از دلار 1360 تومانی تا دستور تک نرخی شدن ارز

سرویس اقتصادی- هفته هاست که نرخ ارز مجددا سیر صعودی خاصی را در پیش گرفته و البته بانک مرکزی نیز مرتبا وعده کاهش آن را می دهد؛ اما گویا مساله ارز قصد فرجام یافتن ندارد.

به گزارش «تابناک»، امروز دلار در بازار تهران رکورد 1360 تومانی را زد تا نگرانی اقتصادی را از تحقق نیافتن وعده های بانک مرکزی بیشتر کند و این در حالی است که روز گذشته محمود بهمنی پس از جلسه شورای پول و اعتبار از موظف شدن بانک مرکزی در این جلسه به تک نرخی شدن ارز خبر داد.

اما چه عواملی سبب شده تا بانک مرکزی در این مدت نتواند نرخ ارز را کنترل کند یا به عبارتی دقیق تر چه عواملی سیاست کاهش نرخ ارز بانک مرکزی را بی اثر کرده اند؟

مرکز پژوهشهای مجلس چند عامل اساسی را در این راستا نام برده که بررسی برخی از آنها مانند اقدامات صرافی ها و دلالان خالی از لطف نیست:

1- بخش عمده ارز خریداری شده در بازار آزاد و اقتصاد زیرزمینی عرضه می شود

تصمیمات غیر کارشناسانه، تغییرات قیمت سکه و ارز و تاثیرات آن بر اقلام هزینه و مصرف باعث می شود که یک عده در اقتصاد زیرزمینی به دلیل دسترسی به منابع نقدینگی یک نوع مبارزه پنهان با سیاستهای پولی کشور را از طریق احتکار ارز دامن بزنند.

2- طرح عرضه ارز توسط بانک مرکزی از طریق صرافی های مجاز، التهاب بازار ارز را کاهش نداد و نتوانست فاصله بین ارز رسمی و ارز با قیمت آزاد را کاهش دهد.
 
3- انتظار روانی مردم و صرافی ها

که مانع کاهش قیمت ارز در بازار غیر رسمی شد.
 
4 - ذخیره سازی ارز با هدف دلالی و سوداگری برای انتفاع از افزایش ارزش آتی
 
5 -حضور  قشری از مردم (اجیرشده ها) از استانهای مختلف و توسط دلال ها در تهران

که در ازای دریافت مبلغی، برای دلالان در صف خرید ایستاده و تامین ارز کردند.

6 -  برخی صرافی ها با هدف امکان افزایش قیمت ارز بعد از اتمام عرضه توسط بانکها تابلوی خرید و فروش ارز را جمع آوری کردند

که نوعی تخلف محسوب می شود و بانک مرکزی نیز علی رغم ابلاغ بخشنامه در برخورد با آنها موفق نبود.

7 - برتری نرخ ارز در مقایسه با نگهداری سایر دارایی ها در گمانه زنی اقتصادی مردم

8 - محدودیت های قانونی در فروش ارز رسمی

اما شاید بتوان عامل دیگر را نیز در مورد افزایش بی سابقه قیمت امروز اعلام دیروز بهمنی مبنی بر موظف شدن به تک نرخی کردن ارز عنوان کرد زیرا این خبر ممکن است عده ای را که از ارز با نرخ پایین تر بهره مند بوده اند را با ترس از دست دادن فرصت موجود به تقاضای ارز در بازار ترغیب نماید.

همچنین نمی توان منکر تمایل دولتی به بالا ماندن نرخ ارز شد زیرا در شرایطی که قیمت نفت در محدوده بالایی قراردارد و دولت و بانک مرکزی از ذخایر دلاری خوبی برخوردارند افزایش نرخ ارز در کشوری که عرضه کننده عمده بلکه انحصاری ارز بانک مرکزی است معنایی جز افزایش درآمد های دولت ندارد.

اما باید گفت نرخ ارز صرف نظر از بالا یا پایین بودنش که می تواند به نفع صادرات یا واردات کشور باشد؛ نیاز مند ثبات است زیرا نرخ ارز بالا تنها در صورت ثبات و تداوم برای صادرات سودمند است و نرخ ارز پایین در صورت استمرار تولید کننده داخلی را از نهاده خارجی ارزان قیمت برخوردار می کند.

پس آنچه مهم است صرف نظر از این که کدام نرخ ارز بیشتر برای اقتصاد ایران مثمر خواهد بود بازگشت ثبات به بازار ارز و رفع عوامل عدم قطعیت از این بازار تایرگذار است.

زیرا در شرایط تغییر دائمی قیمت دلار نه صادر کننده می تواند از سود یا زیان خود در معاملات چند روز آینده اطمینان یابد و نه وارد کننده نهاده های تولید مطمئن است قرارداد تنظیم شده اش برای واردات با رقم ثابت دلاری در چند روز آینده چند در صد از لحاظ مقدار ریالی تغییر و تبدیل به ضرر یا سود می شود.

چنانکه تولید کننده ای در گفتگو با خبرنگار تابناک از ضرر 2 میلیارد تومانی خود در افزایش قیمت  12% یک شبه ارز در خرداد ماه خبر داد که بابت تادیه یک طلب ارزی خارجی دقیقا در اولین روز افزایش نرخ ارز صورت گرفت این درحالی است که اگر تاریخ تادیه این طلب خارجی یک روز جلوتر می بود چنین ضرر 2 میلیارد تومانی محقق نمی گشت.

همواره فعالین اقتصادی اعم از تولید کننده و بازرگان عدم قطعیت و نبود ثبات در شرایط بازار را بزگترین عامل مخل فعالیت اقتصادی خود و مهمتر از گرانی یا ارزانی ارز عنوان می کنند و به نظر می آید امروز حصول این ثبات در قالب سیاست تک نرخی شدن ارز یا هر طرح دیگری مهمتر از کاهش یا افزایش نرخ برابری ریال در برابر ارز های خارجی باشد.