یعنی ارتباط بر خط همیشه و در همه جا و حتی از طریق تلفن‌های همراه نیز وجود دارد. انتظار پشت خط تلفن‌های مشغول دیگر وجود ندارد. ضمنا امکان اشتباه کردن کم می‌شود چون معامله بر خط از ارتباط شفاهی با کارگزار در محیطی که اغلب بسیار شلوغ است مبرا می‌باشد. با بکارگیری این فناوری، سرمایه‌گذار بدون مراجعه به کارگزاری و بانک، می‌‌تواند سفارش‌های خرید و فروش اوراق بهادار و دریافت و پرداخت وجوه را به سرعت انجام دهد.
اگر بخواهیم نگاهی دقیق به چرخه الکترونیک داده‌ها در فرآیند معاملات بر خط (Online) داشته باشیم، می‌توان گفت در Online Trading تمام عملیاتی که در روش سنتی و روش معاملات اینترنتی سهام به صورت دستی و دخالت نیروی انسانی انجام می‌شد، کاملا مکانیزه شده و همه امور با استفاده از بسترهای امن مخابراتی در کسری از ثانیه انجام می‌شود.
برای روشن شدن ابعاد این فناوری بهتر است، ابتدا نگاه مختصری به نحوه تکامل فرآیند خرید و فروش اوراق بهادار داشته باشیم.
روش‌های سنتی خرید و فروش
در این روش که تقریبا از زمان آغاز به کار بورس تهران مرسوم بوده است، سرمایه‌گذاران با مراجعه حضوری به شرکت‌های کارگزاری سفارش خرید یا فروش خود را با پر کردن فرم‌های مخصوصی به کارگزار اعلام می‌کنند. البته پیش از این مشتری باید هزینه خرید سهام را با مراجعه حضوری به بانک، به حساب کارگزاری واریز نماید و فیش واریزی را به رویت کارگزار برساند. همچنین امکان سفارش تلفنی برای بعضی از مشتریان وجود دارد، اما با توجه به ریسک بالای سفارش‌های تلفنی، معمولا این امکان در اختیار همه مشتریان نخواهد بود.
بر همین اساس تمام مراحل از جمله مراجعه برای ارائه سفارش خرید و فروش، مراجعه به بانک برای واریز وجه، ارائه فیش بانکی به کارگزار، استعلام کارگزار از بانک برای اطمینان از وصول وجه، دسته‌بندی و ارسال فیزیکی سفارش‌ها به سامانه معاملات و ارائه صورت‌حساب به مشتری به صورت کاملا دستی و با صرف وقت زیاد صورت می‌گیرد.
از آنجایی که زمان عامل تعیین‌کننده‌ای در بازار سرمایه است، بنابراین اکنون این روش در شرکت‌های کارگزاری کمتر استفاده می‌شود.
بنابراین با توجه به توسعه کاربرد IT سعی شد تا آنجا که امکان دارد برخی از مراحل به صورت الکترونیکی انجام شود. به‌ این ترتیب در سال ۱۳۸۳ با هدف توسعه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در بازار سرمایه، معاملات اینترنتی به بازار سرمایه معرفی شد.
معاملات اینترنتی
در این روش کافی است سرمایه‌گذار در قراردادی که با شرکت کارگزاری منعقد می‌نماید، کد کاربری و کلمه عبور دریافت کند. با این ترتیب دیگر نیازی نیست که برای هر خرید یا فروش به شرکت کارگزاری مراجعه نماید. درخصوص پرداخت و دریافت وجه نیز با به صحنه آمدن حساب‌های الکترونیک، این کار هر چند با تاخیر ولی به صورت غیرحضوری انجام می‌شود.
با روی کار آمدن معاملات اینترنتی، میزان زمان صرف شده برای ارسال اطلاعات به سامانه معاملات به حدود ۲ تا ۳ دقیقه رسید؛ یعنی حداکثر ظرف ۳ دقیقه سفارش مشتری پس از انجام چند بررسی به دست معامله‌گری که در تالار بورسی یا تالارهای اختصاصی شرکت‌های کارگزاری حضور دارد، می‌رسد؛ ولی مساله‌ای که هنوز وجود دارد ورود اطلاعات دستی معامله‌گران است.
در این حالت با توجه به محدودیت در تعداد ایستگاه‌های معاملاتی، تعداد سفارش‌هایی که هر کارگزار قادر است به سامانه معاملات وارد نماید، محدود می‌شود. این اشکال در مواقعی که تعداد سفارش‌ها افزایش می‌یابد یکی از محدودیت‌های پیش‌روی بازار است.
یکی دیگر از مشکلات این است که در سامانه معاملات اینترنتی، اطلاعات سهامی که سرمایه‌گذار دریافت می‌کند، نسبت به اطلاعاتی که در سامانه معاملات برای معامله‌گر شرکت کارگزاری نمایش داده می‌شود، دارای تاخیر جزئی می‌باشد که این تاخیر در حدود چند ثانیه است.
به طور خلاصه باید گفت که با روی کار آمدن معاملات اینترنتی تغییرات گسترده‌ای در نوع خدمات‌رسانی بازار سرمایه پیش آمد. با معرفی این ابزار، شرکت‌های کارگزاری وب‌سایت‌های اطلاع‌رسانی و کاربردی تولید کردند. هم اینک بیشتر خدمات خود را از این طریق به مشتریان‌شان عرضه می‌نمایند. امروزه بیشتر شرکت‌های کارگزاری دارای خدمات خرید و فروش اینترنتی هستند.
نگاه تاریخی به آنلاین تریدینگ
در سال ۱۹۹۵ میلادی که برای اولین‌بار معاملات بر خط در ایالات متحده را‌ه‌اندازی شد، به تدریج و در ظرف فاصله کوتاهی کشورهای پیشرو مانند بریتانیا، تایوان، کره‌جنوبی، چین، هنگ‌کنگ و دیگر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه شروع به استفاده از این فناوری نوین کردند.
بدین ترتیب در این بازار تبادل کلیه سفارش‌ها به صورت الکترونیک شد. از سوی دیگر با استفاده از همین بستر الکترونیک، سرمایه‌گذاران می‌توانند به صورت لحظه‌ای از وضعیت بازار مطلع شوند. این تغییرات باعث شد بازارهای سهام در خلال سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹، رشد ۷۰۰ درصدی را در تعداد معاملات تجربه کنند.
برای تحقق این موضوع در بازار سرمایه کشور، بایستی سازمان بورس و اوراق بهادار، پیش‌زمینه‌هایی از جمله در دسترس قرار دادن استانداردهای ارتباط لحظه‌ای و پیش‌شرط‌های قانونی را در اختیار تولیدکنندگان نرم‌افزار قرار می‌داد.
به همین منظور نشست‌هایی در سطح هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل شد و در فروردین‌ماه ۱۳۸۹ در حضور کلیه تولیدکنندگان نرم‌افزار، نقشه راه و چگونگی عرضه و وظایف بخش‌های گوناگون برای برآورده‌سازی الزامات و پیش‌شرط‌ها بررسی گردید و نهایتا در تاریخ 26/03/1389 اولین نسخه کاربردی به بازار سرمایه ارائه شد.
فرآیند انجام معامله Online
۱- سرمایه‌گذار با مراجعه به وب‌سایت کارگزاری قرارداد معاملات Online را دریافت می‌کند.
۲- پس از امضای قرارداد یاد شده نزد کارگزار، سرمایه‌گذار شماره حساب بانکی خود را به کارگزاری اعلام می‌کند.
3- سرمایه‌گذار با دریافت کد کاربری و کلمه عبور وارد سایت کارگزاری می‌شود و قادر خواهد بود اطلاعات بازار را در ساعت معاملاتی به صورت لحظه‌ای مشاهده کند.
او می‌تواند تعدادی از سهام مورد نظر خود را در دسته‌های مختلف وارد کند و همزمان میزان موجودی وی نزد کارگزار قابل مشاهده است.
4- قابلیت ارسال سفارش‌های خرید و فروش را دارا می‌باشد.
5- سایر اطلاعات تکمیلی شامل صورت حساب (لیست خرید و فروش) مجموع سفارش‌هایی که طی روز ارسال کرده است، فرم تقاضای وجه و نظایر آن در دسترس مشتری می‌باشد.
برخلاف روش‌های سنتی، تمام عملیات از جمله ارسال سفارش‌های خرید و فروش، دریافت صورت حساب، ارسال سفارش با تلفن همراه، ارسال سفارش با تلفن، ارتباط با بانک و ارتباط کارگزار با بورس همه به صورت لحظه‌ای است. یعنی نه تنها عملیات خرید و فروش اوراق بهادار بلکه عملیات بانکی به صورت لحظه‌ای انجام می‌شود. مثلا با ارسال سفارش مشتری از طریق رایانه یا تلفن همراه به سامانه کارگزاری به صورت لحظه‌ای بابانک مشتری ارتباط بر قرار می‌شود و معادل وجه خرید، در حساب مشتری بلوکه می‌شود و به محض خرید، وجه بلوکه شده به حساب کارگزار واریز می‌شود.
پس از اتمام مراحل فوق که در کسری از ثانیه انجام می‌شود، سفارش به سامانه معاملات بورس تهران یا فرابورس ایران وارد می‌شود و در نتیجه با همان سرعت به اطلاع مشتری می‌رسد.
همچنین با توجه به اینکه نرم‌افزار یادشده دارای قابلیت امضای دیجیتال است، مشتریانی که تمایل داشته باشند، می‌توانند برای امنیت بیشتر از کلید سخت افزاری استفاده کنند.
مزایای معاملات بر خط
- سرمایه‌گذار مطمئن است که سفارش او دقیقا در زمان مورد نظر وارد سامانه معاملات می‌شود.
- نقل و انتقال وجوه بدون نیاز به مراجعه به کارگزاری و بانک است و در کسری از ثانیه انجام می‌شود.
- سرمایه‌گذار مطمئن است اطلاعاتی که دریافت می‌کند، لحظه‌ای است و هیچ تاخیری ندارد و افرادی زودتر از او به این اطلاعات دسترسی ندارند و این باعث بهبود فضای رقابتی می‌شود.
- سرمایه‌گذاران می‌توانند اطلاعات صورت حساب خود را در لحظه مشاهده کنند.
- از آنجایی که مسوولیت ارسال سفارش با خود مشتریان است، اختلافات احتمالی میان کارگزار و مشتریان درخصوص زمان ورود سفارش حذف می‌شود.
- به سبب اینکه مشتریان سفارش‌ها را وارد می‌کنند، اولا تعداد نقاط ورود سفارش به شدت نسبت به وضعیت فعلی (حدود 600 ایستگاه معاملاتی) افزایش می‌یابد.
- تصمیم‌گیری خریدار و فروشنده متاثر از اطلاعات و تحلیل خود آنها است، نه افراد معامله‌گر کارگزاری.
- چون تمام امور الکترونیک است، می‌توان سفارش‌های برنامه‌ریزی شده (خودکار) تعریف کرد که در آن صورت تعداد معاملات به شدت افزایش خواهد یافت.
- به کارگیری ابزارهای مدیریت ریسک آسان تر خواهد شد.
- چون تمام کنترل‌های لازم قبل از ارسال سفارش به سامانه معاملات انجام می‌شود، ریسک انجام نشدن معامله در سامانه معاملات بورس تهران، بسیار کم است.
- به سبب دسترسی بهتر مشتریان به سامانه معاملات، سرمایه‌گذاری تسهیل شده و به همین دلیل فعالان جدید به بازار خواهند آمد و روز به روز توسعه بازار بهتر خواهد شد.
- با کمرنگ شدن ورود اطلاعات دستی توسط معامله‌گران شرکت‌های کارگزاری، هزینه نیروی انسانی کارگزاران، کم می‌شود و کارگزاران می‌توانند این هزینه را صرف امور توسعه‌ای بازار کنند و خدمات بهتری به مشتریان عرضه کنند.
www.bourse24.ir