باورهای نادرست اقتصادی -تجارت بین‌الملل «یک کشور نباید تعرفه‌های خود را کاهش دهد، مگر اینکه دیگران هم این کار را بکنند.»

باورهای نادرست اقتصادی -تجارت بین‌الملل
«یک کشور نباید تعرفه‌های خود را کاهش دهد، مگر اینکه دیگران هم این کار را بکنند.» 

یک ادعای رایج این است که کاهش تعرفه‌ها تا زمانی که به تجارت کاملا آزاد برسیم باید به صورت متقابل و معامله به مثل باشد. بر این اساس گفته می‌شود که یک کشور نباید مستقلا تجارت آزاد را برگزیند. برخی طرفداران این ادعا، قبول دارند که تجارت آزاد یک جانبه به نفع کشور است، اما از وعده دادن به کاهش تعرفه، به عنوان ابزار چانه‌زنی برای وادار کردن سایر کشورها به کاهش تعرفه‌های‌شان استفاده می‌کنند. برخی مردم هم ادعا می‌کنند که تجارت آزاد و یک‌جانبه زیان‌بار است. این یک باور نادرست است، باوری که می‌تواند خسارات بسیار زیادی به بار آورد.
اگر کشوری هیچ‌گونه موانع تعرفه‌ای (یا سایر موانع در برابر تجارت بین‌الملل) نداشته باشد به دو طریق نفع می‌برد، منافعی که از مصرف عایدش می‌شود و نیز منافعی که در طرف تولید وجود دارد.
منافع مصرف که کاملا روشن و واضح هستند، مصرف‌کنندگان می‌توانند هر آنچه را که می‌خواهند از هر جایی که ارزان‌تر تولید می‌شود چه در داخل یا خارج از کشور خریداری کنند. در این حالت، هیچ تعرفه‌ای وجود ندارد که کالاهای ساخت داخل را در مقایسه با کالاهای ساخت خارج، به طور مصنوعی ارزان نگه دارد، یا احتمالا تقاضا را از ارزان‌ترین عرضه‌کننده خارجی به سمت عرضه‌کننده‌ای ببرد که اگرچه کالایش گران‌تر است، اما به‌واسطه لطف و مساعدت سیاسی، موفق به کاهش دادن تعرفه‌های کالاهای خود شده است.
به طور کلی، مصرف‌کنندگان می‌توانند بیشترین استفاده را از درآمد خود بکنند، اگر که آنها در کشوری بدون موانع در مقابل تجارت بین‌الملل زندگی کنند، اما مصرف‌کنندگان البته خود تولیدکننده بوده یا وابسته به تولیدکنندگان هستند- تا درآمدی که آنها را قادر به مصرف می‌کند به دست آورند. آیا تجارت آزاد به تولیدکنندگان زیان نمی‌رساند؟ پاسخ این است که می‌تواند زیان برساند و احتمالا به برخی از آنها زیان می‌رساند، اما با این‌حال کل اقتصاد از تجارت نفع می‌برد.
دلیل آن به شرح زیر است. تولیدکنندگان با قیمت‌هایی که در برابرشان قرار دارد به این سمت هدایت می‌شوند که تولید چه چیزی سودآورتر است و بدین منظور هر چه بیشتر بتوانند آن را ارزان‌تر و کم‌هزینه‌تر تولید کنند؛ بنابراین قیمت‌ها باعث انتقال منابع به جایی می‌شود که بهترین استفاده و فایده را برای جامعه دارد.
اگر در یک اقتصاد، تجارت آزاد و بدون تعرفه وجود داشته باشد، پس منابع آن کشور بهترین استفاده از فرصت‌ها را براساس الگوی قیمت‌ها در بقیه جهان خواهند کرد؛ بنابراین منابع اقتصاد در آن جایی استفاده خواهد شد که مولدترین فرصت را نسبت به بقیه جهان برای آنها ایجاد می‌کند. اقتصاد بدون تعرفه باعث می‌شود بهترین استفاده از فرصت‌های در دسترس به عمل آید. (البته این فرصت‌ها بسیار بیشتر بودند اگر همه جهان، منطقه تجارت آزاد بود، اما این واقعا کاری نیست که یک کشور به تنهایی بتواند از عهده‌اش برآید.)
این امکان هست تا نمونه تئوریکی را نشان دهیم که کشوری با وضع تعرفه از منافعی برخوردار می‌شود اگر با وضع تعرفه، قیمت‌ها به نفع آن کشور تغییر کند، اما این مثال بستگی به فرض نامعقول وجود قدرت بزرگ انحصاری دارد و اینکه سایر کشورها با وضع تعرفه آن کشور مخالفتی نکرده و دست به تلافی نزنند.
به طور خلاصه، تجارت آزاد بهترین مسیری است که یک کشور می‌تواند دنبال کند. هر مسیر دیگری، اقتصاد ما را فقیرتر می‌سازد، چون که تولید را ناکارآ ساخته و مصرف‌کنندگان را از دسترسی به ارزان‌ترین بازارها محروم می‌سازد. حمایت‌گرایی، سیاستی کاملا غیر قابل‌توجیه است.

«تجارت آزاد باید عادلانه باشد»
هدف از ایجاد مناطق تجارت آزاد از قبیل توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) اصولا برداشتن تمام موانع تجاری دولت‌ساخته است تا حرکت کالاها بین کشورهای آن منطقه- مثلا کانادا، ایالات‌متحده آمریکا و مکزیک- به راحتی انجام شود، اما یک مانع مهم به نام استانداردهای زیست محیطی در مکزیک پدیدار گشته است.
روشن نیست آیا کسانی که این استانداردها را مطرح ساخته‌اند، نگران محیط زیست هستند یا صرفا نگران حفظ و برقراری حمایت‌گرایی هستند. با حالت خوش‌بینانه فرض را بر این می‌گذاریم که آنها واقعا معتقدند تجارت بین‌المللی کارآ، مستلزم این خواهد بود که استانداردهای زیست محیطی در همه کشورهای درگیر در تجارت یکسان شود. در این ستون، نادرست بودن چنین باوری را
برملا می‌سازیم.
چرا کشورها مبادرت به تجارت بین‌المللی می‌کنند؟ یک دلیل بدیهی این است که ساکنان یک کشور، کالاهایی را از ساکنان کشور دیگر می‌خرند که خود قادر به تولید آن در داخل نیستند، اما تاکنون بیشترین بخش تجارت مربوط به نوع دیگری از تجارت است که برخی کالاها را می‌توان بهتر یا ارزان‌تر (یا هر دو) در یک کشور نسبت به کشور دیگر تولید کرد.
چه عواملی باعث این تفاوت قیمت‌ها می‌شود؟ (در اینجا فقط تفاوت قیمت را مد نظر داریم). شرایط اقلیمی یکی از عوامل است. عامل بسیار مهم دیگر، فراوانی نسبی منابع تولید است که برخی کالاها را در یک کشور ارزان‌تر از سایر کشورها می‌سازد. توجه دارید که فراوانی نسبی دو معنا دارد- فراوان بودن در یک کشور «در مقایسه» با کشور دیگر و فراوانی ناشی از عرضه کافی «نسبت به تقاضا». برای اینکه قیمت کالایی پایین باشد باید عرضه فراوانی از آن کالا نسبت به تقاضا برای آن داشته باشیم. اینکه مقدار فراوان یا مقدار کم از کالا، به معنای فیزیکی، وجود دارد، هیچ اطلاعاتی درباره کمیابی نسبی و پایین یا بالا بودن قیمت آن به ما نمی‌دهد.
تجارت آزاد باید عادلانه باشد»
ادامه از هفته پیش
اکنون به اتحادیه نفتا و استانداردهای زیست محیطی برمی‌گردیم، جایی که بحث بالا به روشن ساختن موضوع و برملا ساختن باور نادرست کمک خواهد کرد.
 

مکزیک به دلایل متعددی قادر است برخی کالاها را بسیار ارزان‌تر از آمریکا تولید کند. در بین این دلایل که به خصوص درباره برخی صنایع سنگین مهم است، این است که تولیدکنندگان مکزیکی مجبور نیستند استانداردهای آلودگی بسیار اکید مشابه آمریکا را رعایت کنند. صنایع دودکشی آنها هنوز با دودکش‌های دودزا کار می‌کنند!
چرا این‌گونه است و پیامدهای پافشاری بر اینکه ابتدا آلودگی محیط زیست در مکزیک متوقف شده سپس اجازه داده شود مکزیک بدون هیچ محدودیتی کالا به آمریکا صادر کند، چه خواهد بود؟
دلایل بسیار زیادی وجود دارد. سلیقه‌ها متفاوت است. برخی کشورها ممکن است دود کارخانه‌ها را بیش از آنکه زیان‌بار به سلامت خود ببینند نشانه رونق اقتصادی و صنایع پیشرفته تلقی نمایند، اما یک عامل مهم قطعا درآمد است. نبود غذا و آب سالم بسیار سریع‌تر از هوای پردود و آلوده، آدم‌ها را می‌کشد. آدم‌ها قبل از اینکه نگران هوای تمیز باشند، غذا و آب سالم می‌خواهند.
فرض کنید آنها را وادار کنیم که نگران آلودگی هوا باشند و در نتیجه در‌این‌باره کاری انجام دهند. چه اتفاقی خواهد افتاد؟ هزینه تولید در مکزیک به سرعت افزایش خواهد یافت. کالاها گران‌تر از قبل خواهد شد و حتی اگر تجارت بدون موانع داشته باشیم، صادرات به آمریکا متوقف شده یا به مقادیر بسیار کمتری صادر می‌شود.
دغدغه رفع آلودگی در مکزیک به اندازه آمریکا، بر سطح بهزیستی در آمریکا و مکزیک تاثیر گذاشته؛ بنابراین وضعیت رفاهی هر دو کشور را بدتر می‌کند، چون که آنها نمی‌توانند این کالاها را مثل سابق ارزان به‌دست آورند و این بر میزان خریدشان از کالاهای دیگر نیز تاثیر منفی می‌گذارد. تولیدکنندگان کالای کمتری تولید کرده و عده‌ای از کارگران بیکار می‌شوند.
چنین سیاست‌هایی باعث می‌شود مکزیکی‌ها شاهد تقاضای کمتر برای محصولات تولیدی خود بوده و در نتیجه قادر به خرید سایرکالاها چه از مکزیک یا جاهای دیگر نخواهند بود، به طور خلاصه، اگر مکزیکی‌ها اجازه نداشته باشند از منابع نسبتا فراوان خود مثل هوا، آب و زمین ارزان استفاده کنند وضعیت رفاهی هر دو گروه تولیدکننده و مصرف‌کننده در آمریکا و مکزیک بدتر می‌شود. این سیاست همان‌قدر بی‌معنی است که ما بگوییم قبل از اینکه آمریکا اجازه فروش غله به اروپا را داشته باشد، این کشور باید مراتع و سبزه‌زارها را نابود کند.
واقعا در نهایت با تجارت آزاد چه بلایی سر محیط زیست مکزیک می‌آید؟ تجارت آزاد بین آمریکا و مکزیک، تقاضا برای همه منابع نسبتا ارزان مکزیک را افزایش خواهد داد. دستمزدها در مکزیک افزایش خواهد یافت؛ بنابراین ارزشی که مردم برای هوای پاک و تمیز قایل خواهند شد نیز بالا خواهد رفت!
این امکان هست که آلودگی محیط زیست در مکزیک کاهش نیابد. این اتفاق زمانی می‌افتد که سلیقه مکزیکی‌ها واقعا بسیار متفاوت از سلیقه سایر کشورهایی باشد که توسعه‌یافته و ثروتمند هستند. در آن حالت بعید هم هیچ مبنایی برای جلوگیری از تجارت آزاد نداریم، یا توجیهی که خواهیم داشت بهتر از این توجیه بی‌پایه نیست که باید جلوی تجارت آزاد با یک کشور را بگیریم چون شهروندان آن با کفش قهوه‌ای سر کار می‌روند.
پافشاری بر اینکه تجارت آزاد مستلزم استانداردهای زیست محیطی مشابه بین کشورها است، قبل از اینکه تجارت شروع شود معادل گفتن این جمله است که قبل از شروع تجارت، همه مزایای نسبی را باید طبق قانون نابود کنیم. عمل کردن مطابق با آن باور نادرست، یک دستورالعمل برای گسترش فقر در بین همه طرف‌های تجاری احتمالی خواهد بود.

«تجارت آزاد باعث بیکاری می‌شود»
تجارت آزاد در اغلب اوقات سیاست نامطلوب و بی‌طرفداری بوده است. استدلال‌های گوناگون علیه آن در زمان‌های مختلف در گذشته اقامه شده بود. یکی از اینها که هر از گاهی شنیده می‌شود این است که تجارت آزاد- به خصوص بین کشورهای توسعه‌یافته و کمتر توسعه‌یافته باعث افزایش بیکاری در کشورهای توسعه‌یافته خواهد شد. جالب است که در کشورهای توسعه‌نیافته نیز برخی اوقات ترس از تجارت با کشورهای توسعه‌یافته، شنیده می‌شود.
در واقع این درست نیست که تجارت آزاد باعث بیکاری می‌شود، اما امکان دارد بر دستمزدها تاثیر بگذارد که این امکان را در زیر بحث کرده‌ایم.
دلایل مختلفی برای ورود کشورها به تجارت خارجی وجود دارد. بدیهی‌ترین دلیل، اینکه با تجارت می‌توان کالاهایی را خرید که امکان تولید در داخل ندارند، اما شاید فقط کالاهای اندکی مثل منابع معدنی را نتوان در داخل تولید کرد، اما به غیر از چنین کالاهایی، سایر کالاها را می‌توان در داخل تولید کرد اگر به هزینه تولید آنها اهمیت ندهیم. مثال اسکاتلند را در نظر بگیرید که تولیدکننده جهانی مارمالاد است. پرتقال از مواد تشکیل‌دهنده اصلی آن است. پرتقال را می‌توان در اسکاتلند در گرمخانه پرورش داد، اما کسی این کار را نمی‌کند، چون هزینه‌ها سرسام‌آور می‌شوند.
تفاوت در هزینه‌های تولید، بخش زیادی از جریان تجارت بین‌الملل را توضیح می‌دهد. مردم یک کشور اقدام به خرید کالاهایی از کشورهای دیگر می‌کنند که امکان تولید داخلی داشتند، اما تولید داخلی با صرف هزینه بسیار بالایی همراه خواهد بود که هرگونه صرفه‌جویی در مخارج به خاطر عدم‌نیاز به حمل‌ونقل را جبران نمی‌کند.
البته هنوز دلیل دیگری برای ورود به صحنه تجارت بین‌الملل داریم.
 

فرض کنید یک کشور هست که در تولید «هر کالایی» کارآیی کمتری از بقیه جهان دارد. کارآیی کمتر به این معنا است که نیاز به تعداد واحدهای بیشتر از هر چیز مورد استفاده در تولید (یعنی هر «عامل تولید») برای تولید هر کالایی در آن کشور نسبت به هر جای دیگر است. آیا آن کشور هنوز هم می‌تواند وارد تجارت بین‌المللی شود؟ آیا با چنین کاری سود می‌کند؟
پاسخ به هر دو پرسش مثبت است. این کشور می‌تواند به سمت تخصص‌یافتن در تولید آن کالایی حرکت کند که کمترین عدم‌مزیت را دارد. دلیل آن این است که قبل از برقراری تجارت بین این کشور و بقیه جهان، قیمت‌های درون کشور بستگی به هزینه‌های تولید در آن‌جا خواهد داشت؛ بنابراین الگوی قیمت‌های نسبی- قیمت یک کالا در مقایسه با سایر قیمت‌ها- این هزینه‌ها را منعکس خواهد ساخت. در بقیه جهان نیز همین‌طور خواهد بود؛ بنابراین (به استثنای مورد ویژه غیرمعمول که هزینه‌های نسبی تولید در سطح جهان یکسان است) قبل از تجارت قیمت نسبی کالاها در کشورهای مختلف فرق خواهد کرد.
فرض کنید اکنون تجارت بین دو کشور برقرار شده است. چه اتفاقی خواهد افتاد؟ مردم خواهند دید که قیمت‌های نسبی در کشورهای مختلف متفاوت است و خریدهایشان را مطابق این قیمت‌ها انجام خواهند داد. آنها از جایی که کالاها نسبتا ارزان‌تر است خواهند خرید؛ بنابراین تجارت دو طرفه برقرار خواهد شد، هر چند که هزینه‌های تولید در یک کشور بالاتر از دیگری است. (نرخ ارز هم مطابق آن حرکت خواهد کرد تا این هزینه‌های تولید را تعدیل نماید.)
این نکته مهمی است که ارائه یک مثال راهگشا خواهد بود. فرض کنید در یک کشور، هزینه‌های تولید چنان است که قبل از تجارت، نسبت قیمت دو کالا 3 به 1 بوده و در کشور دیگر این نسبت 1 به 2 است. پس وقتی تجارت برقرار می‌شود، مصرف‌کنندگان در کشور اولی، خواهان خرید کالای نخست از خارج هستند؛ و در کشور دوم آنها خواهان خرید کالای دوم از خارج هستند؛ بنابراین هر دو کشور، از تفاوت قیمت نسبی که از تفاوت هزینه‌های تولید ایجاد شده نفع خواهند برد. هر کشور تمایل خواهد یافت تا در کالایی تخصص پیدا کند که در تولید آن نسبتا کارآتر است و مصرف‌کنندگان در هر دو کشور از کاهش قیمت نسبی یک کالا نفع خواهند برد، اما چه بر سر مشاغل می‌آید؟
تا اینجا باید روشن شده باشد که تجارت به سه دلیل رخ می‌دهد و هر یک از این دلایل منجر به نفع بردن- به شکل انتخاب وسیع‌تر کالاها یا هزینه پایین‌تر برخی کالاها- برای مصرف‌کنندگان می شود، اما این منافع با تغییر در الگوی تولید به دست می‌آید. درون هر اقتصادی، تقاضا از سمت یک کالا به سمت سایر کالاها تغییر می‌کند. این چه تاثیری بر اشتغال می‌گذارد؟ روشن است که این کار نیازمند حرکت و جابه‌جایی کارگران است. یعنی اینکه آنها را کاملا از بازار کار خارج نمی‌کند.
در یک شغل از کارگران استفاده نمی‌شود، اما در شغل دیگر آنها را می‌خواهند. همان نیرویی که تقاضا برای کارگران را در یک فعالیت کاهش می‌دهد تقاضا را در فعالیت و شغل دیگر افزایش می‌دهد. کاهش و افزایش تقاضای نیروی کار تفکیک‌ناپذیر هستند. تجارت باعث جابه‌جایی کارگران می‌شود، اما باعث بیکاری نخواهد شد.
نتیجه‌گیری بالا به دو شرط درست است. ابتدا اینکه اگر کارگران نتوانند به سرعت به طرف مشاغل جدید جابه‌جا شوند، چه به دلیل نیاز به بازآموزی و چه نیاز به دنبال کار گشتن، افزایش موقتی در بیکاری را شاهد خواهیم بود. دوم، اگر کارگران نتوانند صلاحیت کار در شغل‌های جدید را پیدا کنند- چه به‌خاطر نداشتن توانایی یا به این دلیل که موانعی در راه احراز شرایط لازم وجود دارد (مثلا طبق قانون نیاز به دوره طولانی کارآموزی است)- پس آنها حقیقتا بیکار خواهند شد، اما جدای از این حالت خاص، تجارت آزاد باعث بیکاری دائمی نمی‌شود. در بدترین حالت، تجارت آزاد بیکاری را موقتا افزایش می‌دهد.
تجارت قطعا بر الگوی درآمدها در یک فعالیت در مقایسه با فعالیت دیگر تاثیر می‌گذارد، چون که الگوی تقاضا و چگونگی تولید این کالاها را تغییر می‌دهد. مدل‌ها را می‌توان چنان ساخت که پیش‌بینی‌های روشن و واضحی از اثر تجارت بر توزیع درآمد به ما بدهد، اما وقتی پیچیدگی‌های جهان را وارد مدل‌ها می‌کنیم، پیش‌بینی‌ها آن‌قدر هم روشن نیستند. دستمزدهای نسبی در همه وقت تغییر می‌کنند و تجارت در ایجاد این تغییرات نقش دارد، اما اندازه و برخی اوقات جهت این اثرات به‌ندرت روشن است.
تجارت آزاد باعث بیکاری نمی‌شود. آنچه که انجام می‌دهد تغییر الگوهای تقاضا درون اقتصادها است. این منجر به تغییر الگوی اشتغال می‌شود و در دوره‌ای که این الگوی جدید تعدیل می‌شود، امکان ایجاد بیکاری گذرا وجود دارد. آنهایی که ادعا می‌کنند تجارت باعث بیکاری دائمی می‌شود، یا اینکه باید در برابر بیکاری موقتی که تجارت آزاد به وجود می‌آورد مقاومت کرد، در واقع این را می‌گویند که الگوی تقاضا برای کالاها هرگز نباید تغییر کند. چون ‌که به نظر آنها به خاطر این تغییرات نیاز به تغییر ساختار تولید است و آنها بر این تغییرات صحه می‌گذارند، بدون ملاحظه اینکه چه چیزی باعث تغییر در الگوی تقاضا شده است.
تجارت فقط یکی از بسیار عواملی است که باعث تغییر اقتصادی می‌شود. دست کشیدن از تجارت آزاد جلوی تغییر اقتصادی را نخواهد گرفت؛ با این کار فقط مردم فقیرتر خواهند شد، چون مانع دسترسی مردم به کالاهایی می‌شویم که ارزان‌تر از داخل هستند. جلوگیری از تجارت یک دستورالعمل برای فقیرکردن جامعه است و نه حتی آن فقری که سطح بالای اشتغال را به دنبال داشته باشد.