الف

1390-06-23

آیا ورشکستگی اقتصاد آمریکا اروپا را نیز در برخواهد گرفت؟

به نظر بسیاری از صاحب نظران برنامه اخیر اوباما برای ایجاد شغل در آمریکا صرفا" یک برنامه انتخاباتی است و تردیدهای بسیاری جهت تحقق و عملی شدن آن وجود دارد. برخی می گویند دولت آمریکا قول داده مردم بسیاری را به ناهار مجانی مهمان کند(too many free lunches to too many people). با این برنامه آنقدر بدهی های آمریکا زیادتر خواهد شد که به نظر می رسد بازپرداخت بدهی ها  غیرممکن خواهد بود، بنابراین در پی سخنرانی اخیر اوباما بسیاری از کارشناسان اقتصادی، آخرین فصل کتاب اقتصاد  آمریکا درباره از هم پاشیدگی و سقوط دلار آمریکا  پیش بینی شده است،اما این فقط دلار آمریکا نخواهد بود که به پایان بازی اقتصادی اش در جهان  می رسد، بلکه  ارز منطقه عظیمی از اقتصاد اروپا نیز در آستانه فروپاشی قرار دارد، زیرا بانک مرکزی اروپا نمی تواند اجازه دهد اقتصاد ایتالیا و یا هر یک از بانک های بزرگ اروپائی ورشکست شوند،بنابراین بانک مرکزی اروپا نیز باید برای نجات آنها جهت اختصاص اعتبار(وام) و یا تغییر سررسید بدهی ها را اقدام کند که افزایش اینگونه تعهدات موجب خواهد شد صاحبان سرمایه پول هایشان را به طلا و نقره تبدیل کنند.

در واقع قیمت طلا در چند ماه اخیر 55درصد و نقره 140 درصد افزایش یافته و بازارهای مختلف سهام در اروپا با کاهش شدید ارزش  روبرو شده اند ، کمااینکه ارزش سهام بزرگترین بانک ایتالیائی(UniCredit) در سه ماهه اخیر 50 درصد کاهش داشته و ارزش سهام بانک آلمانی Deutsche و بانک انگلیسی Barclaysنیز در حال سقوط هستند،‌حتی بانک های سوئیسی UBSو Credit Suisseنیز که تصور می‌شد وضعیت با ثبات تری دارند به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران در مرز سقوط قرار گرفته اند.

بانک مرکزی آلمان که موتور اقتصاد اروپا لقب گرفته بیش از 300 میلیارد دلار از تعهدات بانک مرکزی اروپا را ضمانت کرده و مشخص نیست آیا می‌تواند توان ادامه اینگونه ضمانت ها را داشته باشد؟ بسیاری از اقتصاد دانان معتقدند آلمان توان ادامه خرید بدهی های کشورهای اروپایی را برای حفظ ارزش یورو ندارد و شاید تا قبل از پایان سال 2011 از منطقه ارز مشترک یورو خارج شده و در نتیجه یورو با کاهش ارزش و قدرت خرید عظیمی روبرو خواهد شد.

سئوال این است که این اتفاق دقیقاً کی رخ خواهد؟در طول سه سال اخیر اتفاقاتی رخ داد که پیش بینی نشده بودند و انتظار اینکه پیش بینی اقتصاددانان به واقعیت تبدیل شود نمی رفت، مانند ورشکستگی کمپانی عظیم جنرال موتورز، از میان رفتن بانک های سرمایه گذاری آمریکا، ورشکستگی بزرگترین شرکت های تأمین کننده وام مسکن در آمریکا بنام Fannie & Feddie و ورشکستگی بزرگترین شرکت بیمه جهانAIG .

همچنین درحالی شاهد افزایش غیر قابل باور قیمت طلا، افزایش سرسام آور قیمت محصولات کشاورزی و افزایش غیر قابل  کنترل بدهی های آمریکا هستیم که چه کسی می توانست حدس بزند این اتفاقات بیافتد؟چه کسی می‌توانست سقوط جمعی دولت های دیکتاتور و دست نشانده در شمال آفریقا و خاورمیانه را پیش بینی کند؟ و اینکه بزرگترین اقتصاد غرب یعنی اتحادیه اروپا متاثر از بهار اعراب یا بیداری اعراب کمرش در حال خم شدن است و به همین دلیل صاحب نظران معتقدند دول اروپائی که همیشه از حکومت دیکتاتورها حمایت کرده اند در حال حاضر بر اساس ضرب المثل قدیمی انگلسیی که می گوید" چنانچه نمی توانی بر آنها غلبه کنی با آنها همراهی کن" از نهضت های آزادی خواهی نوین بوجود آمده حمایت سیاسی ظاهری بعمل می آورند.

آقای فیلیپس اسشتفان Philip Stephens در روزنامه فایننشیال تایمز(Financial Times )چاپ لندن (9 سپتامبر 2011) نوشته در سال های نخست قرن بیست ویکم ، جهان از ابهت ابرقدرتی بنام آمریکا می ترسید و اینک در آستانه دهه دوم قرن بیست و یکم همگان شاهد اضمحلال ابر قدرتی بنام آمریکا خواهند بود،

زیرا درجه اعتبار اقتصادی آمریکا کاهش پیدا کرده و در وضعیتی قرار گرفته که در اثر یک اشتباه ساده  تعمیر کار شبکه برق در ایالت های جنوب غربی آمریکا بیش از 6 میلیون نفر شهروند آمریکائی برای چند روز باید با مشکلات نداشتن انرژی برق دست و پنجه نرم کنند .

لذا رای دهندگان آمریکائی از سیاست های خارجی دولت آمریکا که روی برنامه های نظامی گری و شعار های تهدید جنگ استوار است خسته شده و اوباما نیز متوجه این موضوع شده و در سخنرانی اخیرش تلاش کرد که بیشتر درباره سیاست های داخلی و در راس آن کاهش آمار بیکاری صحبت کند.

 اما انرژی (نفت و گاز) موتور اقتصاد آمریکا ، اروپا  و جهان است. تکنولوژی جدید حفاری که آمریکا به استناد آن مدعی شد که دارای ذخائر عظیم گاز طبیعی است و به بزرگترین تولید کننده گاز طبیعی از لایه های رسی (Shale)  تبدیل شده است، در بازنگری هائی که اخیرا" بعمل آمد مقامات آمریکائی ناگزیر شدند آمار منتشره در باره یکی از ذخائر گازی مهم آمریکا را تا 80 درصد کاهش دهند.

بنابراین در خلیج فارس، حوزه دریای خزر، آسیای مرکزی،شمال آفریقا و خاورمیانه عربی رفقا و رقبای آمریکائی ، اروپائی ، روسی ، چینی ، هندی و سایر وارد کنندگان عمده انرژی (نفت وگاز) با توجه به تجربه لیبی تلاش دارند که به توافق های تازه ای برای تقسیم منابع نفت وگاز دست یابند ولی آنچه به بهار اعراب شهرت یافت و اینک آنرا بیداری اعراب نیز می نامند آنطور که اخیرا" کارشناسان یک موسسه مطالعات استراتژیک معتبر اروپائی مطرح کرده اند در این سرزمین ها مردم برای سیر کردن شکم انقلاب نکرده اند و خواسته های بسیار جدی تری را مطرح می کنند، بنابراین می توان اینگونه نتیجه گرفت که مردم در شمال آفریقا و خاورمیانه عربی یک رویکرد بازگشت به خویشتن خویش اسلامی را تجربه می کنند. همین رویکرد که نماد آن فریاد آلله اکبر تظاهر کنندگان علیه حاکمان مستبد و دست نشانده سیاست مداران غربی را بشدت نگران کرده است و سعی دارند به بهانه های مختلف و از جمله بطوریکه آقای فیلیپس استفان در مقاله فوق الذکر مورد توجه قرار داده است، با ایجاد ترس و نگرانی از ایران، حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس ادامه یابد.

کارشناسان آشنا به مسائل اقتصادی اروپا معتقدند اتحاد سیاست خارجی اروپا با آمریکا به ویژه در حوزه دریای خزر و خلیج فارس برای جلوگیری از نفوذ و توسعه انقلاب اسلامی ایران در دهه دوم قرن 21وضعیتی را پیش آورده که با سقوط آمریکا، اروپا نیز ممکن است ساقط شود.

شاید به همین دلیل است که تونی بلر نخست وزیر اسبق و از حزب کارگر انگلیس که متهم است سیاست های حدود 10 سال زمامداری او اقتصاد انگلیس را در آستانه ورشکستگی قرار داده و در انجام ماموریت مذاکرات صلح بین اعراب و اسرائیل نیز ناموفق بوده در مصاحبه ای با روزنامه تایمز چاپ لندن (9 سپتامبر 2011) علت شکست نظامی در عراق را بدلیل نفوذ جمهوری اسلامی ایران توصیف و خواهان تغییر رژیم در تهران شده است.

کارشناسان آشنا به امور دیپلماسی بعید می دانند این موضع بلر مورد تائید رسمی دولت محافظه کار حاکم در لندن قرار گیرد ولی اظهارات وی را می توان ناشی از نتیجه گزارش های اخیر موسسات مطالعات استراتژیک بین المللی در باره احتمال سقوط حاکمان بحرین و عربستان سعودی و ناشی از بیداری و بازگشت به خویشتن خویش اسلامی و رها از خویشتن شرقی و غربی در شمال آفریقا و خاورمیانه عربی عنوان کرد.

محمود خاقانی/ کارشناس بین المللی انرژی