به‌رغم رفع موانع مالیاتی، هنوز هم تعداد قابل توجهی از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، هنگام افزایش سرمایه، قیمت پذیره‌نویسی سهام جدید را برابر قیمت اسمی تعیین می‌کنند.

چنانچه در دوره پذیره‌نویسی سهامدار به هر دلیلی، حق‌تقدم خود را به فروش نرساند یا وجه پذیره‌نویسی را واریز نکند، با پدیده‌ای به نام حق‌تقدم استفاده نشده روبه‌رو می‌شود.
در چنین حالتی، شرکت حق‌تقدم‌های استفاده نشده دارندگان حق‌تقدم را در یک جلسه معاملاتی به فروش رسانده و وجه حاصل از فروش را پس از کسر هزینه‌های مربوطه به حساب بستانکار مالک حق‌تقدم منظور می‌کند.
الف) ریسک‌های مرتبط با فروش حق‌تقدم استفاده نشده برای سرمایه‌گذاران و بازار سرمایه با فروش حق‌تقدم استفاده نشده، منافع مالکان حق‌تقدم، به دلایل زیر با مخاطرات جدی روبه‌رو می‌شود:
1- مالکان حق‌تقدم نقشی در تعیین قیمت فروش دارایی خود ندارند و هیچ معیاری برای اندازه گیری منصفانه بودن قیمت حق‌تقدم عرضه شده وجود ندارد.
2- در فاصله بین پایان مهلت پذیره‌نویسی تا زمانی که شرکت بخواهد وجه حاصل از حق‌تقدم استفاده نشده فروش رفته را به ذی‌نفع پرداخت کند، دارایی سرمایه‌گذار فاقد قابلیت نقد شوندگی خواهد بود.
3- هیچ گونه الزامی برای کوتاه کردن این دوره وجود ندارد.
4- پس از فروش حق‌تقدم استفاده نشده شرکت‌ها در بیشتر موارد از پرداخت وجه یادشده به سرمایه‌گذار به دلایل و بهانه‌های مختلف خودداری کرده و زمان پرداخت را تا حد امکان به تاخیر می‌اندازند.
5- چنانچه سرمایه‌گذار برای مدت طولانی از وضعیت دارایی خود بی خبر باشد، دسترسی به اطلاعات مرتبط با مطالبات ناشی از فروش حق‌تقدم‌های استفاده نشده بسیار مشکل خواهد بود.
6- اما مهم‌ترین نکته؛ در مواردی که قیمت بازار سهام به صورت قابل توجهی بیشتر از قیمت اسمی سهم بوده و قیمت پذیره‌نویسی در افزایش سرمایه معادل قیمت اسمی تعیین می‌شود، جا ماندن سرمایه‌گذار از فروش حق‌تقدم یا استفاده از آن برای پذیره‌نویسی در مهلت مقرر، تنها به مفهوم مشارکت نداشتن در سرمایه‌گذاری جدید نخواهد بود، بلکه بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری بدون اراده و دخالت سرمایه‌گذار نقد خواهد شد.
برای مثال، فرض کنید قیمت بازار سهم شرکتی 25هزارریال ‌باشد و این شرکت قصد اجرای افزایش سرمایه 100 درصدی را داشته باشد.
در صورت تعیین قیمت پذیره‌نویسی به قیمت اسمی، قیمت سهام و حق‌تقدم سهم به صورت نظری پس از افزایش سرمایه، به ترتیب 13هزار ریال و 12هزارریال است.
چنان‌چه سرمایه‌گذار از افزایش سرمایه جا بماند نه تنها 50 درصد نسبت مشارکت خود را از دست خواهد داد، بلکه 48 درصد از دارایی وی (12 هزار ریال از 25 هزار ریال) به فروش رفته و نقد خواهد شد.
در صورتی که اگر افزایش سرمایه بر اساس قیمت بازار انجام گرفته بود نسبت افزایش سرمایه تنها 4 درصد، کاهش نسبت مشارکت سرمایه‌گذار نیز کمتر از 4 درصد و کاهش ارزش دارایی موجود وی در اثر فروش حق‌تقدم استفاده نشده تقریبا قابل اغماض بود.
ب) چه باید کرد؟ یکی از مناسب‌ترین روش‌ها برای رفع تمامی معضلات یادشده، تعیین قیمت پذیره‌نویسی سهام جدید بر اساس قیمت بازار خواهد بود.
ب-1) بررسی چگونگی عرضه سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به قیمتی بیش از قیمت اسمی:
1- چگونگی فروش سهام ناشی از افزایش سرمایه در بورس: پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه (عرضه‌اولیه) در حال حاضر در بورس تهران، بیشتر از طریق استفاده از حق‌تقدم خرید سهام با تعیین قیمت پذیره‌نویسی سهم معادل ارزش اسمی صورت می‌گیرد. چنانچه شرکت بخواهد سهام جدید را به قیمتی بیش از قیمت اسمی بفروشد روش‌های ذیل مورد توجه قرار خواهد گرفت:
• صدور حق‌تقدم خرید سهام و تعیین قیمت پذیره‌نویسی به قیمتی بیش از قیمت اسمی این روش در چارچوب امکانات موجود سیستم معاملات رایانه‌ای یک روش کاملا عملی و قابل اجرا بوده و غیر از قیمت پذیره‌نویسی، سایر عوامل ثابت هستند.
• سلب حق‌تقدم از سهامداران موجود و عرضه عمومی یا فروش خصوصی سهم
2- نحوه پذیره‌نویسی و کارمزدهای مرتبط: پذیره‌نویسی سهام جدید از طریق انتشار گواهی‌نامه حق خرید سهام حتی برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، خارج از بورس صورت می‌گیرد و اساسا پذیره‌نویسی سهم، معامله تلقی نشده و به آن کارمزد تعلق نمی‌گیرد.
همچنین انتشار سهام جدید هنگامی که دارندگان حق خرید، دارندگان حق‌تقدم خرید و غیره، حق خود را برای پذیره‌نویسی سهام جدید اعمال می‌کنند، معامله تلقی نشده و بدون کارمزد است.
گرچه به تازگی بازار‌های بورس و فرابورس برای پذیره‌نویسی اولیه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ب- 2) مزایای تعیین قیمت پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه بر اساس قیمت‌های جاری سهام در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس
امکان تعیین قیمت پذیره‌نویسی سهم جدید براساس قیمت‌های جاری، می‌تواند بر کارآیی بازار، آثار عمیق و گسترده‌ای به شرح ذیل داشته باشد:
• جلوگیری از تغییرات شدید قیمت سهام پس از افزایش سرمایه
• ایجاد ارتباط منطقی بین قیمت سهام در بازار اولیه و بازار ثانویه
عرضه اولیه، یعنی عرضه سهام تازه منتشر شده شرکت که در این عرضه، فروشنده سهم، همان ناشر سهام یعنی شرکت است و خرید سهام به منزله پذیره‌نویسی آن است و وجوه حاصل از پذیره‌نویسی به منابع مالی شرکت افزوده می‌شود، اما بازار ثانویه بازاری است که در آن سهامداران مبادرت به خرید و فروش سهام شرکت می‌کنند و معاملات آنها تاثیری بر منابع شرکت ندارد. البته در بسیاری از بورس‌ها عرضه دست اول سهام نیز از طریق سیستم معاملات رایانه‌ای و در بازاری مجازی که براساس قوانین و مقررات بازار اولیه طراحی شده است، انجام می‌گیرد. خوشبختانه در حال حاضر امکان عرضه عمومی سهام جدید به قیمت پذیره‌نویسی در بازارهای بورس فراهم شده است. بدیهی است با توجه به اینکه طبق قانون تجارت، تعیین مبلغ پذیره‌نویسی (به صورت ثابت) الزامی است، بنابراین در خرید سهام جدید (پذیره‌نویسی)، اولویت زمانی برای انجام معامله به اولویت اصلی تبدیل خواهد شد (به دلیل یکسان بودن قیمت خرید یا پذیره‌نویسی، استفاده از اولویت قیمت منتفی خواهد بود).
• تعیین درصد مشارکت سهامداران در سرمایه شرکت براساس ارزش جاری بازار و نه ارزش اسمی
• تاثیر‌پذیری مستقیم منافع سهامداران موجود از قیمت جاری بازار و تحقق سود ناشی از افزایش ارزش دارایی
• ایجاد حساسیت در مدیران شرکت نسبت به قیمت سهام (زیرا مدیران به عنوان حافظ منافع سهامداران موجود، باید بتوانند بیشترین منابع را با از دست دادن کمترین نسبت مشارکت جذب کنند)
• رونق معاملات حق‌تقدم به دلیل امکان ایجاد تغییرات قابل توجه در قیمت حق‌تقدم و ضرورت تجدید نظر در دامنه نوسانات قیمت حق‌تقدم
• نسبت بسیار کمتری از دارایی سرمایه‌گذار در فاصله بین پایان مهلت پذیره‌نویسی و ثبت افزایش سرمایه فاقد قابلیت نقد شوندگی خواهد بود.
ب-3) روش‌های کاربردی پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمتی بیش از قیمت اسمی: با تصویب تبصره 3 ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 27/11/80 مبنی بر این که «در شرکت‌های سهامی پذیرفته‌شده در بورس، اندوخته صرف سهام مشمول مالیات مقطوع به نرخ نیم درصد (5/0 درصد) خواهد بود، و به این درآمد مالیات دیگری تعلق نمی‌گیرد»، راه برای پذیرش افزایش سرمایه شرکت از طریق صرف سهام باز شد.
در حال حاضر امکان فروش سهام جدید همراه با صرف، چه از طریق حفظ حق‌تقدم خرید سهامداران موجود و چه از طریق سلب حق‌تقدم از سهامداران موجود و عرضه سهام جدید به عموم یا اشخاصی که سهام جدید طبق مصوبات مجمع برای تخصیص به آنها در نظر گرفته شده، بوجود آمده است.
اما استفاده از گزینه مزبور توسط شرکت‌های پذیرفته ‌شده در بورس، به شرط لحاظ کردن موارد زیر امکان‌پذیر است و منجر به افزایش قابل توجه در کارآیی بازار خواهد شد:
در مجمع عمومی که نسبت به افزایش سرمایه با تعیین قیمت پذیره‌نویسی بر اساس قیمت بازار، تصمیم‌گیری می‌کند، باید مسائل زیر به صورت دقیق روشن شود؛
طبق ماده 160 قانون تجارت، شرکت‌ها در خصوص نحوه مصرف صرف سهام با سه گزینه مواجه‌اند. مجمع باید دقیقا مشخص کند کدام یک از گزینه‌های زیر را انتخاب خواهد کرد:
• انتقال اضافه ارزش سهام (صرف سهام) به اندوخته‌های شرکت
• تقسیم نقدی اضافه ارزش سهام بین صاحبان سهام سابق
• دادن سهام جدید به صاحبان سهام سابق (سهام جایزه)
تعیین رقم دقیق مبلغ پذیره‌نویسی: با توجه به اینکه انتشار سهام جدید توسط شرکت، فروش سهام در بازار اولیه بوده و منابع حاصل از فروش، وارد شرکت می‌شود و شرکت براساس منابع مورد نیاز تعداد و قیمت سهام منتشره را تعیین می‌کند، بنابرین اعلام دقیق قیمت پذیره‌نویسی سهام جدید هم به لحاظ منطقی و هم به لحاظ قانونی (قانون تجارت) الزامی است.