گروه بورس- شرکت‌های کارگزاری بورس تهران علاوه بر ارائه خدمات الکترونیکی در زمینه خرید و فروش سهام، در سایت خود بعضا به ارائه مطالب آموزشی مفید می‌پردازند.

همه چیز درباره P/E

در این راستا برای ستون «گشتی در وب» امروز سری به سایت کارگزاری مفید زدیم و از خلال مطالب آموزشی آن، مقاله‌ای درخصوص نسبت مهم P/E استخراج شده که در ادامه می‌خوانید:
P/E یا نسبت قیمت به سود یکی از ابزارهای قدیمی و عموما پر استفاده به منظور ارزش ‌گذاری سهام است. هر چند محاسبه P/E بسیار ساده است؛ اما تفسیر آن عملا دشوار می‌نماید. در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان‌های دیگر کاملا بی معنا جلوه می‌کند. از این رو، غالبا سرمایه‌گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می‌گیرند و در تصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می‌دهند.
در بخش‌های بعدی این مقاله ابتدا به تشریح و تبیین P/E می‌پردازیم، سپس چگونگی استفاده از این نسبت را در تجزیه و تحلیل سهام بازگو می‌کنیم و سرانجام به شرایطی می‌پردازیم که نباید از این نسبت استفاده شود.
P/E چیست؟
P/E کوتاه شده نسبت price) P یا قیمت سهم) به (Earning per share یا سود هر سهم) است. همان گونه که از نام آن پیدا است، برای محاسبه P/E آخرین قیمت روز سهام یک شرکت به سود هر سهم (EPS) آن تقسیم می‌شود. غالبا P/E در تاریخ‌هایی محاسبه می‌شود که شرکت‌ها اطلاعات EPS (معمولا سه ماهانه) را افشا می‌کنند. این P/E را که بر مبنای آخرین EPS محاسبه می‌شود بعضا P/E دنباله دار نیز می‌گویند. اما گاهی از EPS برآوردی برای محاسبه P/E استفاده می‌شود، این EPS معمولا معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه شده P/E برآوردی یا پیشتاز گفته می‌شود.
محاسبه P/E گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده سال است. تفاوت عمده‌ای بین این سه نوع محاسبه وجود ندارد اما باید بدانید که از محاسبات داده‌های تاریخی واقعی در مقایسه با برآوردهای تحلیل‌گران مالی استفاده کنید. مشکل بزرگ محاسبه P/E مربوط به شرکت‌هایی است که سود‌آور نیستند و از این رو EPS منفی دارند. در خصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی قائل به وجود P/E منفی هستند، گروهی در این حالت P/E را صفر می‌دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که در مورد شرکت‌های زیانده دیگر P/E محلی از اعراب ندارد.
به لحاظ تاریخی در بورس اوراق بهادار تهران عموما میانگین P/E در دامنه ۲‎/۳ تا ۲‎/۱۳تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتا بستگی به شرایط اقتصادی هر زمان دارد. در حال حاضر میانگین P/E کل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران حدود 7/7 واحد است. همچنینP/E بین شرکت‌ها و صنایع می‌تواند کاملا متفاوت باشد.
کاربرد P/E
به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه‌گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می‌گویند. به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد، به این معنی است که سرمایه‌گذاران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم (که شرکت تولید می‌کند) بپردازند.
رشد سود
قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه‌گذاران از ارزش‌ و رشد آینده شرکت است. اما توجه کنید که اندازه سود (EPS) معمولا مبتنی بر سود‌های ( EPSهای) گذشته است. اگر شرکتی انتظار رشد دارد، بنابراین انتظار داریم که سودش نیز رشد کند. در نتیجه تفسیری بهتر از P/E آن است که خوشبینی بازار از آینده رشد یک شرکت را باز تاب می‌دهد.
اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه‌ها یا سال‌های آینده انتظارات بزرگی از افزایش سودآوری سهم این شرکت دارد. شرکتی با P/E بالا باید سود‌های فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط خواهد کرد تا P/E آن به سمت میانگین بازار میل کند.
ارزانی یا گرانی
P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش‌گذاری سهم است. توجه کنید که شما نمی‌توانید P/E‌های دو شرکت کاملا متفاوت را برای ارزش‌گذاری بهتر آنها مقایسه کنید. به عبارت دیگر، تعیین بالا یا پایین بودن P/E بدون توجه به دو عامل اصلی بسیار دشوار است:
1- نرخ رشد شرکت: آیا اندازه رشد گذشته شرکت‌ها می‌تواند معرف نرخ‌های انتظاری از رشد آینده باشد؟ هر چند پاسخ این پرسش نمی‌تواند صریح باشد اما در عمل سرمایه‌گذاران برای پیش‌بینی سود (EPS) و محاسبه P/E از نرخ‌های رشد گذشته استفاده می‌کنند.
2- صنعت: مقایسه شرکت‌ها تنها در صورتی سودمند است که به یک صنعت تعلق داشته باشند، مثلا شرکت‌های صنعتی که عمدتا دارای ضرایب P/E پایین هستند، رغم ثبات صنعت رشد پایینی دارند. از طرف دیگر شرکت‌های تکنولوژی به دلیل انتظار رشد از P/E‌های بالایی برخوردارند.
دام‌های کاربرد P/E
تا بدین جا آموختیم که در شرایط معینی P/E می‌تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند. همچنین پی بردیم که P/E تنها در شرایط معینی معتبر است. اما علاوه بر این، دام‌های دیگری نیز در تحلیل P/E وجود دارد که در ادامه درباره برخی از آنها بحث می‌شود.
حسابداری
سود یک رقم حسابداری است که در محاسبه‌اش از اقلام غیرنقدی نیز استفاده می‌شود. معیارهای اندازه گیری سود بر طبق اصول حسابداری همگانی (GAAP) مقرر می‌شوند. این اصول در گذر زمان تغییر می‌کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است. از این رو محاسبه سود (EPS) بسته به چگونگی دفترداری و حسابداری می‌تواند به صورت‌های متفاوت ارائه شود. در نتیجه مقایسه سودها (EPS‌ها) با یکدیگر گاهی به مقایسه سیب و پرتقال می‌ماند.
تورم
در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالایی را تجربه می‌کند طبعا کالاها و هزینه‌های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه‌های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت‌ها کم نمایی می‌شود. بنابراین در زمان‌های تورمی،
P/E‌ها عموما پایین‌تر می‌آیند، زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده و ناپایدار می‌بیند. بررسی P/E همانند تمامی نسبت‌ها در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است. تورم این بررسی را دشوار می‌کند، زیرا اطلاعات گذشته امروز از فایده مندی کمتری برخوردارند.
 تنها به اتکای P/E سهام نخرید
یکی از بیشترین اشتباهاتی که سرمایه‌گذاران غیر‌‌حرفه‌ای مرتکب می‌شوند خرید سهام صرفا به اتکای P/E بالا یا پایین است. توجه کنید که ارزشیابی سهام تنها با تکیه بر شاخص‌های ساده‌ای مانند P/E ساده‌انگارانه و نادرست است؛ P/E بالا ممکن است به معنی بیش نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا به سرعت پایین نیاید. ضمنا توجه کنید که حتی اگر ارزش سهمی کم نمایی شده باشد ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید.  در هر صورت تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده تر از دانستن چند نسبت ساده است. به عبارت دیگر هر چند کلیدی برای معمای ارزش‌گذاری سهام است اما تمام آن نیست. از این رو توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاران برای خرید سهام با خبرگان سرمایه‌گذاری رایزنی نمایند.
جمع‌بندی
P/E همه چیز یا به عبارتی حرف آخر را درباره ارزش سهم نمی‌گوید، اما برای مقایسه شرکت‌های یک صنعت، کل بازار یا روند تاریخی P/E یک شرکت سودآور است.
به یاد بسپارید که :
1- P/E یک نسبت است و از تقسیم P یا PRICE یا قیمت روز سهم به EPS یا E یا سود هر سهم به دست می‌آید.
2- سه نوع EPS به نام‌های EPS دنباله دار، آینده و میانگین وجود دارد.
3- به لحاظ تاریخی، میانگین P/E‌ها در بازه ۲‎/۳ _ ۲‎/۱۳ قرار می‌گیرد.
4- به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه‌گذاران حاضرند چند ریال به ازای هر ریال سود بپردازند.
5- تفسیر بهتری از P/E این است که آن بازتاب خوشبینی بازار از آینده رشد یک شرکت است.
6- P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری یک سهم است.
7- بدون در نظر گرفتن نرخ‌های رشد صنعت، صحبت از بالا یا پایین بودن P/E یک شرکت بی معناست.
8- تغییر در اصول حسابداری شامل وجود چندین روش مجاز برای سود (EPS) تجزیه و تحلیل P/E را دشوار می‌کند.
9- P/E‌‌ها عموما در زمان تورم حاد پایین تر می‌آیند.
10- تفاسیر بسیاری پیرامون دلیل پایین بودن P/E یک شرکت وجود دارد.
11- تنها به اتکای ضریب P/E اقدام به خرید و فروش سهام نکنید.