از موافقان تا مخالفان حذف صفر از پول ملی

از موافقان تا مخالفان حذف صفر از پول ملی اما آن‏چه باید به عنوان یک معلم ‏اقتصاد بیان کنم این است‏که؛ فعلاَ این کار به صلاح اقتصاد ایران نیست و این اقدام، تورم را در کوتاه مدت افزایش می‏دهد. زمزمه اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی پس از چند سال، چند روزی است که به طور جدی از سوی مقامات پولی کشور مطرح شده؛ به گونه‏ای که موافقان و مخالفان اجرای این طرح هر روز در رسانه‏ها حاضر شده و استدلال‏های خود را مطرح می‏کنند. گروه اقتصادی «برهان» در راستای بررسی تبعات و چالش‏های احتمالی اجرای طرح حذف چند صفر به بررسی علمی آن پرداخته است. از این‏رو با دکتر «محمد جواد محقق‏نیا» به عنوان موافق اجرای طرح چند صفر و دکتر «میثم موسایی» به عنوان مخالف این طرح به گفت‏و گو نشسته است. آقای دکتر موسایی! رییس کل بانک مرکزی هفته گذشته به طور رسمی اعلام کرد: طرح حذف چند صفر از پول ملی در دولت به تصویب رسیده و به زودی نیز ابعاد آن اعلام و اجرایی خواهد شد. در این میان نیز پس از اعلام نظر رسمی آقای «محمود بهمنی» رییس کل بانک مرکزی، برخی از کارشناسان با طرح مذکور مخالفت و برخی دیگر نیز از آن حمایت کردند. موضع حضرتعالی در مقام یک استاد اقتصاد دانشگاه در این باره چیست؟ بنده با کلیات حذف چند صفر از پول ملی موافق هستم اما اکنون اجرای این طرح را به صلاح اقتصاد ایران نمی‏دانم. چرا که معتقدم هم اکنون اقتصاد ایران آن قدر مشکلات و مسایل دارد که حذف چند صفر از پول ملی در آن مانند قطره‏ای در مقابل یک دریاست و اصلا در اولویت نیست که حتی درباره آن فکر کنم. لذا تحلیل بنده این است که با حذف چند صفر از پول ملی مشکل خاصی از اقتصاد ایران حل نخواهد شد. پس بهتر است این کار را به سال‏های دیگر واگذار و موکول کنیم و اقتصاد را با این چالش‏های سطحی و البته وسیع درگیر نکنیم. **علل مخالفت شما چیست؟ ببیند؛ مشکل اصلی ما هم اکنون در حوزه سیاست‏های بازار پولی و مالی، کاهش مستمر ارزش پول ملی و هم‏چنین کاهش قدرت خرید مردم است. حتی آمارها حکایت از آن دارد که در سه دهه اخیر سالانه حدود 20-15 درصد از قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است و این مسأله نکته‏ای است که باید مورد توجه سیاست گذاران و برنامه‏ریزان اقتصادی کشور قرار گیرد. جالب‏تر این‏که این کاهش قدرت خرید، باعث افزایش فاصله طبقاتی در کشور شده، غنی را غنی‏تر و فقیر را فقیرتر کرده است. بنابراین این عامل باعث شده تا بسیاری از برنامه‏های توزیعی دولت در راستای عدالت محوری نیز بی‏اثر جلوه کند. همان طور که مستحضر هستید مهمترین شعار انتخاباتی دولت نهم و دهم توزیع عادلانه ثروت و امکانات بین تمام ایرانی‏ها بود و حتی دولتمردان هزینه‏های بسیاری زیادی را هم در این باره متحمل شدند، اما در علکرد باید اذعان کرد که این تلاش‏ها عملا تاثیر ناچیزی بر حوزه عدالتی که دولتمردان نهم و دهم می‏گفتند داشته است. بنده فکر می‏کنم قستمی از این ضعف‏ها ناشی از وجود شاخصی به نام «تورم» و «کاهش ارزش پول ملی» است. شما می‏دانید شاخص تورم در چند سال اخیر باروند قابل ملاحظه‏ای و اقتصاد ایران مواجه بوده و با اعداد نجومی خودنمایی کرده است. دولت همواره در این سال‏ها نتوانسته است شاخص تورم را کنترل و تثبیت کند. همین مساله باعث شده تا دولت‏ها در این زمینه خود را ناتوان نبیند. تحلیل بنده این است که بانک مرکزی به جای حذف چند صفر از پول ملی بیاید و با کارشناسان جلسات متعددی برگزار کند و به آن‏ها بگوید که برای کنترل و کاهش تورم چه باید کرد؟ راه‏کارهای آن‏ها برای کنترل تورم چیست؟ اینکه دولت و بانک مرکزی به جای بررسی موضوعاتی کلیدی در اقتصاد مانند کنترل تورم چند صفر از پول ملی را حذف کند: این کار به بیراهه رفتن است و به نظر بنده ثمری به جز وقت تلف کردن ندارد. بنابراین با حذف سه صفر و یا چهار صفر هیچ اتفاقی بر معیارهای واقعی کلان اقتصادی رخ نخواهد داد. به نظر بنده این اقدام بیهوده است و بنده آن را در حال حاضر نمی‏پسندم. **برخی از منتقدان اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی معتقدند اجرای طرح مذکور باعث ایجاد تورم خواهد شد و برخی دیگر نیز می‏گویند این طرح نه تنها تورم‏زا نیست بلکه تورم را کاهش می‏دهد؟ نظر شما چیست؟ بنده فکر می‏کنم این طرح در کوتاه مدت تورم زا است و تولید تورم خواهد کرد. این‏که برخی می‏گویند اجرای این طرح تورم را کنترل می‏کند بدون منطق اقتصادی است. دلیلی ندارد حذف چند صفر موج کاهش تورم شود. **استدلال شما چیست؟ مساله مذکور کاملا جنگ طبیعی است، وقتی ما بخواهیم چند صفر از پول ملی را حذف کنیم و در صورتی که واحدهای خرد پولی هم نداشته باشیم قیمت‏ها برای «رند شدن» به سمت بالا حرکت خواهد کرد. به عنوان مثال کالایی که تا دیروز با قیمت 1600 تومان به دست مصرف کننده می‏رسید امروز با قیمت 2000 تومان به دست مصرف کننده می‏رسد. منظورم این است که در تغییر واحد پولی، قیمت‏ها باید رند شود. مثال دیگر؛ قیمت بنزین که در حال حاضر 700 تومان است با حذف چند صفر از پول ملی به 1000 تومان افزایش پیدا می‏کند. اقتصاد با حذف چند صفر با تورم کوتاه مدت مواجه خواهد شد که البته مقداری نگران کننده هم است. (تحلیل بنده این است که مشکل گرد کردن قیمت‏ها مهمترین پیامد اثر حذف چند صفر از پول ملی است. وقتی پول جدید منتشر می‏شود ممکن است کمترین قطع مسکوک نتواند برای خرید ارزان‏ترین کالا مناسب باشد بلکه فراتر از آن باشد یا در بعضی مواقع ممکن است قیمت خرید برخی از کالاها را نشود با ترکیب سکه و اسکناس پرداخت کرد و هرچه سکه و اسکناس کنار هم بگذاریم معادل قیمت کالاه به سمت بالا گرد شده، ممکن است این مساله موجب ایجاد افزایش قیمت‏ها شده.) **شما به عنوان یک استاد اقتصاد دانشگاه، آیا حذف چند صفر را جز اولویت‏های اقتصادی می‏دانید؟ اصلا؛ بنده حذف چند صفر از پول ملی را در حد یک اولویت برای اقتصاد نمی‏دانم. شاید اگر بخواهم برای اولویت‏های اقتصادی کشور رتبه بندی کنم حذف چند صفر را در اولویت 16-15 اقتصاد ایران می‏دانم. **مهمترین پیامدهای اجرای این طرح چیست؟ ایجاد تورم در کوتاه مدت و کاهش حجم اسکناس و سادگی در مبادلات و معاملات مهمترین پیامدهای اقتصادی حذف چند صفر از پول ملی است. **آیا اجرای این طرح بر سایر شاخص‏های کلان اقتصادی نیز اثرگذار خواهد بود به عنوان مثال ایا حذف چند صفر بر وادرات و صادرات و ... اثری دارد؟ هیچ اثری نخواهد داشت. همان طور که گفتم حذف چند صفر تاثیری بر متغیرهای واقعی اقتصاد ندارد. تنها پیامد کوتاه اجرای این طرح تورم در کوتاه مدت است. فکر می‏کنم با اجرای این طرح دولت از حل مشکلات اساسی مردم غافل م‏شود. نظر بنده این است که هم اکنون اجرای چنین طرحی در کشور به صلاح اقتصاد نیست. **آقای موسایی! چه کسانی از اجرای طرح حذف صفر از پول ملی آسیب می‏بینید؟ کل اقتصاد از اجرای این طرح در کوتاه مدت آسیب می‏بینید. این جمله را به جرات تاکید می‏کنم اجرای طرح مذکور نه تنها هیچ کمکی برای تعالی اقتصاد ندارد بلکه به بدتر شدن وضعیت کنونی اقتصاد کشور کمک زیادی می‏کند. لذا بنده در اینجا وقت را مغتنم شمرده و سوالی را از مسئولان محترم و طراح اجرای طرح مذکور می‏کنم؛ هدف طراحان محترم این طرح از اجرا چیست؟ آن‏ها با اجرای این طرح به چه اهداف بلند مدت و کوتاه مدتی می‏خواهد برسند؟! همان‏طور که می‏دانید قانون هدفمند کردن یارانه ها در حال حاضر به عنوان یک قانون وسیع و آینده‏دار در حال اجراست و حساسیت‏های زیادی هم دارد. باید این نکته را نیز به یاد داشته باشید که هرگونه خطا و اشتباه احتمالی در اجرای فازهای قانون یارانه‏ها می‏تواند به عنوان یک تهدید اساسی اقتصاد ایران را فرا بگیرد و برعکس؛ انجام درست و به موقع قانون یارانه‏ها به طور یقین اقتصاد ایران را با فرصت‏های جدید مواجه می‏کند. پس دولت هم اکنون باید به طور کامل مراقب آینده اجرای این طرح باشد تا خطا و اشتباه نکند. توصیه می‏شود تمهیدات گسترده‏ای هم برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‏ها بیندیشد. تحلیل بنده این است که هم زمانی اجرای طرح حذف چند صفر با اجرای فازهای بعدی قانون یارانه‏ها اختلال گسترده ای را در اجرای قانون یارانه‏ها فراهم می‏کند که خطرناک است. لذا توصیه می‏کنم دولت باید به طور کامل تمام تمرکز خود برای اجرای قانون یارانه‏ها لحاظ کند و گرنه در این باره اقتصاد با مشکل مواجه می‏شود. لذا در حال حاضر اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی را در این برهه به صلاح نمی‏دانم. و توصیه می‏کنم مسولان فعلا برای اجرای این طرح دست نگه دارند. اما دکتر «محمدجواد محقق‏نیا» عضو هیأت علمی پژوهشکده‌ی وزارت امور اقتصادی - دارایی؛ معتقد است: اگر بخواهیم اولویت اول اقتصاد را اجرای فازهای بعدی قانون یارانه‏ها و اولویت دوم و سوم را کنترل تورم و ایجاد اشتغال بدانیم به طور قطع اولویت چهارم اقتصاد ایران، حذف چند صفر از پول‏ملی است. دکتر «محمد جواد محقق‏نیا» عضو هیأت علمی پژوهشکده‏ی وزارت اقتصاد و عضو هیأت مدیره بانک رفاه در گفت و گویی از تبعات مثبت و پیامدهای تأثیر گذار اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی سخن گفته است. آقای دکترمحمدجواد محقق‏نیا؛ طی روزهای اخیر حذف چند صفر از پول ملی توسط دولت در صدر اخبار رسانه‌های گروهی قرار گرفته و هر یک از کارشناسان اقتصادی نظرهایی را در این باره ارایه داده‌اند. برخی می‌گویند حذف چند صفر هم‌اکنون یک ضرورت است و برخی هم اعتقاد دارند حذف چند صفر پول ملی در حال حاضر نیاز نیست و حتی به آن واکنش نشان داده‌اند. ارزیابی جناب‌عالی در این باره چیست؟ آیا شما موافق این اقدام دولت هستید؟ بله؛ بنده موافق این اقدام هستم. فکر می‌کنم این اقدام دولت درباره‌ی حذف چند صفر از پول ملی در کل تبعات مثبتی برای اقتصاد ایران داشته باشد. مهم‌ترین اثر و وجهه‌ی آن، اثرگذاری در بُعد بین‌المللی است. حذف چند صفر از پول ملی ایران، ارزش پول ملی ایران را افزایش می‌دهد. بهتر است برای روشن شدن این موضوع با مثالی این مسأله را برای شما بازگو کنم؛ در حال حاضر در تجارت بین‌الملل می‌گویند 12 هزار ریال ایران معادل یک ارز خارجی است. این مقایسه باعث تضعیف پول ملی ایران است. وجهه‌ی پول ملی ایران هم‌‌اکنون در ابعاد بین‌المللی از قدرت و استحکام مناسبی برخوردار نیست و این اقدام تا حدودی می‌تواند قدرت از دست رفته‌ی پول ملی را به کشور باز گرداند. ما اگر بخواهیم همان واحد ریال را حفظ کنیم لازم است برای تثبیت یا افزایش قدرت پول ملی چند صفر از پول ملی را حذف کنیم. **برخی از منتقدان اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی، معتقدند در صورت اجرایی شدن این اقدام، تبعات منفی گریبان اقتصاد ایران را خواهد گرفت. آن‌ها هم‌چنین به‌صورت مداوم تبعات منفی حذف چند صفر را یادآور می‌شوند؟ آیا این اقدام تبعات منفی خواهد داشت؟ حذف سه یا چهار صفر از پول ملی به هیچ عنوان تبعات منفی براقتصاد نمی‌گذارد. شاید دامنه‌ی این کار بسیار وسیع باشد اما در عمل کار و تغییر خیلی گسترده‌ای در پول ملی انجام نمی‌دهیم. به یاد داشته باشید این عمل یک اقدام حسابداری است و پیامدهای آن نیز به سادگی در مبادلات، ثبت و نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ارقام و ترازنامه‌ها کمک شایانی می‌کند. به واسطه‌ی حذف چند صفر کاهش حجم اسکناس و هزینه‌های چاپ اسکناس و چک پول به طور چشم‌گیری کاهش می‌یابد. ارزیابی بنده از حذف چند صفر از پول ملی این است که این اقدام اثر ماهوی حقیقی منفی بر اقتصاد ندارد. بنابراین تغییرات در واحد پولی آن‏طور که برخی از کارشناسان عنوان می‏کنند برای اقتصاد خطرناک نخواهد بود. **برخی از منتقدان، اثرات تورمی اجرای این طرح را تأیید می‌کنند. آن‌ها می‌گویند در صورت اجرا شدن طرح مذکور اثرات تورمی به‌طور قطع اقتصاد را با نوسان مواجه می‌سازد؟ اصلاً این ‌طرح ربطی به تورم ندارد. این‌که بگوییم با این کار تورم افزایش می‌یابد را قبول ندارم. شما می‌دانید برخی از کشورها این طرح را اجرا کرده‌اند اما هیچ مشکلی برای آن‌ها روی نداده است. تجربیّات و شواهد عینی هم نشان می‌دهد که موضوع افزایش تورم خیلی در این‏باره موضوعیّت ندارد. از سوی دیگر طرح کنونی دولت برای حذف چند صفر از پول ملی را هم‌اکنون بسیار مناسب می‌دانم چرا که فکر می‌کنم کاملاً کارشناسی شده است. بانک مرکزی در طرح خود قرار است در مدتی کوتاه از دو واحد پول استفاده کند. یعنی صفرها از پول ملی به یک‌باره حذف نمی‌شود. این اقدام به نظر بنده نمی‌گذارد تا نسبت‌ها و قیمت‌ها به هم بخورد. البته‌ بنده منکر افزایش آنی و سطحی قیمت‌ها در یم مقطع کوتاه نیستم، اما توجه داشته باشید هر زمان که تعادل در قیمت‌ها به هم بخورد با افزایش قیمت مواجه می‌شویم، این یک اصل در اقتصاد است. بنابراین نباید حذف چند صفر از پول ملی را مرتبط با افزایش و یا کاهش تورم تلقی کنیم. پول در اقتصاد نشان دهنده‌ی قیمت‌های نسبی است و اگر حذف چند صفر به صورت یک‌باره رخ دهد قیمت‌ها به‌هم خورده و ما شاید با افزایش قیمت‌ها مواجه شویم، اما طرح بانک مرکزی در مورد حذف چند صفر به گونه‌ای است که قرار نیست تا چند صفر از پول ملی به یک‌باره حذف شود. این یک مزیّت برای طرح یاد شده است. وقتی هر دو واحد پول در جریان باشد قیمت‌های نسبی به هم نمی‌خورد و نباید نگران باشیم. **تجربیّات دیگر کشورها در مورد حذف چند صفر چه چیزی را نشان می‌دهد؟ آیا شما موفقیّتی در این باره می‌بینید؟ کشورهایی پس از حذف چند صفر از پول ملی خود موفق بوده‌اند که توانسته‌اند تورم را پس از طرح یاد شده کنترل کنند. در حال حاضر ترکیه شش صفر از پول ملی خود را حذف کرده است. آلمان و فرانسه نیز این اقدام را اجرا کرده‌اند اما موفقیّت هر یک از این کشورها بستگی به مدیریت بعدی آن‌ها در تورم دارد. در این‌جا لازم است کمی مفصل‌تر درباره‌ی تجربه‌ی ترکیه مسایلی را بیان کنم؛ ترکیه از جمله کشورهایی است که در زمینه‏ی حذف چند صفر از پول ملی اقدام کرده است. دولت ترکیه با برنامه‌ریزی‌های مناسب ابتدا تورم را کاهش داد و در مرحله‌ی بعد به ثبات اقتصاد کلان اقدام نمود. پس از اجرایی شدن این دو مرحله در اقتصاد کشور دستور حذف صفر از لیر، صادر گردید. جالب این‏که ترکیه شش صفر از پول ملی خود را در سال 2005 میلادی حذف کرد. تورم در ترکیه از ابتدای دهه‌ی 80 آغاز شده و با شتاب به پیش رفت. هر دلار آمریکا که در سال 1988 با 1422 لیر قدیم ترکیه مبادله می‌شد در سال 2003 به بیش از 5/1 میلیون لیر قدیم رسید. در این شرایط قیمت یک ساندویچ در ترکیه به 3میلیون لیر رسید. از سال 1981 به این سو در ترکیه هردو سال یک‌بار نیاز به اسکناس‌های درشت‌تر احساس می‌شد. در یک چرخه‌ی 25 ساله درشت‌ترین اسکناس ترکیه از 5 هزار لیر به یک میلیون لیر تبدیل شد. تجربه‌ی کشور همسایه، ترکیه می‌تواند برای برنامه‌ریزان و تحلیل‌گران اقتصاد کشورمان به عنوان یک تجربه‌ی موفق مورد توجه واقع شود و نکات مثبت و منفی این تجربه مدّنظر برنامه‌ریزان اقتصادی کشور قرار گیرد. لذا تحلیل بنده این است دولت باید بسته‌های پولی خود را به همراه حذف چند صفر اجرایی کند. انضباط پولی و مالی مهم‌ترین رکن موفقیّت اجرای طرح حذف چند صفر پول ملی است. معتقدم در این صورت موفقیّت این طرح دور از انتظار نیست. تجربیّات دیگر کشورها نیز این مسأله را تأیید می‌کند. **شما معتقدید مهم‌ترین اثر حذف چند صفر چیست؟ همان‌طور که خدمت شما عرض کردم حذف چند صفر اثر واقعی منفی در اقتصاد نخواهد داشت، اما به طور حتم پیامدهای مثبتی زیادی دارد که از جمله آن در مباحث سادگی در محاسبات و ابعاد بین المللی آن است. **آقای دکتر! برخی از کارشناسان منتقد جدّی طرح حذف چند صفر از پول ملی هستند و می‌گویند فعلاً این امر به صلاح اقتصاد نیست؛ آیا حضرت‌عالی طرح حذف چند صفر را در اولویّت می‌دانید؟ نمی‌توان اذعان کرد حذف چند صفر در اولویّت است. بله، کاملاً درست است که این طرح هم‌اکنون نمی‌تواند تنها اولویّت و یا اولین اولویت اقتصاد ایران باشد اما اگر هم‌اکنون اولویّت اول اقتصادمان را اجرای فازهای بعدی هدفمندی یارانه‌ها و اولویّت دوم را موضوع اشتغال و کنترل تورم در کشور بدانیم، می‌توانیم به جرأت اولویّت سوم، چهارم اقتصاد را حذف چند صفر از پول ملی اعلام کنیم. یعنی نمی‌توانیم بگوییم اجرای این طرح اصلاً به درد نمی‌خورد و نیاز نیست. بنده با این موضوع مخالفم. در هر صورت باید این طرح اجرایی شود؛ حالا امسال نشد سال دیگر. همان‌طور که خدمت شما عرض کردم مهم‌ترین پیامد اجرای حذف چند صفر یکی بحث سادگی در مبادلات و سهولت حسابداری در کشور و دیگری ابعاد مثبت بین‌المللی آن مطرح است، اما به جرأت می‌توان اذعان کرد در صورتی که حذف چند صفر از پول ملی رخ دهد از نظر ابعاد بین‌المللی پول ملی ایران تقویت شده و ارزش آن نیز افزایش خواهد یافت. این طرح هم‌اکنون نمی‌تواند تنها اولویّت و یا اولین اولویت اقتصاد ایران باشد اما اگر هم‌اکنون اولویّت اول اقتصادمان را اجرای فازهای بعدی هدفمندی یارانه‌ها و اولویّت دوم را موضوع اشتغال و کنترل تورم در کشور بدانیم، می‌توانیم به جرأت اولویّت سوم، چهارم اقتصاد را حذف چند صفر از پول ملی اعلام کنیم. **به‌نظر شما در حال حاضر زیرساخت‌های اجرایی چنین طرحی آماده است؟ فکر می‌کنم مهم‌ترین زیرساخت اجرای چنین طرحی فرهنگ‌سازی است. باید مردم به تغییر واحد پول ملی عادت کنند، البته عادت به این تغییرات یک شبِ رخ نخواهد داد، ‌اما فکر می‌کنم خیلی هم سخت نباشد. نباید جلوی این اصلاحات گرفته شود. **آقای دکتر! دوباره به برخی ایرادات مطرح شده درباره‏ی حذف چند صفر از پول می‏پردازم. برخی می‏گویند دولت هنوز پس از چند ماه از اجرای قانون یارانه‏ها، پول تولید را به درستی اختصاص نداده، چه طور می‏خواهد این اقدام را اجرایی کند؟ حتی برخی عنوان می‏کنند اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی انحراف برخی ذهن‏هاست؟ انحراف یا غیرانحراف! نمیدانم مقصود شما چیست؟ اما باید به این نکته توجه کنید دولت دهم با اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‏ها کار بسیار بزرگی انجام داد که در دولت‏های گذشته بر زمین مانده بود. بالاخره اجرای این طرح با تمهیدات ویژه‏ی دولت دهم اجرایی شد. اما این‏که الان بخواهیم بگوییم اجرای این قانون چه قدر موفقیت آمیز بوده یا نه؟ و یا تا به حال به چه بخش‏هایی از اقتصاد تسهیلات ارایه شده یا نه را باید برعهده گزارش‏های رسمی اقتصاد بگذاریم تا آن‏ها در گزارش‏هایی رسمی اعلام کنند که وضعیت چگونه است. در هر حال اجرای قانون یارانه‏ها تا به حال، به خوبی با تمهیدات دولت اجرایی شده و از این منظر هم می‏توانیم اذعان کنیم کارنامه‏ی اقتصادی دولت، کارنامه‏ی قابل قبولی است. فکر می‏کنم اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی با تمهیدات دولت نمره‏ی خوبی بگیرد. از قرار معلوم، دولت مطالعات کارشناسی اجرای این طرح را انجام داده و در آینده نیز قرار است تا به صورت نهایی آن را اجرایی کند. منبع: برهان

منبع:	دنیای اقتصاد	تاریخ:	1390-04-29
از موافقان تا مخالفان حذف صفر از پول ملی اما آن‏چه باید به عنوان یک معلم ‏اقتصاد بیان کنم این است‏که؛ فعلاَ این کار به صلاح اقتصاد ایران نیست و این اقدام، تورم را در کوتاه مدت افزایش می‏دهد. زمزمه اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی پس از چند سال، چند روزی است که به طور جدی از سوی مقامات پولی کشور مطرح شده؛ به گونه‏ای که موافقان و مخالفان اجرای این طرح هر روز در رسانه‏ها حاضر شده و استدلال‏های خود را مطرح می‏کنند. گروه اقتصادی «برهان» در راستای بررسی تبعات و چالش‏های احتمالی اجرای طرح حذف چند صفر به بررسی علمی آن پرداخته است. از این‏رو با دکتر «محمد جواد محقق‏نیا» به عنوان موافق اجرای طرح چند صفر و دکتر «میثم موسایی» به عنوان مخالف این طرح به گفت‏و گو نشسته است. آقای دکتر موسایی! رییس کل بانک مرکزی هفته گذشته به طور رسمی اعلام کرد: طرح حذف چند صفر از پول ملی در دولت به تصویب رسیده و به زودی نیز ابعاد آن اعلام و اجرایی خواهد شد. در این میان نیز پس از اعلام نظر رسمی آقای «محمود بهمنی» رییس کل بانک مرکزی، برخی از کارشناسان با طرح مذکور مخالفت و برخی دیگر نیز از آن حمایت کردند. موضع حضرتعالی در مقام یک استاد اقتصاد دانشگاه در این باره چیست؟ بنده با کلیات حذف چند صفر از پول ملی موافق هستم اما اکنون اجرای این طرح را به صلاح اقتصاد ایران نمی‏دانم. چرا که معتقدم هم اکنون اقتصاد ایران آن قدر مشکلات و مسایل دارد که حذف چند صفر از پول ملی در آن مانند قطره‏ای در مقابل یک دریاست و اصلا در اولویت نیست که حتی درباره آن فکر کنم. لذا تحلیل بنده این است که با حذف چند صفر از پول ملی مشکل خاصی از اقتصاد ایران حل نخواهد شد. پس بهتر است این کار را به سال‏های دیگر واگذار و موکول کنیم و اقتصاد را با این چالش‏های سطحی و البته وسیع درگیر نکنیم. علل مخالفت شما چیست؟ ببیند؛ مشکل اصلی ما هم اکنون در حوزه سیاست‏های بازار پولی و مالی، کاهش مستمر ارزش پول ملی و هم‏چنین کاهش قدرت خرید مردم است. حتی آمارها حکایت از آن دارد که در سه دهه اخیر سالانه حدود 20-15 درصد از قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است و این مسأله نکته‏ای است که باید مورد توجه سیاست گذاران و برنامه‏ریزان اقتصادی کشور قرار گیرد. جالب‏تر این‏که این کاهش قدرت خرید، باعث افزایش فاصله طبقاتی در کشور شده، غنی را غنی‏تر و فقیر را فقیرتر کرده است. بنابراین این عامل باعث شده تا بسیاری از برنامه‏های توزیعی دولت در راستای عدالت محوری نیز بی‏اثر جلوه کند. همان طور که مستحضر هستید مهمترین شعار انتخاباتی دولت نهم و دهم توزیع عادلانه ثروت و امکانات بین تمام ایرانی‏ها بود و حتی دولتمردان هزینه‏های بسیاری زیادی را هم در این باره متحمل شدند، اما در علکرد باید اذعان کرد که این تلاش‏ها عملا تاثیر ناچیزی بر حوزه عدالتی که دولتمردان نهم و دهم می‏گفتند داشته است. بنده فکر می‏کنم قستمی از این ضعف‏ها ناشی از وجود شاخصی به نام «تورم» و «کاهش ارزش پول ملی» است. شما می‏دانید شاخص تورم در چند سال اخیر باروند قابل ملاحظه‏ای و اقتصاد ایران مواجه بوده و با اعداد نجومی خودنمایی کرده است. دولت همواره در این سال‏ها نتوانسته است شاخص تورم را کنترل و تثبیت کند. همین مساله باعث شده تا دولت‏ها در این زمینه خود را ناتوان نبیند. تحلیل بنده این است که بانک مرکزی به جای حذف چند صفر از پول ملی بیاید و با کارشناسان جلسات متعددی برگزار کند و به آن‏ها بگوید که برای کنترل و کاهش تورم چه باید کرد؟ راه‏کارهای آن‏ها برای کنترل تورم چیست؟ اینکه دولت و بانک مرکزی به جای بررسی موضوعاتی کلیدی در اقتصاد مانند کنترل تورم چند صفر از پول ملی را حذف کند: این کار به بیراهه رفتن است و به نظر بنده ثمری به جز وقت تلف کردن ندارد. بنابراین با حذف سه صفر و یا چهار صفر هیچ اتفاقی بر معیارهای واقعی کلان اقتصادی رخ نخواهد داد. به نظر بنده این اقدام بیهوده است و بنده آن را در حال حاضر نمی‏پسندم. برخی از منتقدان اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی معتقدند اجرای طرح مذکور باعث ایجاد تورم خواهد شد و برخی دیگر نیز می‏گویند این طرح نه تنها تورم‏زا نیست بلکه تورم را کاهش می‏دهد؟ نظر شما چیست؟ بنده فکر می‏کنم این طرح در کوتاه مدت تورم زا است و تولید تورم خواهد کرد. این‏که برخی می‏گویند اجرای این طرح تورم را کنترل می‏کند بدون منطق اقتصادی است. دلیلی ندارد حذف چند صفر موج کاهش تورم شود. استدلال شما چیست؟ مساله مذکور کاملا جنگ طبیعی است، وقتی ما بخواهیم چند صفر از پول ملی را حذف کنیم و در صورتی که واحدهای خرد پولی هم نداشته باشیم قیمت‏ها برای «رند شدن» به سمت بالا حرکت خواهد کرد. به عنوان مثال کالایی که تا دیروز با قیمت 1600 تومان به دست مصرف کننده می‏رسید امروز با قیمت 2000 تومان به دست مصرف کننده می‏رسد. منظورم این است که در تغییر واحد پولی، قیمت‏ها باید رند شود. مثال دیگر؛ قیمت بنزین که در حال حاضر 700 تومان است با حذف چند صفر از پول ملی به 1000 تومان افزایش پیدا می‏کند. اقتصاد با حذف چند صفر با تورم کوتاه مدت مواجه خواهد شد که البته مقداری نگران کننده هم است. (تحلیل بنده این است که مشکل گرد کردن قیمت‏ها مهمترین پیامد اثر حذف چند صفر از پول ملی است. وقتی پول جدید منتشر می‏شود ممکن است کمترین قطع مسکوک نتواند برای خرید ارزان‏ترین کالا مناسب باشد بلکه فراتر از آن باشد یا در بعضی مواقع ممکن است قیمت خرید برخی از کالاها را نشود با ترکیب سکه و اسکناس پرداخت کرد و هرچه سکه و اسکناس کنار هم بگذاریم معادل قیمت کالاه به سمت بالا گرد شده، ممکن است این مساله موجب ایجاد افزایش قیمت‏ها شده.) شما به عنوان یک استاد اقتصاد دانشگاه، آیا حذف چند صفر را جز اولویت‏های اقتصادی می‏دانید؟ اصلا؛ بنده حذف چند صفر از پول ملی را در حد یک اولویت برای اقتصاد نمی‏دانم. شاید اگر بخواهم برای اولویت‏های اقتصادی کشور رتبه بندی کنم حذف چند صفر را در اولویت 16-15 اقتصاد ایران می‏دانم. مهمترین پیامدهای اجرای این طرح چیست؟ ایجاد تورم در کوتاه مدت و کاهش حجم اسکناس و سادگی در مبادلات و معاملات مهمترین پیامدهای اقتصادی حذف چند صفر از پول ملی است. آیا اجرای این طرح بر سایر شاخص‏های کلان اقتصادی نیز اثرگذار خواهد بود به عنوان مثال ایا حذف چند صفر بر وادرات و صادرات و ... اثری دارد؟ هیچ اثری نخواهد داشت. همان طور که گفتم حذف چند صفر تاثیری بر متغیرهای واقعی اقتصاد ندارد. تنها پیامد کوتاه اجرای این طرح تورم در کوتاه مدت است. فکر می‏کنم با اجرای این طرح دولت از حل مشکلات اساسی مردم غافل م‏شود. نظر بنده این است که هم اکنون اجرای چنین طرحی در کشور به صلاح اقتصاد نیست. آقای موسایی! چه کسانی از اجرای طرح حذف صفر از پول ملی آسیب می‏بینید؟ کل اقتصاد از اجرای این طرح در کوتاه مدت آسیب می‏بینید. این جمله را به جرات تاکید می‏کنم اجرای طرح مذکور نه تنها هیچ کمکی برای تعالی اقتصاد ندارد بلکه به بدتر شدن وضعیت کنونی اقتصاد کشور کمک زیادی می‏کند. لذا بنده در اینجا وقت را مغتنم شمرده و سوالی را از مسئولان محترم و طراح اجرای طرح مذکور می‏کنم؛ هدف طراحان محترم این طرح از اجرا چیست؟ آن‏ها با اجرای این طرح به چه اهداف بلند مدت و کوتاه مدتی می‏خواهد برسند؟! همان‏طور که می‏دانید قانون هدفمند کردن یارانه ها در حال حاضر به عنوان یک قانون وسیع و آینده‏دار در حال اجراست و حساسیت‏های زیادی هم دارد. باید این نکته را نیز به یاد داشته باشید که هرگونه خطا و اشتباه احتمالی در اجرای فازهای قانون یارانه‏ها می‏تواند به عنوان یک تهدید اساسی اقتصاد ایران را فرا بگیرد و برعکس؛ انجام درست و به موقع قانون یارانه‏ها به طور یقین اقتصاد ایران را با فرصت‏های جدید مواجه می‏کند. پس دولت هم اکنون باید به طور کامل مراقب آینده اجرای این طرح باشد تا خطا و اشتباه نکند. توصیه می‏شود تمهیدات گسترده‏ای هم برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‏ها بیندیشد. تحلیل بنده این است که هم زمانی اجرای طرح حذف چند صفر با اجرای فازهای بعدی قانون یارانه‏ها اختلال گسترده ای را در اجرای قانون یارانه‏ها فراهم می‏کند که خطرناک است. لذا توصیه می‏کنم دولت باید به طور کامل تمام تمرکز خود برای اجرای قانون یارانه‏ها لحاظ کند و گرنه در این باره اقتصاد با مشکل مواجه می‏شود. لذا در حال حاضر اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی را در این برهه به صلاح نمی‏دانم. و توصیه می‏کنم مسولان فعلا برای اجرای این طرح دست نگه دارند. اما دکتر «محمدجواد محقق‏نیا» عضو هیأت علمی پژوهشکده‌ی وزارت امور اقتصادی - دارایی؛ معتقد است: اگر بخواهیم اولویت اول اقتصاد را اجرای فازهای بعدی قانون یارانه‏ها و اولویت دوم و سوم را کنترل تورم و ایجاد اشتغال بدانیم به طور قطع اولویت چهارم اقتصاد ایران، حذف چند صفر از پول‏ملی است. دکتر «محمد جواد محقق‏نیا» عضو هیأت علمی پژوهشکده‏ی وزارت اقتصاد و عضو هیأت مدیره بانک رفاه در گفت و گویی از تبعات مثبت و پیامدهای تأثیر گذار اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی سخن گفته است. آقای دکترمحمدجواد محقق‏نیا؛ طی روزهای اخیر حذف چند صفر از پول ملی توسط دولت در صدر اخبار رسانه‌های گروهی قرار گرفته و هر یک از کارشناسان اقتصادی نظرهایی را در این باره ارایه داده‌اند. برخی می‌گویند حذف چند صفر هم‌اکنون یک ضرورت است و برخی هم اعتقاد دارند حذف چند صفر پول ملی در حال حاضر نیاز نیست و حتی به آن واکنش نشان داده‌اند. ارزیابی جناب‌عالی در این باره چیست؟ آیا شما موافق این اقدام دولت هستید؟ بله؛ بنده موافق این اقدام هستم. فکر می‌کنم این اقدام دولت درباره‌ی حذف چند صفر از پول ملی در کل تبعات مثبتی برای اقتصاد ایران داشته باشد. مهم‌ترین اثر و وجهه‌ی آن، اثرگذاری در بُعد بین‌المللی است. حذف چند صفر از پول ملی ایران، ارزش پول ملی ایران را افزایش می‌دهد. بهتر است برای روشن شدن این موضوع با مثالی این مسأله را برای شما بازگو کنم؛ در حال حاضر در تجارت بین‌الملل می‌گویند 12 هزار ریال ایران معادل یک ارز خارجی است. این مقایسه باعث تضعیف پول ملی ایران است. وجهه‌ی پول ملی ایران هم‌‌اکنون در ابعاد بین‌المللی از قدرت و استحکام مناسبی برخوردار نیست و این اقدام تا حدودی می‌تواند قدرت از دست رفته‌ی پول ملی را به کشور باز گرداند. ما اگر بخواهیم همان واحد ریال را حفظ کنیم لازم است برای تثبیت یا افزایش قدرت پول ملی چند صفر از پول ملی را حذف کنیم. برخی از منتقدان اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی، معتقدند در صورت اجرایی شدن این اقدام، تبعات منفی گریبان اقتصاد ایران را خواهد گرفت. آن‌ها هم‌چنین به‌صورت مداوم تبعات منفی حذف چند صفر را یادآور می‌شوند؟ آیا این اقدام تبعات منفی خواهد داشت؟ حذف سه یا چهار صفر از پول ملی به هیچ عنوان تبعات منفی براقتصاد نمی‌گذارد. شاید دامنه‌ی این کار بسیار وسیع باشد اما در عمل کار و تغییر خیلی گسترده‌ای در پول ملی انجام نمی‌دهیم. به یاد داشته باشید این عمل یک اقدام حسابداری است و پیامدهای آن نیز به سادگی در مبادلات، ثبت و نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ارقام و ترازنامه‌ها کمک شایانی می‌کند. به واسطه‌ی حذف چند صفر کاهش حجم اسکناس و هزینه‌های چاپ اسکناس و چک پول به طور چشم‌گیری کاهش می‌یابد. ارزیابی بنده از حذف چند صفر از پول ملی این است که این اقدام اثر ماهوی حقیقی منفی بر اقتصاد ندارد. بنابراین تغییرات در واحد پولی آن‏طور که برخی از کارشناسان عنوان می‏کنند برای اقتصاد خطرناک نخواهد بود. برخی از منتقدان، اثرات تورمی اجرای این طرح را تأیید می‌کنند. آن‌ها می‌گویند در صورت اجرا شدن طرح مذکور اثرات تورمی به‌طور قطع اقتصاد را با نوسان مواجه می‌سازد؟ اصلاً این ‌طرح ربطی به تورم ندارد. این‌که بگوییم با این کار تورم افزایش می‌یابد را قبول ندارم. شما می‌دانید برخی از کشورها این طرح را اجرا کرده‌اند اما هیچ مشکلی برای آن‌ها روی نداده است. تجربیّات و شواهد عینی هم نشان می‌دهد که موضوع افزایش تورم خیلی در این‏باره موضوعیّت ندارد. از سوی دیگر طرح کنونی دولت برای حذف چند صفر از پول ملی را هم‌اکنون بسیار مناسب می‌دانم چرا که فکر می‌کنم کاملاً کارشناسی شده است. بانک مرکزی در طرح خود قرار است در مدتی کوتاه از دو واحد پول استفاده کند. یعنی صفرها از پول ملی به یک‌باره حذف نمی‌شود. این اقدام به نظر بنده نمی‌گذارد تا نسبت‌ها و قیمت‌ها به هم بخورد. البته‌ بنده منکر افزایش آنی و سطحی قیمت‌ها در یم مقطع کوتاه نیستم، اما توجه داشته باشید هر زمان که تعادل در قیمت‌ها به هم بخورد با افزایش قیمت مواجه می‌شویم، این یک اصل در اقتصاد است. بنابراین نباید حذف چند صفر از پول ملی را مرتبط با افزایش و یا کاهش تورم تلقی کنیم. پول در اقتصاد نشان دهنده‌ی قیمت‌های نسبی است و اگر حذف چند صفر به صورت یک‌باره رخ دهد قیمت‌ها به‌هم خورده و ما شاید با افزایش قیمت‌ها مواجه شویم، اما طرح بانک مرکزی در مورد حذف چند صفر به گونه‌ای است که قرار نیست تا چند صفر از پول ملی به یک‌باره حذف شود. این یک مزیّت برای طرح یاد شده است. وقتی هر دو واحد پول در جریان باشد قیمت‌های نسبی به هم نمی‌خورد و نباید نگران باشیم. تجربیّات دیگر کشورها در مورد حذف چند صفر چه چیزی را نشان می‌دهد؟ آیا شما موفقیّتی در این باره می‌بینید؟ کشورهایی پس از حذف چند صفر از پول ملی خود موفق بوده‌اند که توانسته‌اند تورم را پس از طرح یاد شده کنترل کنند. در حال حاضر ترکیه شش صفر از پول ملی خود را حذف کرده است. آلمان و فرانسه نیز این اقدام را اجرا کرده‌اند اما موفقیّت هر یک از این کشورها بستگی به مدیریت بعدی آن‌ها در تورم دارد. در این‌جا لازم است کمی مفصل‌تر درباره‌ی تجربه‌ی ترکیه مسایلی را بیان کنم؛ ترکیه از جمله کشورهایی است که در زمینه‏ی حذف چند صفر از پول ملی اقدام کرده است. دولت ترکیه با برنامه‌ریزی‌های مناسب ابتدا تورم را کاهش داد و در مرحله‌ی بعد به ثبات اقتصاد کلان اقدام نمود. پس از اجرایی شدن این دو مرحله در اقتصاد کشور دستور حذف صفر از لیر، صادر گردید. جالب این‏که ترکیه شش صفر از پول ملی خود را در سال 2005 میلادی حذف کرد. تورم در ترکیه از ابتدای دهه‌ی 80 آغاز شده و با شتاب به پیش رفت. هر دلار آمریکا که در سال 1988 با 1422 لیر قدیم ترکیه مبادله می‌شد در سال 2003 به بیش از 5/1 میلیون لیر قدیم رسید. در این شرایط قیمت یک ساندویچ در ترکیه به 3میلیون لیر رسید. از سال 1981 به این سو در ترکیه هردو سال یک‌بار نیاز به اسکناس‌های درشت‌تر احساس می‌شد. در یک چرخه‌ی 25 ساله درشت‌ترین اسکناس ترکیه از 5 هزار لیر به یک میلیون لیر تبدیل شد. تجربه‌ی کشور همسایه، ترکیه می‌تواند برای برنامه‌ریزان و تحلیل‌گران اقتصاد کشورمان به عنوان یک تجربه‌ی موفق مورد توجه واقع شود و نکات مثبت و منفی این تجربه مدّنظر برنامه‌ریزان اقتصادی کشور قرار گیرد. لذا تحلیل بنده این است دولت باید بسته‌های پولی خود را به همراه حذف چند صفر اجرایی کند. انضباط پولی و مالی مهم‌ترین رکن موفقیّت اجرای طرح حذف چند صفر پول ملی است. معتقدم در این صورت موفقیّت این طرح دور از انتظار نیست. تجربیّات دیگر کشورها نیز این مسأله را تأیید می‌کند. شما معتقدید مهم‌ترین اثر حذف چند صفر چیست؟ همان‌طور که خدمت شما عرض کردم حذف چند صفر اثر واقعی منفی در اقتصاد نخواهد داشت، اما به طور حتم پیامدهای مثبتی زیادی دارد که از جمله آن در مباحث سادگی در محاسبات و ابعاد بین المللی آن است. آقای دکتر! برخی از کارشناسان منتقد جدّی طرح حذف چند صفر از پول ملی هستند و می‌گویند فعلاً این امر به صلاح اقتصاد نیست؛ آیا حضرت‌عالی طرح حذف چند صفر را در اولویّت می‌دانید؟ نمی‌توان اذعان کرد حذف چند صفر در اولویّت است. بله، کاملاً درست است که این طرح هم‌اکنون نمی‌تواند تنها اولویّت و یا اولین اولویت اقتصاد ایران باشد اما اگر هم‌اکنون اولویّت اول اقتصادمان را اجرای فازهای بعدی هدفمندی یارانه‌ها و اولویّت دوم را موضوع اشتغال و کنترل تورم در کشور بدانیم، می‌توانیم به جرأت اولویّت سوم، چهارم اقتصاد را حذف چند صفر از پول ملی اعلام کنیم. یعنی نمی‌توانیم بگوییم اجرای این طرح اصلاً به درد نمی‌خورد و نیاز نیست. بنده با این موضوع مخالفم. در هر صورت باید این طرح اجرایی شود؛ حالا امسال نشد سال دیگر. همان‌طور که خدمت شما عرض کردم مهم‌ترین پیامد اجرای حذف چند صفر یکی بحث سادگی در مبادلات و سهولت حسابداری در کشور و دیگری ابعاد مثبت بین‌المللی آن مطرح است، اما به جرأت می‌توان اذعان کرد در صورتی که حذف چند صفر از پول ملی رخ دهد از نظر ابعاد بین‌المللی پول ملی ایران تقویت شده و ارزش آن نیز افزایش خواهد یافت. این طرح هم‌اکنون نمی‌تواند تنها اولویّت و یا اولین اولویت اقتصاد ایران باشد اما اگر هم‌اکنون اولویّت اول اقتصادمان را اجرای فازهای بعدی هدفمندی یارانه‌ها و اولویّت دوم را موضوع اشتغال و کنترل تورم در کشور بدانیم، می‌توانیم به جرأت اولویّت سوم، چهارم اقتصاد را حذف چند صفر از پول ملی اعلام کنیم. به‌نظر شما در حال حاضر زیرساخت‌های اجرایی چنین طرحی آماده است؟ فکر می‌کنم مهم‌ترین زیرساخت اجرای چنین طرحی فرهنگ‌سازی است. باید مردم به تغییر واحد پول ملی عادت کنند، البته عادت به این تغییرات یک شبِ رخ نخواهد داد، ‌اما فکر می‌کنم خیلی هم سخت نباشد. نباید جلوی این اصلاحات گرفته شود. آقای دکتر! دوباره به برخی ایرادات مطرح شده درباره‏ی حذف چند صفر از پول می‏پردازم. برخی می‏گویند دولت هنوز پس از چند ماه از اجرای قانون یارانه‏ها، پول تولید را به درستی اختصاص نداده، چه طور می‏خواهد این اقدام را اجرایی کند؟ حتی برخی عنوان می‏کنند اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی انحراف برخی ذهن‏هاست؟ انحراف یا غیرانحراف! نمیدانم مقصود شما چیست؟ اما باید به این نکته توجه کنید دولت دهم با اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‏ها کار بسیار بزرگی انجام داد که در دولت‏های گذشته بر زمین مانده بود. بالاخره اجرای این طرح با تمهیدات ویژه‏ی دولت دهم اجرایی شد. اما این‏که الان بخواهیم بگوییم اجرای این قانون چه قدر موفقیت آمیز بوده یا نه؟ و یا تا به حال به چه بخش‏هایی از اقتصاد تسهیلات ارایه شده یا نه را باید برعهده گزارش‏های رسمی اقتصاد بگذاریم تا آن‏ها در گزارش‏هایی رسمی اعلام کنند که وضعیت چگونه است. در هر حال اجرای قانون یارانه‏ها تا به حال، به خوبی با تمهیدات دولت اجرایی شده و از این منظر هم می‏توانیم اذعان کنیم کارنامه‏ی اقتصادی دولت، کارنامه‏ی قابل قبولی است. فکر می‏کنم اجرای طرح حذف چند صفر از پول ملی با تمهیدات دولت نمره‏ی خوبی بگیرد. از قرار معلوم، دولت مطالعات کارشناسی اجرای این طرح را انجام داده و در آینده نیز قرار است تا به صورت نهایی آن را اجرایی کند. منبع: برهان

دسته بندی اطلاعات

گزارش برهان:از موافقان تا مخالفان حذف صفر از پول ملی

دنیای اقتصاد

1390-04-29

مشخصات ثبت اطلاعات

مدیریت رازنامه

نظرات و پیشنهادات

سلام،وقت بخیر زمانی که لیست تعدیل حقوق تهیه می گردد و حقوق و عیدی از مالیات معاف می گردند در سیستم حسابداری چطور باید مالیات حقوق را کسر کرد متشکرم

سلام ، وقت بخیر نحوه سند زدن پرداختی بیمه تامین اجتماعی به چه صورته ؟ بدون این که تو لیست حقوق و دستمزد بیام ه صورت جداگانه چطوری ثبت بزنم؟

سلام و وقت بخیر برای استارت آپ ها و کسب و کارهای الکترونیک آیا معافیت مالیاتی وجود دارد؟ در صورت تایید، نحوه استفاده از معافیت چگونه است؟

سلام و وقت بخیر برای استارت آپ ها و کسب و کارهای الکترونیک آیا معافیت مالیاتی وجود دارد؟ در صورت تایید، نحوه استفاده از معافیت چگونه است؟

با سلام خدمت استاد محترم برای آموزش کارکنان در دوره آموزشی اکسل در حسابداری میخواستم ببینم چطوری باید با شما هماهنگی کنیم. با تشکر