌کاهد؛ اما تغییر شکل گزارش‌ها یعنی نپذیرفتن اصول و موازینی که هم اینک در باور عمومی و جهانی جای دارد طبیعتا رویکرد
مناسبی نیست.
با توجه به اینکه بیشتر گزارشات حسابرسی شرکت‌ها مشروط است، سهامداران چگونه باید این بندهای با اهمیت مد نظر حسابرس را در تصمیمات سرمایه‌گذاری خود لحاظ کنند؟
اجازه بدهید بگویم نظرم درباره اینکه بیشتر گزارش‌ها مشروط است همسو با سوال نیست. به طور کلی موارد مندرج در گزارش‌های حسابرسی حتما باید دارای اهمیت باشد وگرنه در گزارش درج نخواهد شد چون حسابرس در اظهارنظر خود نیز عبارت «از تمام جنبه‌های با اهمیت» را متذکر می‌شود. ولی اگر مطالب مندرج در «شرط» بنیادین باشد، گزارش به صورت مردود یا عدم اظهارنظر صادر می‌شود. به طور مثال فرض کنیم از حسابرس خواسته‌ایم نظر بدهد اتومبیل شرکت متعلق به شرکت است و در شرایط خوب قرار دارد. برای رسیدن به نتیجه اول باید بتوانیم وارد اتومبیل بشویم و آن را روشن کنیم حال اگر سوئیچ نداشته باشیم، این امر ایجاد یک نوع «محدودیت» در رسیدگی حسابرس برای کسب نتیجه می‌کند که طبیعتا به علت همین محدودیت، حسابرس در گزارش خود آن را متذکر می‌شود. اما اگر توانستیم داخل ماشین بشویم و سوئیچ را بچرخانیم ولی ماشین روشن نشود و بعد متوجه بشویم که اساسا موتور در ماشین نیست، خوب این دیگر می‌تواند امکان ارائه نظر مردود را فراهم آورد. به هر حال سهامدار باید با در نظر گرفتن بندهای گزارش حسابرسی و واکنش مدیران به آن، برای سرمایه‌گذاری خود تصمیم بگیرد.
سهامداران برای تشخیص سهام برتر به دنبال بررسی چه فاکتورهای مهمی در صورت‌های مالی شرکت‌ها باشند؟
به طور کلی، سهامداران دنبال دو موضوع هستند. اول می‌خواهند که کنترل شرکت را داشته باشند که در این حالت باید فارغ از برخی موارد، کسب مالکیت سهام کنترل‌کننده را در نظر بگیرند.
ثانیا می‌خواهند بازده خوبی کسب کنند. در این شرایط سهامداران باید توجه کنند که قدرت نقدشوندگی سهام مناسب باشد و ارزش ذاتی آن بیش از قیمت روز معاملاتی باشد.
به عنوان یک حسابرس، چه توصیه‌هایی به سرمایه‌گذاران حقیقی برای موفقیت در بورس دارید؟
به عنوان حسابرس توصیه من برای سرمایه‌گذاران و سهامداران حقیقی این است که:
- برای سرمایه‌گذاری هر قدر هم کم، یک برنامه راهبردی داشته باشند.
- در طول دوره مالی وضعیت شرکت را ردیابی و پیگیری کرده و از وضعیت امور مربوط به اهداف شرکت آگاهی کسب کنند.
- به شایعات در مورد سرمایه‌گذاری اعتباری ندهند.
- به علت تخصصی بودن موضوع کسب مشاوره‌های مناسب را از نظر دور ندارند