مخاطبان این نوشته افرادی هستند که در موسسات حسابرسی در سمت‌های حسابرس و کمک حسابرس کار می‌کنند. در اینجا پرسش‌ها را مطرح می‌کنم و در نوشته‌های بعدی، پاسخ و نظر قطعی خود را خواهم داد.

پرسش از حسابرسان

1-شما حسابرس شرکت آلفا هستید. شرکت آلفا در هیچ زمانی دارایی‌های ثابت مشهود خود را بیمه نمی‌کند. در سال مورد رسیدگی، شرکت آلفا تسهیلات بانکی اخذ کرده؛ بنابراین ناچار به بیمه کردن ساختمان کارخانه و ماشین‌آلات آن به نفع بانک شده است.
شرکت مبلغ پرداختی بابت حق بیمه این دارایی‌ها را به حساب پیش پرداخت هزینه بیمه منظور و در آخر سال، مقداری از این پیش‌‌پرداخت هزینه بیمه را به حساب هزینه‌های سال (هزینه بیمه دارایی‌های ثابت مشهود) منظور کرده است.شما به عنوان حسابرس شرکت آلفا، این هزینه بیمه (پیش پرداخت هزینه بیمه) را به عنوان یک هزینه «مالی» (هزینه تامین مالی) قبول می‌کنید یا یک هزینه سربار کارخانه؟ اگر مبلغ پیش پرداخت بیمه را یک هزینه مالی قبول دارید، چه مقدار از آن را جزو هزینه سال‌جاری قبول خواهید کرد؟
آیا به نظر شما این هزینه مالی (اگر قبول داشته باشید که این یک هزینه تامین مالی است) باید در سال اخذ تسهیلات مالی به طور کامل به حساب هزینه مالی سال منظور شود یا اینکه طی دوران بازپرداخت اقساط تسهیلات بانکی، به حساب هزینه مالی آن دوران منظور شود؟
این دارایی‌ها به نفع بانک بیمه شده است. آیا شرکت در یادداشت‌های پیوست خود می‌تواند این جمله افشایی را بنویسد: «ساختمان کارخانه و ماشین‌آلات آن تحت پوشش بیمه‌ای قرار دارند؟»
در صورتی که شرکت آلفا هر ساله کلیه دارایی‌های ثابت مشهود خود را در مقابل خطرات مختلف بیمه می‌کرد، پاسخ شما به سوالات مطرح شده در بالا چگونه بود؟
شرکت آلفا همچنین هزینه‌های زیر را جزو هزینه‌های مالی خود منظور کرده است. آیا در این مورد با شرکت آلفا موافق هستید؟
1-هزینه حسابرسی و بازرسی قانونی، 2- هزینه مطالبات سوخت شده و مشکوک الوصول، 3- هزینه‌های دلالی، 4- هزینه‌های حق‌العمل کاری، 5- هزینه‌های حسابداری که به صورت قرارداد با شخصی منعقد کرده است، 6- هزینه‌های مشاوره مالی، مالیاتی و حقوقی و 7- هزینه‌های کارمزد بانکی که در ارتباط با اخذ تسهیلات مالی از بانک نیست.

پرسش از حسابرسان
حساب جاری سهامداران (شرکاء)

2-شرکت آلفا (سهامی خاص) در سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1388 محصول جدیدی را به بازار عرضه کرده و در نتیجه متحمل هزینه آگهی و تبلیغات بسیار عمده‌ای شده است.

هزینه‌های آگهی و تبلیغات انجام شده به حدی است که اگر در حساب هزینه‌های سال مالی مذکور منظور شود، زیان خالص شرکت رقم قابل‌ملاحظه‌ای خواهد بود و سهامداران شرکت مایل نیستند که شرکت زیان‌ده به‌نظر رسد؛ بنابراین کلیه سهامداران شرکت موافقت کرده‌اند که کل هزینه‌های آگهی و تبلیغات در سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1388 به حساب جاری آنها بدهکار و در سال‌های بعد از محل سود شرکت پایاپای شود.
شما به‌عنوان حسابرس مستقل و بازرس قانونی شرکت آلفا (سهامی خاص) برای سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1388، نسبت به مورد فوق چه نظری دارید؟ آیا شرکت آلفا می‌تواند حساب جاری سهامداران شرکت را بابت هزینه‌های آگهی و تبلیغات شرکت بدهکار کند؟
از طرفی هم آیا این عمل شرکت می‌تواند از نظر سازمان امور مالیاتی کشور مورد قبول واقع شود؟ آیا این عمل شرکت باعث رد شدن دفاتر قانونی شرکت نمی‌شود؟
پاسخ‌ها به این مقاله را در مقاله‌های بعدی خواهم داد، ولی چنانچه خوانندگان گرامی این مقاله مایل به دادن پاسخ‌های مطرح شده هستند، لطفا پاسخ‌های خود را در همین روزنامه چاپ نمایند.

3-مخاطب این مقاله افرادی هستند که در موسسات حسابرسی در سمت‌های حسابرس و یا شاید به احتمال کم حسابرس ارشد مشغول به کار هستند. 
 

پاسخ به این پرسش در مقالات بعدی داده خواهد شد.شما حسابرس شرکت آلفا هستید و صورت‌های مالی آن را برای سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1388 حسابرسی می‌کنید. شرکت آلفا برای بازخرید سنوات خدمت کارکنان در پایان هر سال، معادل یک ماه آخرین حقوق و مزایای مستمر برای هر سال خدمت آنان ذخیره محاسبه و در حساب‌ها منظور می‌کند. شما در رسیدگی‌های خود متوجه شده اید که در چند سال گذشته، شرکت به کارکنانی که همکاری خود را با شرکت به نحوی خاتمه داده‌اند، حداقل یک و نیم ماه آخرین حقوق و مزایای مستمر آنها برای هر سال خدمت محاسبه و به آنها پرداخت کرده و این عمل به صورت یک عرف در شرکت آلفا درآمده است. مدیریت شرکت آلفا معتقد است که طبق قانون کار باید معادل یک ماه آخرین حقوق و مزایای مستمر به کارکنان مستعفی و غیره پرداخت شود و از طرفی هم از نظر هزینه‌های قابل قبول از نظر سازمان امور مالیاتی، ذخیره‌ای بیش از یک ماه حقوق و مزایای مستمر، مورد قبول آن سازمان واقع نمی شود.نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟ در صورتی که ما‌به‌التفاوت رقم ذخیره باز خرید سنوات خدمت کارکنان، با در نظر گرفتن یک ماه آخرین حقوق و مزایا ی مستمر و یا یک ماه و نیم آخرین حقوق و مزایا ی مستمر، رقم قابل ملاحظه‌ای (با اهمیت) باشد آیا آن را به عنوان یک بند گزارش به عنوان بدهی ثبت نشده و اینکه سود هر سال بیشتر یا زیان هر سال کمتر نشان داده می‌شود، در گزارش خود خواهید آورد؟در صورتی که به منظور رعایت اصل احتیاط، شرکت آلفا برای سنوات خدمت کارکنان خود هر ساله معادل سه ماه آخرین حقوق و مزایا ی مستمر با توجه به سنوات خدمت آنها ذخیره در نظر بگیرد، چه نظری را ارائه خواهید داد؟ توجه داشته باشید که مدیریت شرکت آلفا در این مورد به شما توضیح داده است ممکن است که کارگر یا کارگرانی به مراجع ذیصلاح مراجعه کنند و آن مراجع، شرکت را به پرداخت بازخرید سنوات خدمت به بیش از یک یا دو یا سه ماه مجبور کنند.

پاسخ:نگهداری امانی کاربرگ‌های حسابرسی

جواد عیش‌آبادی *

کاربرگ‌های حسابرسی متعلق به حسابرس است، ولی می‌تواند در شرکت به صورت امانی نگهداری شود.در پاسخ به سوال استاد بزرگوار جناب آقای هوانسیان‌فر یادآوری می‌کنم. 

پرسش از حسابرسان

4-گزارش عدم‌اظهارنظر قبل از شروع کار حسابرسی

شرکت آلفا از موسسه حسابرسی شما که یک موسسه معتبری است درخواست کرده است که حسابرسی صورت‌های مالی آن شرکت را برای سال‌مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1389 انجام دهد. 

حال آیا موسسه شما اجازه دارد که پیشنهاد قیمت دهد و احیانا کار حسابرسی صورت‌های مالی آن شرکت را قبول کند؟ آیا نوع اظهارنظری که ارائه خواهد داد را باید از ابتدای کار و قبل از انعقاد قرارداد حسابرسی، به اطلاع مسوولان شرکت آلفا برساند؟ بدیهی است که اگر حسابرس موضوع عدم‌اظهارنظر را از اول کار (قبل از انعقاد قرارداد حسابرسی) به اطلاع مسوولان شرکت آلفا برساند، به احتمال صد در صد نمی‌تواند کار حسابرسی آن شرکت را به‌دست آورد. وظیفه اخلاقی و حرفه‌ای حسابرس در اینگونه موارد چیست؟ آیا از نظر آیین رفتار حرفه‌ای، حسابرس نباید چنین کار حسابرسی را قبول کند؟ اگر مسوولان شرکت آلفا پس از شنیدن نوع اظهارنظری (عدم اظهارنظر) که ارائه خواهید داد، قبول کنند که شما حسابرسی صورت‌های مالی آن شرکت را برای سال‌مالی یادشده انجام دهید، آیا شما از نظر حرفه‌ای می‌توانید این کار حسابرسی را قبول کنید؟ در صورتیکه شرکت آلفا از موسسه حسابرسی شما بخواهد که در گزارش حسابرسی خود کلیه موارد در رابطه با صورت‌های مالی را که باعث ارائه عدم‌اظهارنظر می‌شود به صورت بندهای جداگانه درج کنید و در پایان هر بند گزارش بنویسید که «در نتیجه، این موسسه نسبت به این قلم از صورت‌های مالی نمی‌تواند اظهارنظر کند» ولی بند کلی عدم‌اظهارنظر که در آخر گزارش حسابرس آورده می‌شود را کلا حذف کنید، می‌توانید چنین کاری را از نظر حرفه‌ای انجام دهید؟ در دستورالعمل یکی از موسسات حسابرسی بسیار معتبر دنیا (شاید معتبرترین آنها) می‌خواندم که اگر از اول کار (قبل از انعقاد قرارداد حسابرسی) مطمئن هستید که در نهایت اظهارنظر شما نسبت به صورت‌های مالی یک واحد تجاری مردود یا عدم‌اظهارنظر خواهد بود، بهتر است که آن کار حسابرسی را قبول نکنید. نظر شما در این مورد چیست؟

منتظر پاسخ‌های خوانندگان گرامی که مایلند به چنین مطالبی پاسخ دهند، در همین روزنامه هستم.

5-اثر اشتباهات روی صورت‌های مالی

مخاطبین این نوشتار سرپرست‌ها و مسوولان حسابرسی در موسسات حسابرسی معتبر هستند. 

حسابرس ارشد شرکت آلفا به سرپرست و مسوول کار حسابرسی شرکت آلفا پیشنهاد کرده است که کلیه اشتباهات تصحیح نشده و کلیه اسناد پیشنهادی توسط حسابرس که توسط شرکت به ثبت نرسیده را در صورت‌های مالی نهایی که توسط شرکت ارائه شده است عمل کند (تاثیر بگذارد) و صورت‌های مالی جدید، با توجه به اثر کلیه موارد اشتباه و غیره کشف شده و اسناد پیشنهادی حسابرس که در صورت‌های مالی شرکت برای سال‌مالی یادشده منعکس نشده، تهیه و با صورت‌های مالی نهایی ارائه شده توسط شرکت برای سال‌مالی یادشده مطابقت دهد و مغایرت‌ها را مشخص و در نهایت در مورد اهمیت آثار این موارد روی صورت‌های مالی شرکت اظهارنظر کند.

آیا شما به عنوان سرپرست و مسوول کار حسابرسی شرکت آلفا با این عمل حسابرس ارشد موافق هستید؟ آیا عمل ایشان از نظر حسابرسی صحیح است؟ آیا نتایج به‌دست آمده می‌تواند روی اظهارنظر شما روی صورت‌های مالی شرکت آلفا تاثیر واقعی داشته باشد؟ آیا چنین موردی را در کلیه حسابرسی‌ها پیشنهاد می‌کنید؟ آیا به نظر شما این روش می‌تواند بهترین روش جهت تعیین اثرات مالی نهایی اشتباهات و غیره روی صورت‌های مالی یک واحد مورد رسیدگی باشد؟ آیا به نظر شما صورت‌های مالی تهیه شده (بعد از تاثیر گذاشتن کلیه موارد یادشده بالا)، وضعیت مالی و نتایج عملیات و جریان وجوه نقد واقعی شرکت آلفا را نشان می‌دهد؟

پاسخ جناب آقای جواد عیش آبادی، حسابدار رسمی و کارشناس رسمی دادگستری، در رابطه با پرسش «کاربرگ‌های حسابرسی متعلق به کیست» در این روزنامه مورخ 4/12/89 به شماره 2304 مطالعه کردم. بسیار پاسخ قانع‌کننده و صحیحی داده بودند. با آرزوی موفقیت هر چه بیشتر برای ایشان.

خواهشمند است در صورتی که مایل باشید، نظرات خود در مورد کلیه پرسش‌ها را در همین روزنامه منعکس کنید. 

سوال: مخاطبان این نوشتار افرادی هستند که در موسسات حسابرسی معتبر در سمت حسابرس یا احتمالا حسابرس ارشد مشغول به کار هستند. شرکت سهامی آلفا در سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1389 و سنوات قبل همواره سود خالص داشته و ترازنامه آن هر ساله سود انباشته نشان می‌دهد. موارد زیر در سال مالی 1389 و سنوات مالی قبل در شرکت آلفا رعایت نشده است: 1- اندوخته قانونی در حساب‌ها در نظر گرفته نشده است. 2- حداقل سود قابل تقسیم طبق ماده 90 اصلاحیه قانون تجارت بین سهامداران تقسیم نشده است. 3- اندوخته احتیاطی طبق مفاد اساسنامه در حساب‌ها در نظر گرفته نشده است. 4- مبلغ پرداخت نشده سهام شرکت، ظرف مدت مقرر در اساسنامه مطالبه نشده و هیات‌مدیره شرکت نیز در رعایت مفاد ماده 33 اصلاحیه قانون تجارت، مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام تشکیل نداده است. 5- سایر مفاد اساسنامه شرکت که به طور مستقیم روی صورت‌های مالی شرکت اثر دارد، رعایت نشده است. 6- پاداش پرداختی از سود خالص شرکت به مدیران بیش از حدی است که در قانون تجارت و اساسنامه شرکت در نظر گرفته شده است (ماده 134 اصلاحیه قانون تجارت). 7- معاملات مشمول ماده 129 اصلاحیه قانون تجارت در صورت‌های مالی افشا نشده است. یک موسسه حسابرسی که بازرس قانونی شرکت سهامی خاص آلفا نیست، کدامیک از موارد یادشده را باید در گزارش حسابرسی خود درج کند؟

مخاطبان این نوشتار، افرادی هستند که در سمت حسابرس ارشد در موسسات حسابرسی معتبر مشغول به کار هستند. شرکت سهامی عام آلفا در سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1389 ، موارد زیر را از قانون تجارت رعایت نکرده است: 1- مدیر عامل شرکت طی سال مالی 1389، مبلغ 300 میلیون تومان وام قرض‌الحسنه از شرکت اخذ کرده است (ماده 132 اصلاحیه قانون تجارت). 2- شرکت فاقد دفتر سهام است. (ماده 40 اصلاحیه قانون تجارت). 3- تعداد اعضای هیات مدیره شرکت طبق اساسنامه آن باید 5 نفر باشد ولی تعداد اعضای هیات مدیره شرکت طی سال مالی یادشده سه نفر بوده است (ماده 107 اصلاحیه قانون تجارت). 4- بازرس قانونی شرکت همسر مدیر عامل آن است (ماده 147 اصلاحیه قانون تجارت). 5- بازرس قانونی شرکت گزارش بازرسی تهیه نکرده است و مجمع عمومی عادی سالانه شرکت برای سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1389 بدون قرائت بازرس قانونی شرکت برگزار و تصمیمات مختلف گرفته است (ماده 152 اصلاحیه قانون تجارت). 6- طبق اساسنامه شرکت، هر یک از مدیران شرکت باید ده سهم به عنوان سهام وثیقه به صندوق شرکت بسپارد. سهام وثیقه مدیران به حسابرس ارائه نشد. 7- نام و مشخصات و حدود اختیارات مدیرعامل به همراه نسخه‌ای از صورتجلسه هیات مدیره به مرجع ثبت شرکت‌ها ارائه نشده و در نتیجه در روزنامه رسمی آگهی نشده است (ماده 128 اصلاحیه قانون تجارت). 8- طبق ماده 161 اصلاحیه قانون تجارت، مجمع عمومی فوق‌العاده به پیشنهاد هیات مدیره پس از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت، در مورد افزایش سرمایه شرکت اتخاذ تصمیم می‌کند. پیشنهاد هیات مدیره راجع به افزایش سرمایه (تبصره 2 ماده 161 اصلاحیه قانون تجارت) تهیه نشده است. 9- با توجه به اینکه شرکت آلفا دارای زیان انباشته است، ولی در مجمع عمومی عادی سالانه شرکت برای سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1389، برای هر سهم، مبلغ 1،200 ریال سود سهام پیشنهاد و تصویب شده است. 10- شرکت طی سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 1389، معاملات مشمول ماده 129 اصلاحیه قانون تجارت داشته است. مفاد قانون تجارت درباره اینگونه معاملات از طرف هیات مدیره شرکت رعایت نشده است. با توجه به اینکه شما خواننده گرامی این مقاله، حسابرس مستقل شرکت آلفا هستید (توجه داشته باشید که بازرس قانونی شرکت نیستید): 1- کدامیک از موارد یادشده را در گزارش حسابرسی خود درج خواهید کرد؟ 2- کدام موارد را قبل از بند اظهار نظر گزارش خواهید آورد و کدام موارد را بعد از آن؟ 3- اثر هر مورد روی اظهار نظر حسابرسی شما چه خواهد بود؟

مخاطبین این نوشتار حسابرسان و حسابرسان ارشد در موسسات حسابرسی معتبر هستند. شرکت آلفا در پایان سال مالی خود از انبار لوازم یدکی، موجودی‌گیری به عمل نمی‌آورد.

مدیریت شرکت آلفا به درخواست حسابرس برای انجام موجودی‌گیری جواب رد داده و در پاسخ به او اظهار داشته که حسابرس شخصا به انبار لوازم یدکی مراجعه کند و هر چند قلم از هر جنسی که در انبار لوازم یدکی موجود است را انتخاب و از انبار دار شرکت بخواهد که آنها را شمارش و حسابرس، شمارش به عمل آمده را با کارت‌های انبار و کاردکس حسابداری مطابقت دهد.حسابرس شرکت به انبار لوازم یدکی مراجعه کرده و از انبار دار شرکت خواسته است که از هر قفسه از قفسه‌های موجود در انبار لوازم یدکی، یک یا دو قلم را بنا به تشخیص حسابرس شمارش و تعداد آنها را با کارت‌های انبار و لیست لوازم یدکی انبار که پرینت آن را از قسمت امور مالی شرکت برده مطابقت داده است. حسابرس همچنین تعدادی از اقلام پرینت کامپیوتری که از دفتر مرکزی آورده، انتخاب کرده و از انبار دار خواسته است که آنها را برای او شمارش کند و شمارش به عمل آمده را با تعداد یا مقدار لیست یادشده مطابقت داده است. در شمارشی که بدین وسیله به عمل آمده، یا اختلافاتی وجود نداشته یا اختلافات بسیار جزئی بین موجودی انبار و تعداد اقلام طبق کارت انبار و لیست پرینت کامپیوتری وجود داشته که کاملا قابل اغماض است. حسابرس همچنین تعداد یا مقدار قید شده در لیست پرینت کامپیوتری را با تعداد یا مقدار اجناس لوازم یدکی انبار طبق کارت انبار به صورت نمونه‌ای مطابقت داده و مغایرتی در آنها نیافته است.حال با توجه به اینکه کلیه اقلام انبار لوازم یدکی شمارش نشده و تعدادی را که حسابرس آنها را با کمک انبار‌دار شمارش کرده درصد قابل ملاحظه‌ای از کل موجودی انبار نیست و نظر به اینکه مبلغ موجودی لوازم یدکی در انبار کارخانه در پایان سال مالی قابل توجه است (چه نسبت به کل موجودی‌ها و چه نسبت به جمع دارایی‌های جاری)، حسابرس شرکت آلفا در رابطه با موجودی لوازم یدکی انبار شرکت آلفا آیا باید بندی در گزارش خود درج کند؟ چه نوع بندی و آیا این بند قبل از بند اظهار نظر حسابرس می‌آید یا بعد از آن؟ اظهار نظر حسابرس در این رابطه به چه صورت خواهد بود؟

 
در نوشتار قبلی که در تاریخ 15/06/1390 در شماره 2449 روزنامه ی دنیای اقتصاد در رابطه با عدم شمارش موجودی لوازم یدکی انبار شرکت آلفا توسط خود واحد مورد رسیدگی و انجام شمارش نمونه ای توسط خود حسابرس درج شده بود (به روزنامه ی مذکور یا سایت کامپیوتری مراجعه شود)، آیا حسابرس می تواند در بندی از گزارش حسابرسی مطلب عدم شمارش موجودی انبار لوازم یدکی شرکت توسط خود شرکت را به صورت زیر درج نماید؟
موجودی انبار لوازم یدکی شرکت آلفا در پایان سال مالی توسط خود شرکت شمارش نشده است. این موسسه موجودی این انبار را به صورت نمونه‌ای شمارش و با کاردکس انبار و اطلاعات حسابداری شرکت در رابطه با تعداد و مبلغ موجودی‌ها مطابقت داده و در این نمونه‌گیری، به موارد مغایرت با اهمیتی برخورد نکرده است.
1- اگر با درج چنین بندی در گزارش حسابرسی موافق هستید، این بند باید قبل از بند اظهار نظر بیاید یا بعد از آن؟
2- اگر این بند گزارش قبل از بند اظهار نظر بیاید، آیا در بند اظهار نظر باید به آن اشاره نمود؟
3- اگر با درج چنین بندی (عین جمله بندی فوق) در گزارش حسابرس موافق نیستید، آیا معتقد هستید که در این رابطه باید مطلبی در گزارش حسابرس آورده شود؟ اگر جواب شما به این سوال بله است، این مطلب به چه صورت باید باشد و قبل از بند اظهار نظر حسابرس باید بیاید یا بعد از آن، یا در محل دیگری افشا شود؟