شرکت نفتی هندوستان یا «ایندین اویل» (Indian Oil) یک شرکت دولتی نفت و گاز هندی است که در سال 2009 در رده 105 لیست فورچون قرار گرفته است. این شرکت بزرگترین موسسه تجاری هندوستان بوده و به همراه زیرمجموعه‌هایش، 47 درصد سهم بازار محصولات نفتی، 40 درصد سهم ظرفیت پالایش و 67 درصد ظرفیت خط لوله زیرزمینی هندوستان را در اختیار دارد.

مزایا و معایب انحصار در بزرگترین شرکت هندی

شرکت نفتی هندوستان یا «ایندین اویل» (Indian Oil) یک شرکت دولتی نفت و گاز هندی است که در سال 2009 در رده 105 لیست فورچون قرار گرفته است. این شرکت بزرگترین موسسه تجاری هندوستان بوده و به همراه زیرمجموعه‌هایش، 47 درصد سهم بازار محصولات نفتی، 40 درصد سهم ظرفیت پالایش و 67 درصد ظرفیت خط لوله زیرزمینی هندوستان را در اختیار دارد. 

این مجموعه نفتی از میان 19 پالایشگاه نفت هندوستان صاحب 10 واحد با ظرفیت پالایش 60 میلیون تن در سال بوده و با داشتن بیش از 17 هزار پایگاه، بزرگترین شبکه جایگاه‌های نفتی در آن کشور را در اختیار دارد.
این شرکت همچنین جایگاه‌های توزیع خودکار گاز مایع را راه اندازی کرده و گاز خانگی را از طریق شبکه وسیعی با 5 هزار مرکز توزیع به بیش از 47 میلیون مشترک تحویل می دهد. مرکز تحقیق و توسعه این شرکت که در فریدآباد هند واقع شده، راه حل‌های فناورانه لازم برای قسمت‌های عملیاتی کمپانی و مشتریان داخلی و خارجی شرکت را ابداع، توسعه و حمایت می‌کند.
علاوه بر این، یک مرکز تحقیقاتی با نام «مرکز فناوری‌های ایندین اویل» در سال 2003 با هدف بازاریابی فناوری‌های جدید و بر پایه مدل تحقیقات بازاریابی شرکت‌های رویال داچ شل و بریتیش پترولیوم تاسیس شده است.
پیدایش این شرکت به مجادلات دولت هندوستان در دهه 1940 با شرکت‌های نفتی انگلیسی و آمریکایی باز می‌گردد که با ایجاد یک انحصار تجاری نفتی، صنعت نفت هندوستان را در دست خود گرفته بودند. تلاش‌های دولت هند نهایتا در سال 1947 منجر به استقلال نفتی این کشور شد.
این کشور تا آن زمان، فاقد شرکت‌های بزرگ نفتی بود و اندک شرکت‌هایی هم که تشکیل می‌شدند، تجهیزات خود را از شوروی سابق تهیه کرده و با تولید محصولات باکیفیت پایین، قادر به رقابت با شرکت‌های بزرگ خارجی نبوده و به سرعت منحل می‌شدند.
در سال‌های پس از استقلال، این کشور دچار کمبود محصولات نفتی شد و دولت در پی ایجاد یک شرکت کاملا مستقل و وابسته به سیاست‌های دولت بود تا بتواند از این طریق بازار نفتی این کشور را تحت کنترل خود بگیرد.
در سال 1959 ایندین اویل به عنوان بدنه قانونی این شرکت تاسیس شد که در ابتدا، هدف آن عرضه محصولات نفتی به موسسات دولتی هند بود. این شرکت پس از مدتی قادر به فروش محصولات به پالایشگاه‌های ملی شد. پس از یک جنگ قیمتی در سال 1961 توسط شرکت‌های خارجی، ایندین اویل به عنوان نماینده اصلی دولت هندوستان برای صادرات و واردات نفت و گاز معرفی شد.
در سپتامبر سال 1964 مجموعه پالایشگاه‌های هندوستان با ایندین اویل ادغام شده و یک شرکت نفتی ملی تشکیل دادند. دولت هندوستان نیز اعلام کرد که تمامی فرآیندهای آتی توزیع و فروش نفت و گاز از طریق این شرکت انجام خواهد شد. با اتخاذ این سیاست، یک بازار انحصاری در اختیار ایندین اویل قرار گرفت تا بتواند بدون حضور رقبای خارجی به گسترش و توسعه زیرساخت‌های نفتی خود در هندوستان بپردازد.
در دهه 1970 کمیسیون نفت و گاز هند با همکاری شوروی منابعی در سواحل غربی هندوستان پیدا کرد، ولی این افزایش عرضه نیز جوابگوی تقاضای بالای محصولات نفتی نبود. لذا کشورهایی مانند عربستان، عراق، کویت و امارات، به همراه عرضه کننده اصلی یعنی شوروی، از طریق ایندین اویل محصولات نفتی خود را به هندوستان می فروختند.
صنایع نفت و گاز هندوستان در سال 1976 با خرید سهام 26 درصدی شرکت اسو (Esso) کاملا دولتی و داخلی گردید. در آن سال نیمی از 12 پالایشگاه هند متعلق به ایندین اویل و نیمی دیگر متعلق به سایر شرکت‌های دولتی بود.
شرکت ایندین اویل برای افزایش توان رقابتی خود، هفتمین پالایشگاه را نیز در سال 1998 تاسیس کرد و قراردادهای همکاری مختلفی نیز با شرکت‌های خارجی امضا نمود. در اوایل سال 2002 نیز یکی از شرکت‌های دولتی بازاریابی نفتی به نام IBP را خریداری کرد.
در آوریل آن سال، دولت هند با توجه به شکل گیری شرکت‌های دولتی، به انحصار نفت پایان داد و شرکت‌های خارجی مجددا به بازار نفت و گاز این کشور وارد شدند. این قضیه مشکلات فراوانی را برای ایندین اویل ایجاد کرد تا جایی که در 45 روز اول این تغییر، 7 میلیارد روپیه از دست داد.
به‌رغم این چالش‌ها مدیران این شرکت معتقدند که رقابت با شرکت‌های بین‌المللی باعث افزایش توان رقابتی و ایجاد فرصت‌های بزرگتری برای ورود این شرکت به بازارهای جهانی خواهد شد.
این شرکت اکنون با داشتن بیش از 36 هزار کارمند، سالانه درآمدی بالغ بر 57 میلیارد دلار دارد.