دانشگاه سالامانکا، یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های دنیا (پایه‌گذاری‌شده در سال 1218) یکی از دژ‌های مهم مدافع اندیشه‌های دومینیکی در اواخر دوره اسکولاستیک‌ها بود.

مهمترين اقتصاددانان قرون 16، 17 و 18
قبل از كلاسيك‌ها
مكتب سالامانكا
دانشگاه سالامانكا، يكي از قديمي‌ترين دانشگاه‌هاي دنيا (پايه‌گذاري‌شده در سال 1218) يكي از دژ‌هاي مهم مدافع انديشه‌هاي دومينيكي در اواخر دوره اسكولاستيك‌ها بود.

حتي پس از اينكه انديشه‌هاي سنت توماس آكويناس در ديگر بخش‌هاي اروپا نخست زير حمله اسكاتي‌ها و تسميه‌گرايان(Nominalists) و بعد در اثر يورش نهضت اصلاحات در حال فرو‌پاشي بود، اين دانشگاه يكي از مراكز كلام توماسي به شمار مي‌رفت.
«مكتب سالامانكا» در حوالي سال 1536 از سوي فرانسيسكو دو ويتوريا بنياد گذارده شد و ناواروس و دو سوتو برجسته‌ترين نظريه‌پردازان آن بودند. گروه سه‌نفري يسوعي (ژزوئيت) متشكل از لسيوس، دو لوگو و لوييس مولينا به مكتب سالامانكا سر‌سپرده بودند و جايگاه آن را بيش از پيش بسط دادند.
در طول سده تورمي 16 ميلادي، متكلمين همواره به موضوعات اقتصادي و به ويژه به جايگاه قرار‌داد‌ها در آن روز‌گار سر‌در‌گم‌كننده اقتصادي دلمشغول بودند. آنها در تلاش براي تعيين دستور‌العمل‌هايي جهت فعاليت تجاري و با تمركز بر برداشت‌هاي واقع‌گرايانه از خير عمومي از اصول اعتقادي پيشين خود دست كشيدند و به پرسش‌هاي خود در حال و هواي فلسفه حقوق طبيعي پرداختند. نتيجه، وارونه چيزي بود كه سده‌ها تفكر اسكولاستيك پيرامون موضوعات اقتصادي به بار آورده بود. مكتب سالامانكا بود كه «قيمت عادلانه» را قيمتي نه بيشتر و نه كمتر از آنچه كه به گونه‌اي طبيعي در مبادلات تعيين مي‌شود، تعريف كرد. آنها با اين تحليل به پيگيري يك نظريه ارزش‌كميابي رانده شدند و با هنرمندي و چيره‌دستي عرضه و تقاضا را در آن به كار گرفتند. آنها برداشت دونس اسكوتوس از قيمت عادلانه را كه بر «هزينه توليد» استوار بود، با اين استدلال كه هيچ راه عيني براي تعيين قيمت وجود ندارد، رد كردند. مكتب سالامانكا پيش از بودين و پس از كوپرنيك، مستقلانه پرده از ويژگي‌هاي بنيادين نظريه مقداري پول برداشت و آن را براي توضيح تورم سده 16 كه از جريان ورود فلزات گرانبها از مستعمرات اسپانيا در آمريكا ريشه مي‌گرفت، به كار برد. آنها همچنين دفاعي خيره‌كننده را از دريافت بهره انجام دادند.
موفقيت‌هاي نظريه‌پردازان مكتب سالامانكا، دانشمنداني چون فردريش فون‌ هايك را به ابراز اين نكته واداشته كه آن چه زمينه را براي كاپيتاليسم مهيا كرد، بر خلاف باور ماكس وبر مذهب يسوعي‌ها بود، نه آموزه‌هاي كالوينيست‌ها.

دومينيكي‌ها
* فرانسيسكو دو ويتوريا (1546-1485): حقوقدان دومينيكي اسپانيايي كه در دانشكده سنت ژاك پاريس تحصيل كرد، كرسي بسيار مهم كلام را در سال 1526 در دانشگاه سالامانكا از آن خود نمود. او در پاريس به دفاع از اراسموس مي‌پرداخت و بسيار او را مي‌ستود. ويتوريا در سطحي گسترده، بنيانگذار مكتب سالامانكا و به ويژه پايه‌گذار آميزش فلسفه «حقوق طبيعي» با انديشه‌هاي كاتوليك در اين مكتب شناخته مي‌شود. هر چند ويتوريا در دوران زندگي خود هيچ كتابي منتشر نكرد، اما درس‌گفتار‌هاي او در سال‌هاي 40-1527 مجدانه از سوي شاگردانش نوشته مي‌شد. سخنراني سال 1532 او با عنوان «سرخپوست‌ها»، دفاعي روشن از حقوق سرخپوستان و مخالفت با برده‌داري بود كه باعث شد اين افراد دست آخر تحت حمايت پادشاه اسپانيا قرار گيرند. اينجا بود كه مفهوم و اصول حقوق بين‌المللي براي نخستين بار بيان شدند. ويتوريا در يكي از سخنراني‌هاي خود قوانين جنگ را بر‌شمرد. امپراتور چارلز پنجم بسيار با او مشورت مي‌كرد.
* دومينگو دو سوتو (1560-1494): متكلم دومينيكي، متولد سگوويا كه تحصيلات خود را در آلكالا و پاريس انجام داد. دو سوتو از سال 1532 و هم‌زمان با ويتوريا جامه استادي را در سالامانكا به تن كرد و به اين ترتيب به او به عنوان دومين چهره مهم مكتب سالامانكا مي‌نگرند. دو سوتو شافي (اعتراف‌پذير) امپراتور چارلز پنجم و نماينده او در شوراي ترنت بود. او از همخواني تفاوت قيمتي براي كسب بهره با «قيمت عادلانه» دفاع مي‌كرد.
* خوان دو مدينا (1546-1490): يسوعي اسپانيايي كه در ميان نخستين هوا‌خواهان نظريه ارزش‌كميابي بود.
* مارتين دو آزپيلكوتا (ناواروس) (1586-1493): كشيش دومينيكي اسپانيايي و دانشمند برجسته در سالامانكا و كويمبرا. از نخستين شارحان نظريه مقداري پول (او تقريبا هم‌زمان با ژان بودين در تولوز تحصيل مي‌كرد). به قول آزپيلكوتا «در صورت ثبات ديگر شرايط، در كشور‌هايي كه پول بسيار كمياب است، تمام ديگر كالا‌هاي قابل فروش و حتي نيروي كار انسان به بهايي كمتر از كشور‌هايي كه پول فراواني در آنها وجود دارد، در دسترس قرار مي‌گيرند». او اين گفته را به يك نظريه ارزش‌كميابي عمومي‌تر بسط داد و استدلال كرد كه «هر كالايي هنگامي كه تقاضاي شديد و عرضه اندكي براي آن وجود دارد، گران‌تر مي‌شود». آزپيلكوتا آشكارا كنترل‌هاي قيمتي را تقبيح مي‌كرد و به دفاع از كسب بهره مي‌پرداخت.
* ديگو دو كواروبياس اي ليوا (1577-1512): شاگرد ناواروس، از اصلاح‌طلبان سالامانكا، رييس دانشگاه كاستيل و بالاخره، اسقف سگوويا. او بياني روشن را از نظريه ارزش ذهني بيان كرد: «ارزش كالا نه به ويژگي‌هاي بنيادين آن، بلكه به بر‌آورد انسان‌ها از آن بستگي دارد، حتي اگر اين برآورد احمقانه باشد». (1554)
* توماس دو مركادو (1576-1530): رواج‌دهنده نظريات ناواروس.

يسوعي‌ها
* لوييس مولينا (1600-1535): دانشمند يسوعي اسپانيايي در كويمبرا كه البته راه دومينيكي‌هاي سالامانكا را پي گرفت. او نظريه «قيمت عادلانه» دونس اسكوتوس را بر پايه انگيزه‌هاي موجود براي افزايش ساختگي هزينه‌ها رد كرد. مولينا به بحث درباره رقابت پرداخت و «انحصار» را راهي ديگر براي بالا بردن مصنوعي قيمت‌ها دانست و آن را تقبيح كرد. او اعتقاد داشت كه «قيمت عادلانه» قيمتي است كه به گونه‌اي طبيعي در مبادلات شكل مي‌گيرد. همچنين بر اين باور بود كه ارزش پول «در نتيجه شرايط پديد مي‌آيد». مولينا به خاطر كتاب «Concordia» كه تلاشي است براي آشتي دادن آزادي اراده با لطف خداوند (كه در حلقه‌هاي كلامي با عنوان «مولينيسم» شناخته مي‌شود)، در كلام كاتوليكي پر‌آوازه است.
* كاردينال خوان دو لوگو (1660-1583): دانشمند يسوعي اسپانيايي كه همچون مولينا خط سالامانكا را در قبال مساله ارزش و نظريه مقداري پول پي گرفت. او شايد نخستين كسي بود كه كميابي و مطلوبيت را در يك نظريه واحد در باب ارزش با يكديگر در‌هم‌آميخت. دو لوگو همچنين سود را به عنوان «دستمزد» خدمات كار‌آفرينانه تعريف كرد.
* لئونارد دو ليس (لسيوس) (1623-1554): دانشمند يسوعي بلژيكي كه همان راه مولينا را در مورد ارزش و پول ادامه داد. او در روزگار خود نفوذ فراواني بر پادشاهان و تجار داشت.

سر ويليام پتي (1687-1623)
هنگامي كه نيرو‌هاي بريتانيايي اليور كرامول در دهه 1650 به ايرلند هجوم بردند، مشكلي كوچك پيش آمد: غنايم جديد چگونه بايد ميان گروه‌هاي پيروز تقسيم مي‌شد يا به بيان دقيق‌تر غنايم چه بود؟ كار بررسي وضعيت ايرلند و ارزيابي ثروتمندان آن به پزشكي به نام سر ويليام پتي كه ارتش بريتانيا را همراهي كرده بود سپرده شد. به اين شيوه بود كه نخستين «اقتصاد‌سنج» به دنيا پا گذاشت.
مطالعات پتي پيرامون ايرلند را مي‌توان در اثر نوشته‌شده به سال 1672 با عنوان «ساختار سياسي» اين كشور يافت. پتي كه از شاگردان هابز بود، در سياست‌هاي خود گرايش‌هاي مركانتيليستي داشت، اما مي‌توان مباني نظريه ارزش‌كار را نيز در آنها يافت. پتي تاثير خاصي بر داونانت و لاك گذاشت.


ريچارد كانتيون (1734-1680)
ريچارد كانتيون كه بسياري از تاريخ‌نگاران او را نخستين نظريه‌پرداز بزرگ «اقتصادي» به شمار مي‌آورند، چهره‌اي نا‌شناخته است. تا اين اندازه مي‌دانيم كه او يك ايرلندي با نامي اسپانيايي بود كه در فرانسه زندگي مي‌كرد و گويا پيش از حركت به انگلستان ثروتي نزديك به 20 ميليون ليور [واحد پول فرانسه در آن زمان] را تحت نظام جان لاو به هم زده بود. او در اثر آتش‌سوزي در خانه‌اش در لندن كه برخي ادعا مي‌كنند آشپز اخراج‌شده‌اش آن را به راه انداخته بود، در‌گذشت.


آوازه كانتيون به كلي بر نوشته مشهورش به نام «رساله عمومي در باب سرشت تجارت» استوار است كه در 1732 در فرانسه نوشته شد و نزديك به بيست سال پس از مرگش بدون نام در انگلستان به چاپ رسيد (برخي مدعي‌اند كه اين كتاب تنها ترجمه‌اي به زبان فرانسه از يك نسخه اصلي گم‌شده انگليسي بوده است). هر چند اثر كانتيون براي فيزيوكرات‌ها و مكتب فرانسه شناخته شده بود، اما تا پيش از آن كه ويليام استنلي جوِنز در دهه 1880 اثر او را احيا كند و رواج دهد، در دنياي انگليسي‌زبان نا‌شناخته بود.
كانتيون شايد نخستين كسي بود كه تعادل بلند‌مدت را به عنوان توازن ميان جريان‌هاي درآ‌مدي تعريف كرد و به اين شيوه هم بنياد انديشه‌هاي فيزيوكرات‌ها و هم مباني اقتصاد سياسي كلاسيك را شكل داد. نظام كانتيون، روشن، ساده و كاملا نو بود. او نظريه‌اي دو‌بخشي را درباره تعادل عمومي بسط داد كه نظريه قيمت (تعيين‌شده به ميانجي هزينه‌هاي توليد) و نظريه توليد (تعيين‌شده به واسطه نهاده‌ها و تكنولوژي) را از آن بيرون كشيد. كانتيون نظريه‌پردازي پتي درباره بهاي اسمي نيروي كار و زمين را پي گرفت. او نشان داد كه قيمت‌هاي نسبي به نرخ‌هاي جذب زمين فرو‌كاستني هستند و از اين رو مي‌توان گفت كه او يك «نظريه ارزش‌كار» كاملا كار‌آمد را استخراج كرده است.
توضيح مو‌شكافانه كانتيون از ساز‌و‌كار عرضه و تقاضا براي تعيين قيمت كوتاه‌مدت بازار (ولو نه براي تعيين قيمت طبيعي بلند‌مدت) او را در جايگاه بنيان‌گذار انقلاب مارژيناليستي نيز مي‌نشاند. به ويژه گفته‌هاي خردمندانه كانتيون پيرامون كار‌آفريني (در حكم گونه‌اي از معامله به سود) او را به يكي از چهره‌هاي محبوب مكتب جديد اتريشي بدل كرده. او همچنين يكي از نخستين (و در زمره روشن‌زبان‌ترين) شارحان نظريه مقداري پول بود و كوشيد كه استدلال‌هاي فراواني را براي اين نظريه فراهم آورد.
يكي از پپامد‌هاي نظريه كانتيون اين بود كه به يك نتيجه سياستي شبه‌مركانتيليستي براي رسيدن به تراز تجاري مطلوب دست يافت، البته كانتيون در اين ميان، واردات «كالا‌هاي زمين‌بر» و صادرات كالا‌هاي «غير‌زمين‌بر» را به عنوان راهي براي افزودن بر ثروت ملي توصيه مي‌كرد.

آن رابرت ژاك تورگو (1781-1727)
ژاك تورگو شايد مهم‌ترين اقتصاد‌دان سده 18 فرانسه بوده است. هر چند غالبا او را با فيزيو‌كرات‌ها از يك قماش مي‌دانند، اما نوشته‌هاي او كاملا با نظريات آنها فرق داشت و بسيار پيشرفته‌تر بود. اگر ابه مورله و ماركي دو كندورسه، از دوستان و شاگردان نزديك تورگو را نيز در نظر آوريم، مي‌توان گفت كه او مكتب متمايز و ويژه‌اي را شكل داده است. مهم‌تر اينكه تورگو بر آدام اسميت كه در دهه 1760 در فرانسه مي‌زيست و با او رابطه‌اي نزديك داشت، تاثيري ژرف نهاد. بسياري از مفاهيم و انديشه‌هايي كه در «ثروت ملل» اسميت آمده‌اند، مستقيما از انديشه‌هاي تورگو برگرفته شده‌اند.

ژاك تورگو در خانواده يك تاجر ثروتمند زاده شد. پدرش ميشل تورگو بود و «نقشه پاريس» كه در سال 1739 رسم شد، ظاهرا نتيجه كار‌هاي او بوده است. تورگو، دانشجوي تيز‌هوش سوربن نخست در سر داشت كه پيشه‌اي روحاني ‌-‌ آكادميك را براي خود برگزيند. او در سال 1749 جامه رياست سوربن را به تن كرد.
تورگو در رساله دوم خود فلسفه مشهور تاريخش را بيان كرد. او اعتقاد داشت كه جوامع انساني دوره‌هايي از توحش و تمدن را پشت سر مي‌گذارند و دوره‌هاي توحش با خرافه و دوره‌هاي تمدن با ميوه‌هاي خرد‌ورزي همراهند. تورگو به بحث پيرامون انتقال از يكي از اين دو وضع به ديگري و سپس بازگشت به حالت پيشين پرداخت. بي‌تابي و نا‌آرامي انسان، گرايش به آزادي و داشتن روحيه‌اي انتقادي، جوامع را به دوران تمدن بر‌مي‌كشاند، اما سپس اين گرايش‌ها نهادينه و محافظه‌كارانه مي‌شوند و خود به هيات موانعي در برابر پيشرفت فزون‌تر در‌مي‌آيند. خرد به خرافه تغيير ريخت مي‌دهد و جامعه دوباره به دوره وحشي‌گري باز‌مي‌گردد.
از اين رو در نگاه تورگو پيشرفت انساني خود‌تقويت‌كننده نيست، بلكه بذر افولش را در خود دارد. اگر خوش‌بينانه به اين داستان بنگريم، افول پيشرفت انساني هيچ گاه دائمي نيست. تورگو اطمينان داشت كه روحيه انساني همواره جامعه را از ركود بيرون مي‌كشاند. از بسياري جهات، نظريه او ويژگي كنتي بسيار پيش‌گويانه‌اي دارد. تورگو فرانسه دوره لويي پانزدهم را تا اندازه بسيار زيادي در قوس صعودي اين چرخه مي‌داند. جالب است كه او كار‌آفرينان را يك نيروي پيش‌راننده و بالنده مي‌دانست و اعتقاد داشت كه دولت بايد آزادي عمل فراواني را براي آنها فراهم آورد. او همچنين شورش‌هاي نهايي و استقلال مستعمرات انگلستان در آمريكا از پادشاهي اين كشور را پيش‌بيني كرد.
بعد از ارائه اين گفتار‌ها در دانشگاه سوربن چندان طولي نكشيد كه تورگو حضور در مراسم اعطاي رتبه‌هاي مقدس در كليسا را نپذيرفت و در برابر، شغلي را در دولت سلطنتي بر عهده گرفت. او از 1751 تا 1760 در پارلمان پاريس كار مي‌كرد. تورگو با «فلاسفه» (فلاسفه روشنگري سده 18 فرانسه) نشست و برخاست داشت و چند مقاله را (كه دوتاي‌شان درباره زبان‌شناسي بودند) براي دايره‌المعارف پر‌آوازه دني ديدرو نوشت. در 1753 «نامه‌ها»ي خود را نوشت و در آنها به ضرورت روا‌داري در برابر پروتستان‌ها در فرانسه اشاره كرد. در 6-1755 وينسنت دو گورناي، هوا‌خواه تجارت آزاد را در سفر‌هاي رسمي‌اش در فرانسه همراهي كرد و گورناي در ميانه اين سفر‌ها او را به تفكر درباره موضوعات اقتصادي وا‌داشت. با مرگ گورناي، تورگو مديحه‌اي شگفت‌آور را براي استاد در‌گذشته خود قلمي كرد (1759).
از 1761 تا 1774 تورگو مدير ارشد شهر ليموژ بود. او بي‌درنگ كار خود را آغاز كرد؛ راه‌ها و سيستم زهكشي را ترميم