تحلیل 3 اقتصاددان پیرامون تخلف 3 هزار میلیاردی


سوءاستفاده بزرگ بانکی اخیر، در ترکیب با درآمدهای بادآورده رایج ناشی از وجود شکاف بیش از 200 تومانی بین قیمت رسمی و غیررسمی دلار و نیز وجود شکاف نزدیک به 20 درصدی بین نرخ سود رسمی بانکی (12درصد) و نرخ سود رایج در بازار غیررسمی وام (بالای 36درصد)، پرسش‌ها و دغدغه‌هایی را در ذهن کارشناسان اقتصادی و نیز کلیه دغدغه‌مندان اقتصاد کشور پررنگ می‌کند:

* چرا بانک مرکزی به جای تمرکز بر سیاست‌گذاری منطقی و علمی در زمینه قوانین بانکی با هدف کاهش سوءاستفاده‌های رایج در سیستم بانکی کشور، بخش عمده انرژی خود را برای تحمیل نرخ مصنوعی در بازار ارز و نرخ سود مصنوعی برای وام‌های بانکی اختصاص می‌دهد؟

* چرا کارشناسان خبره اقتصادی بانک مرکزی، به‌جای آنکه توان خود را بر تحلیل تجربیات موفق کشورهای دیگر (و تجربه موفق سال‌های 1380 تا 1389 خود ایران) در راستای ایجاد سیستم تک‌نرخی در بازار ارز صرف کنند، بخش اعظم توان خود را برای شرکت در جلسات متعددی صرف می‌کنند که با هدف تعیین نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله و دوساله و... و 5ساله بانکی، تعیین نرخ سود تسهیلات یک‌ساله و دو ساله و... و نیز تعیین سهم هر صنعت از تسهیلات بانکی تشکیل می‌شود؟

* چرا اقتصاددانان برجسته بانک مرکزی به‌جای سیاست‌گذاری منطقی به منظور افزایش رقابت بین بانک‌ها و سپس سپردن تعیین نرخ سود بانکی به رقابت بین بانک‌ها با هدف کاهش تفاوت موجود بین نرخ سود رسمی و نرخ سود رایج در بازار غیررسمی (یا به عبارت دیگر بازار «وام‌های ربوی»)، فقط به تلاش برای جلوگیری از افزایش قیمت رسمی (دولتی) دلار می‌پردازند و این تلاش را به هر قیمت ممکن ادامه می‌دهند؟ چرا...؟
مقالات و گفتارهای صفحه «اندیشه اقتصادی» امروز، تلاش کوچکی است در جهت انعکاس بخشی از این دغدغه‌ها؛ به این امید که گام کوچکی در راستای برنامه‌ریزی منطقی‌تر به منظور کاهش درآمدهای بادآورده‌ در اقتصاد کشور باشد.
* [email protected]


گروه اندیشه دنیای اقتصاد: پرونده تخلف بانکی سه هزار میلیارد تومانی اخیر، از یک طرف برخی نارسایی‌های سیستم بانکی کشور را به شکل محسوسی آشکار کرده و از طرف دیگر کلیت این پدیده و نیز تبعات خبری و اقدامات حاشیه‌ای مربوط به آن، می‌تواند تاثیرات دنباله‌داری بر شاخص‌های اقتصاد کلان کشور مانند رشد سرمایه‌گذاری و دیگر متغیرها بر جای بگذارد.
در این زمینه، نظر 3 تن از اقتصاددانان جوان ایرانی را جویا شدیم؛ دکتر علی دادپی (استاد دانشگاه «کلایتون»)، دکتر حسین عباسی (استاد اقتصاد دانشگاه «بلومزبرگ») و دکتر حجت قندی (استاد اقتصاد دانشگاه «واشنگتن اند لی»):

دکتر علی دادپی:
نگذاریم اعتبار داخلی و بین‌المللی سیستم بانکی ایران مخدوش شود

هنوز نکات مبهم بسیار زیادی درباره اختلاس اخیر وجود دارد و معلوم نیست چقدر از منابع دریافتی وارد فعالیت‌های رسمی و مولد اقتصادی شده و چقدر تلف شده است.
اما به نظر من این اتفاق زیربنا و پیش‌فرض‌های فعالیت اقتصادی در کشور را زیر سوال برده است و به همین خاطر تاثیرات تاسف‌باری بر روند توسعه خواهد داشت. این رویداد باعث کاهش اعتماد فعالان اقتصادی به سیستم بانکی می‌شود و در صورتی که برای جلوگیری از تکرار آن راهکاری اساسی اندیشیده نشود، فعالیت‌های رانت‌خوارانه را تشویق و تشدید خواهد کرد. این فعالیت‌های رانت‌خوارانه باعث اتلاف بیشتر منابع محدود موجود خواهند شد و این سیکل معیوب خودش را تکرار خواهد کرد.
متاسفانه سیستم بانکی ما تابع مکانیسم بازار نبوده و در واقع به صورت یک دستگاه اداری توزیع اعتبارات عمل می‌کند و به همین خاطر در سال‌های گذشته انگیزه‌ای برای اصلاح آن وجود نداشته است. حالا می‌توانیم ببینیم که این فقدان انگیزه فقط به اصلاح محدود نبوده و این ساختار غلط فرصت‌های زیادی برای زد و بندهای اقتصادی ناسالم فراهم می‌کند.
اما تبعات منفی اختلاس به همین جا ختم نمی‌شود. این اختلاس اعتبار سیستم بانکی ما و توانایی‌اش را در تخصیص منابع بر اساس توجیه اقتصادی و درآمدزایی طرح‌ها زیر سوال برده است؛ بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد که این اختلاس، اعتبار بانک‌های ایرانی را در خارج از کشور کاهش داده و این امر کاهش علاقه سرمایه‌گذاران خارجی را در پی خواهد داشت. در نتیجه بانک‌های کشورهای رقیب ما در منطقه، بی آنکه کاری کرده باشند نسبت به ما مزیت پیدا می‌کنند.
فراموش نکنیم که در حال حاضر کشور آرژانتین گرچه از نظر اقتصادی عملکرد مثبتی دارد، به خاطر بحران‌های مالی‌اش در دهه گذشته نمی‌تواند اوراق قرضه خود را در بازارهای بین‌المللی عرضه کند. در حالی که سرمایه‌گذاران خارجی به کشور همسایه‌اش برزیل هجوم آورده‌اند و بازار این کشور را اشباع کرده‌اند.

 میثم‌هاشم‌خانی*-