جریان این حرکت، فراتر از سود ذی نفعان کسب‌و‌کارها، مثل سهامداران یا تامین‌کنندگان است. مواردی که مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها شامل آن می‌شود عبارتند از مشارکت‌های اجتماعی (از جمله اجتماعات محلی) و مسوولیت‌های اجتماعی (مانند حفظ محیط زیست و اطمینان از استانداردهای کاری مناسب) از سوی صاحبان کسب‌و‌کار در سراسر دنیا. مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در عین حال روابط میان کارمندان و مشتریان را نیز شامل می‌شود و به طور اجتناب‌ناپذیری با کار در قالب شراکت و ادغام سازمان‌ها و گروه‌ها نیز در ارتباط است. می‌توان آن را به عنوان شکلی از مدیریت استراتژیک در نظر گرفت که سازمان‌ها را تشویق می‌کند که به واکاوی ماموریت و چشم انداز سازمان و تفکر عمیق درباره این موضوع بپردازد که روابط آن چگونه در درازمدت با سطوح پایین سازمان در جهت تغییر مستمر جهان مشارکت خواهد کرد.
اهمیت مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافته است که علت آن بیشتر به رسوایی‌های عمومی و سوء‌مدیریت برمی‌گردد. معنای آن، افزایش تقاضا از طرف مشتریان، کارمندان، نهادهای قانونی و عامه مردم برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره این موضوع بوده است که آیا شرکت‌ها استانداردهای قابل قبولی ارائه می‌دهند؟ شرکت‌ها، به طور فزاینده‌ای باید مسوولیت این امر را که اعمال آنها چگونه بر اجتماع تاثیر می‌گذارد، بپذیرند. امروزه «برندسازی» به یکی از راه‌های بسیار مهم برای افزایش ارزش شرکت‌ها مبدل شده است که البته این برند نسبت به تحقیقات، رسانه‌ها و سوء ظن‌ها نیز بسیار آسیب‌پذیر است. تبلیغات منفی به سرعت از طریق کانال‌های ارتباطی منتشر می‌شوند و اغلب خارج از کنترل سازمان هستند مثل ابزاری چون اینترنت. مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها موضوعی است که همه در آن سهیم هستند. اعمال امروز ما بر زندگی نسل‌های آینده تاثیرگذار خواهد بود؛ به عنوان مثال، تلاش در جهت حفظ محیط زیست. این امر، روش کسب‌و‌کارها را تغییر خواهد داد.
کنشگر بودن در رابطه با مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها به طور خارق‌العاده‌ای یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود یعنی اقدام کردن به صورت خارجی که موجب حفظ حسن شهرت شرکت و تبلیغات برای آن می‌شود و اقدام به صورت داخلی با دخالت دادن کارمندان در امور سازمان میسر می‌شود. برای آنکه بتوان مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها را در عمل اجرا کرد، باید بپذیریم که این موضوع در خلأ ایجاد نمی‌شود، بلکه در اجتماع بزرگ‌تری که شامل خود شرکت، دیگران و آینده است عمل می‌کند.
اگر مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها به خوبی انجام شود، این بدان معناست که یک اعتماد بسیار ارزشمند و گرانبها اما در عین حال ناپایدار در کسب‌و‌کار شما در جریان است. مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در صورت اجرای موفق می‌تواند مزایایی چون موقعیت متمایز در بازار، حفظ برند کارفرما و ایجاد اعتبار و اعتماد در مشتریان فعلی و بالقوه و همچنین کارمندان ایجاد نماید. می‌تواند در فرآیند استخدام، به کارگماری و حفظ کارمندان به طور چشمگیری کمک کننده باشد.
نقش منابع انسانی در مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها چیست؟
نیاز شرکت‌ها برای هماهنگ‌سازی فعالیت‌های مسوولیت‌های اجتماعی شان و نشان دادن تعهد خود به این مسوولیت‌ها هر روز افزون‌تر می‌شود. مسوولیت‌های موثر اجتماعی شرکت‌ها بستگی به این امر دارد که اهمیت این موضوع برای سازمان تا چه اندازه است. اعتماد کارکنان به سهامداران یک سازمان، توسط عمل شکل می‌گیرد نه با وعده و حرف.
منابع انسانی، نقش مهمی در تحقق مسوولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها دارد. مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها، بدون منابع انسانی این خطر را در پی دارد که در قالب روابط عمومی دیده شود یا به صورت سطحی «نمایشی» در نظر گرفته شود. در عین حال، مسوولیت اجتماعی شرکت، فرصتی است برای منابع انسانی تا با نگاه استراتژیک به آن بپردازند و به عنوان شرکای تجاری همکاری نمایند.
لازم است که مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در فرهنگ سازمان گنجانده شود تا در فعالیت‌ها و نگرش سازمان تغییر ایجاد کند و البته، حمایت تیم ارشد نیز برای موفقیت بسیار ضروری است. کاری که منابع انسانی انجام می‌دهد، ایجاد ارتباط و پیاده‌سازی عقاید، سیاست‌ها و تغییرات فرهنگی و رفتاری در سازمان است. نقش آن در تاثیر‌گذاری بر نگرش و پیوندهای آن با اهداف مدیریت، همان نقش مورد انتظار مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها است. منابع انسانی، در عین حال، مسوول سیستم‌ها و فرآیندهایی است که زیربنای خدمات موثر را تشکیل می‌دهد. این منابع انسانی است که به مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها اعتبار می‌بخشد و خط سیر حرکت سازمان را تعیین می‌کند. مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها می‌تواند با فرآیندهایی چون برند کارفرما، استخدام، ارزشیابی، حفظ کارمندان، ایجاد انگیزه، پاداش، روابط داخلی، تمایز، مشاوره و آموزش ادغام شود.
روشی که یک شرکت با کارمندانش رفتار می‌کند، مستقیما در ارتباط با این موضوع است که چقدر و تا چه میزان خواهان پذیرفتن مسوولیت‌های بزرگ‌تری است. امروزه، وقتی کارمندان انتخاب می‌کنند که برای چه کسی کار کنند، اعتبار کارفرما و اعتمادی که می‌توانند به او داشته باشند، به طور قابل ملاحظه‌ای برای آنها اهمیت یافته است. انسان‌ها، به‌خصوص نمی‌خواهند در جایی کار کنند که با ارزش‌های شخصی آنها مطابقت ندارد.
کارمندان، در حال حاضر و در آینده، ارزش بسیار زیادی برای اعتبار برند یک سازمان قائلند. کارفرمایان نیز از جنبه‌های مثبت برند خود در استخدام، ایجاد انگیزه و حفظ کارمندان ماهر بهره می‌برند.
اگر اعتمادی که از طریق پایبندی به مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها کسب شده است از بین برود، بازگرداندن آن بسیار مشکل خواهد بود. منابع انسانی باید مطمئن شود که مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در آن سازمان می‌تواند با وجود بررسی‌های موشکافانه سهامداران رعایت شود و آموزش و ارتباط‌هایی که در فرهنگ این مسوولیت نهفته است جزو بدنه فرهنگ سازمان گردد.
منابع انسانی، باید در ارتباط با سایر واحدها و عملکردهای سازمان مانند مالی و بازاریابی-روابط عمومی و غیره مانند یک شریک بازرگانی فعال عمل نماید. منابع انسانی باید آن سوی مرزهای معمول را ببیند و مسلما به صورت مستقل به کار خود ادامه دهد. مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها، یک فرصت استراتژیک است که توسط بازار هدایت می‌شود و توسط بوروکراسی محدود می‌شود. این مفهوم نیاز به پویایی، خلاقیت، خیالپردازی و حتی خوش بینی دارد.
در زمان شروع استراتژی مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها چه موضوعاتی باید رعایت شود؟
* ارزش‌ها و اصول اصلی خود را مشخص کنید.
* اطمینان حاصل کنید که می‌دانید ذی نفعان داخلی و خارجی در حوزه کار شما چه کسانی هستند و چه موضوعاتی می‌تواند بر روابط شما و آنها تاثیرگذار باشد.
* بهترین تیم ممکن را در کنار خود داشته باشید و دریابید که چگونه می‌توانید از مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها برای ذی نفعان گوناگون بهره ببرید.
* به چگونگی پیوند استراتژی مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها با استراتژی کسب‌و‌کار خودتان و رویه‌های منابع انسانی پی ببرید.
* برای استراتژی مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها از داخل و خارج سازمان خود موافقت کسب کنید و به طور مداوم ارتباط برقرار نمایید.
* آموزش حیاتی است؛ چرا که مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها تنها زمانی موثر است که کارمندان در آن دخالت داده شوند؛ در غیر این صورت، نگرش یا رفتارها تغییر نخواهد کرد.
* پیاده‌سازی و رعایت مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها را در سازمان به طور موثر اندازه‌گیری و ارزیابی نمایید؛ در غیر این صورت، زمان، کار و هزینه‌ای که در این موضوع سرمایه‌گذاری شده است بر مبنای فرضیات خواهد بود نه نتایج واقعی.
می توان نشان داد که نتایج مستقیم (مثلا، صرفه‌جویی در مصرف سوخت که باعث کم شدن میزان انتشار کربن می‌شود) و نتایج غیرمستقیم (افزایش رضایت کارمندان) ناشی از استراتژی‌های مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در کارآمدی کسب‌و‌کار نقش دارد. یکی از روش‌هایی که می‌توان با آن نتایج را بررسی کرد یک رویکرد متوازن امتیازدهی است که برای انواع مختلفی از عوامل که با لایه پایین سازمان در کسب‌و‌کار در ارتباط است، اندازه‌گیری می‌شود؛ مثل کارمندان داخلی، فرآیندها و مشتریان.
تحقیقات ما در این زمینه نشان می‌دهد که قلمرو وسیعی برای اندازه‌گیری شفاف موفقیت در عرصه مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها وجود دارد.
مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در شرایط سخت اقتصادی
رفتار کارفرمایان در قبال کارمندان طی رکود اقتصادی اخیر هیچ شباهتی به رفتار آنها در دهه 1990 نداشته است. کارفرمایان از نتیجه کار خود مبنی بر اخراج شمار زیادی از کارمندان خوشحال بودند؛ چرا که باور داشتند این کار به وضوح به سهامداران نشان خواهد داد که آنها چقدر در کاهش هزینه‌ها موفق بوده‌اند. اخیرا، همین کارفرمایان به طور جدی به دنبال پاسخ برای توجیه روند نزولی حجم کسب‌و‌کار بر آمدند و اذعان کردند که تعدیل اجباری نیروی کار مازاد، آخرین راهی است که باید به آن متوسل شد. محدود کردن استخدام، کارهای نیمه وقت یا انعطاف‌پذیر، کار در منزل و جابه‌جایی کارمندان، همه می‌توانند به عنوان راه حل‌های جایگزین برای نیروی کار مازاد در برخی از کسب‌و‌کارها مثل حمل و نقل، مخابرات و مشاوره تلقی شوند.
واضح است که یکی از فاکتورها در این مساله آن است که کارفرمایان به تبعات منفی مازاد تلقی کردن نیروی انسانی پی برده‌اند از جمله آسیب روانی و اخلاقی بر آنهایی که باقی می‌مانند؛ اما در عین حال، یک نگرانی دیگر نیز وجود دارد و آن لطمه به حسن شهرت کارفرما است؛ اگر این طور به نظر برسد که او به سرنوشت افرادش اهمیت نمی‌دهد یا با احترام با آنها رفتار نمی‌کند. ارزش‌های اخلاقی که زیربنای منابع انسانی و مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها محسوب می‌شود، قطعا طی رکود اقتصادی اخیر، خود را پر‌رنگ‌تر از گذشته نشان داده است.
طی رکود اقتصادی اخیر، کارفرمایان همان گونه که در دهه 1990 با کارمندان رفتار می‌کردند، با آنها رفتار نکردند.
یادداشت نویسندگان
مفهوم مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در برنامه کاری کسب‌و‌کارها روند رو به رشدی را طی خواهد کرد. استراتژی‌های موفق مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها به ایجاد روابط با برخی از سهامداران در سازمان وابسته است.
آموزش‌های مفیدی که در رابطه با مدیریت منابع انسانی در دسترس می‌باشد، کلید دستیابی به این مفهوم است و مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها به متخصصان منابع انسانی فرصت‌های زیادی می‌دهد که به یک همکاری استراتژیک در زمینه کسب‌و‌کارشان دست یابند. شاید این امر به معنی بازنگری در سیاست‌ها و روش‌های کنونی باشد؛ به عنوان مثال، روابط داخلی، استخدام، معرفی، سلامت و امنیت، متمایز بودن یا آموزش. یکی از نتایج اصلی که حاصل تحقیقات ما بوده، این است که مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در حال تبدیل شدن به ابزاری برای ایجاد تغییر در رفتار سازمان، نگرش‌ها و کارآیی آن است و در همین جا است که تلاش‌های منابع انسانی بیشترین نقش را در موفقیت مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها ایفا نموده است.