استرس حالتی پویا و هیجان‌انگیز است که فرد با یک فرصت، محدودیت یا تقاضای غیرعادی مواجه می‌شود و واکنش‌های احساسی، فیزیکی و شناختی از خود نشان می‌دهد.

مدیریت استرس
 

همان‌طور که تضاد و ابهام ضرورتا منفی نیستند، استرس نیز پدیده زشتی نیست، بلکه در مواقعی باعث ایجاد چالش در افراد می‌شود و می‌تواند دستاورد بالقوه مثبتی را به دنبال داشته باشد. به‌طور کلی دو نوع استرس وجود دارد:
الف. استرس سازنده، مفید و خوش‌خیم: عبارت است از استرس مطبوع و خوشایند. احساسات مثبتی که با یک شخص دست می‌دهد، همانند تشویق به خاطر انجام درست وظیفه، ایجاد یک راه‌حل جدید یا مذاکره برای دستیابی به یک توافق مطلوب. ب. استرس مخرب، مضر و بدخیم: استرسی که نامطبوع، زیان‌آور و بیماری‌زاست. عمده تمرکز مباحث تئوریک در استرس روی استرس بدخیم است و ما نیز عمده تمرکزمان روی همین نوع استرس است.

عوامل موثر در ایجاد استرس
عوامل متعددی در ایجاد استرس دخالت دارد که این عوامل تحت عنوان منابع بالقوه استرس مطرحند:
الف. عوامل محیطی. ب. عوامل سازمانی. ج. عوامل فردی.
در شکل زیر مدلی از استرس آمده است که تاثیر هریک از این عوامل را به خوبی نشان می‌دهد:
همان‌طور که در شکل نشان داده شده است، تفاوت‌های فردی به‌عنوان یک عامل تبدیل‌کننده عمل می‌کند. از طرف دیگر استرس می‌تواند نتایجی به دنبال داشته باشد که علائم فیزیولوژیکی، روانی و رفتاری از آن جمله هستند.
رابطه بین استرس و عملکرد
ارتباط استرس و عملکرد به شکل زیر است:
همان‌طور که در شکل فوق نشان داده شده است، عملکرد زمانی در بالاترین سطح قرار دارد که استرس بهینه وجود دارد. وقتی که استرس کم است یا خیلی زیاد است، عملکرد پایین است و تنها زمانی که استرس در حد متوسط و بهینه است (استرس خوش‌خیم)، عملکرد فرد نیز حداکثر است.
علل ایجاد استرس بدخیم و مضر در مدیران
مدیران همواره در محیط کاری خود با استرس‌های مختلفی مواجه هستند که اغلب آنها مضر و منفی هستند. مهم‌ترین علل استرس بدخیم عبارتند از:
1- محدود شدن یا مورد تهدید قرار گرفتن امنیت شغلی.
2- فرصت‌های محدود برای پیشرفت و ترقی
3- ابهام در نقش.
4- تضاد در روابط متقابل شخصی.
5- مسوولیت محدود در تصمیم‌گیری.
6- ناسازگاری با سبک رهبری سرپرستان بلافصل.
7- ناسازگاری بین ارزش‌های شخصی مدیر با ارزش‌های سازمانی.
8- برنامه کاری دائما در حال تغییر و بردن کارها به خانه.
9- تغییر مستمر.
10- حجم کاری زیاد.
11- زمان‌بندی غیرواقعی.
12- ناتوانی جسمی.
13- محیط فیزیکی پرسروصدا، تنهایی و جو سازمانی نامطلوب.
ویژگی‌های شخصیتی نوع الف و ب:
شخصیت نوع الف یک فرد پیچیده، فعال و احساسی است که به طور مستقیم و مداوم برای نیل به موفقیت بیشتر و بیشتر در زمان کمتر و کمتر تلاش می‌کند و اگر لازم باشد در مقابل تلاش‌های دیگران می‌ایستد و با آنها مبارزه می‌کند.
افراد نوع ب دارای ویژگی‌هایی هستند که در نقطه مقابل شخصیت نوع الف قرار دارند. ویژگی‌های این دو نوع شخصیت در شکل زیر با هم مقایسه شده است:
ویژگی‌های شخصیت نوع الف
- همیشه در حال تحرک هستند.
- به سرعت قدم می‌زنند.
- به سرعت غذا می‌خورند.
- به سرعت صحبت می‌کنند.
- بی‌حوصله و ناشکیبا هستند.
- دو کار را همزمان انجام می‌دهند.
- در زمان مشخص شده نمی‌توانند از عهده کار برآیند.
- اعداد و ارقام همواره ذهنشان را اشغال می‌کند.
- موفقیت را با معیارهای کمی اندازه می‌گیرند.
- تهاجمی و رقابتی هستند.
- به طور مداوم احساس می‌کنند که تحت فشارند.
ویژگی‌های شخصیت نوع ب
- به زمان توجهی نمی‌کنند.
- شکیبا و صبور هستند.
- لاف نمی‌زنند(فخرفروشی نمی‌کنند)
- بازی را برای سرگرمی و تفریح انجام می‌دهند و نه برای برنده شدن.
- بدون احساس گناه و مجرم بودن، استراحت می‌کنند.
(استراحت می‌کنند بدون اینکه احساس کنند، کار گناهی انجام می‌دهند)
- خود را تحت فشار زمانی قرار نمی‌دهند.
- دارای رفتاری ملایم و نرم هستند.
- هرگز عجله نمی‌کنند.
مطالعه‌ای که در آمریکا انجام شده نشان می‌دهد که 60 درصد مدیران نمونه‌گیری شده دارای شخصیت نوع الف بوده‌اند و تنها 12 درصد مدیران دارای شخصیت نوع ب بوده‌اند. با توجه به ویژگی‌های افراد نوع الف و ب ملاحظه می‌گردد که افراد با شخصیت نوع الف همواره در زندگی کاری و عادی خود مواجه با استرس زیادی هستند و در عین حال افرادی کوشا و پرتحرکند. مدیران باید بکوشند ضمن حفظ روحیه رقابتی و توفیق‌طلبی افراد، جنبه‌های منفی استرس را از کارکنان خود دور کنند.