sena.ir

1389-07-29

دستورالعمل "معاملات در بورس کالای ایران" تصویب شد    

شورای عالی بورس و اوراق بهادار در آخرین جلسه خود دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران را تصویب کرد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، این دستورالعمل دو‌ماه پس از ابلاغ اجرایی می شود و آیین‌نامۀ معاملات بورس فلزات تهران مصوب 1382/6/3 شورای بورس فلزات لغو می‌ شود.

همچنین در خصوص کلیه معاملاتی که قبل از لازم الاجرا شدن این دستورالعمل در بورس کالای ایران انجام شده است، ضوابط آیین‌نامۀ معاملات بورس فلزات تهران مصوب 1382/6/3  بورس فلزات قابل اجرا  است.

دراین دستورالعمل آمده است : کلیه معاملات در بورس باید براساس ضوابط این دستورالعمل و در جلسه رسمی معاملات انجام شود.

روزهای انجام معامله، ساعات شروع و پایان و تعداد جلسات رسمی معاملات برای کلیه کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالای پذیرفته شده توسط هیأت مدیرة بورس تعیین و ابلاغ می‌ شود.

مدیرعامل بورس می‌تواند ساعات شروع، خاتمه و طول جلسه رسمی معاملات را در صورت بروز اشکالات فنی تغییر دهد. این تغییرات باید به نحو مقتضی اطلاع‌رسانی شود. بورس باید مستندات مربوط به اشکالات فنی را در سوابق معاملات خود نگهداری نموده و حسب درخواست به سازمان ارائه می کند.

همچنین معاملات بورس باید همواره بر مبنای رقابت و به یکی از روش‌های حراج انجام شود. اجرای سفارش‌ها براساس اولویت قیمت و در صورت تساوی قیمت‌ها براساس اولویت زمانی ورود سفارش به سامانه معاملاتی خواهد بود.

در عین حال،‌ معاملات کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در رینگ داخلی بر مبنای ریال ایران انجام می‌شود. تغییر واحدپولی معاملات با تصویب هیأت مدیرۀ بورس و اطلاع‌رسانی آن قبل از اعمال امکان‌پذیر است.
معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس، صرفاً از طریق سامانه معاملاتی بورس و توسط کارگزاران پذیرفته شده در بورس انجام می‌شود.

بورس باید به تفکیک کالاها و یا اوراق بهادار مبتنی بر کالاهایی که در بورس عرضه می‌شود نماد معاملاتی مجزا تعریف نموده و بازار و تابلوی معاملاتی مربوط به هریک را مشخص کند. معاملات نمادهای معاملاتی صرفاً در بازار و تابلو معین شده قابل انجام است.
 

انواع قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

قرارداد نقدی: قراردادی است که براساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.

قرارداد نسیه: قراردادی است که براساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد.

قرارداد سلف: قراردادی است که براساس آن، کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

قرارداد آتی: قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند، بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به ‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند.

قرارداد اختیار خرید: مطابق این قرارداد، خریدار اختیار، با پرداخت مبلغی حق پیدا می‌کند مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا به قیمت معین در تاریخ معین از فروشنده اختیار خریداری کند و فروشنده اختیار، متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت مذکور به وی بفروشد.

قرارداد اختیار فروش: مطابق این قرارداد، خریدار اختیار، با پرداخت مبلغی حق پیدا می‌کند مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا به قیمت معین در تاریخ معین به فروشنده اختیار بفروشد و فروشنده اختیار، متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت مذکور از وی خریداری کند.
 

 اقدامات پیش از عرضه

کلیه قراردادهای قابل معامله در بورس صرفاً براساس کالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر کالای پذیرفته شده تعریف می شود. انجام معاملات کالاها یا اوراق بهادار مبتنی بر کالایی که طبق مقررات پذیرفته نشده‌اند، به هیچ وجه مجاز نیست.

همچنین جهت عرضه کالاها دربورس، کارگزار عرضه‌کننده باید فرم سفارش فروش تکمیل شده توسط عرضه‌کننده را به همراه اطلاعات و مستندات لازم در قالب فرم اطلاعیه عرضه و حداکثر تا ساعت 12 ظهر روز کاری قبل از روز عرضه به بورس ارایه کند.

در صورتی که مستندات و مدارک موضوع مادة 11 طی مهلت مقرر و به صورت کامل به بورس ارایه گردد، بورس موظف است پس از حصول اطمینان از رعایت مقررات حداکثر تا ساعت 14 همان روز کاری، اطلاعیة عرضه را تأیید و به اتاق پایاپای ارایه کند. اطلاعیه عرضه در صورت اعلام موافقت اتاق پایاپای، حداکثر تا ساعت 16 روز کاری قبل از عرضه توسط بورس منتشر می‌شود.

در این دستورالعمل آمده است :‌ کلیة وظایف و تعهدات طرفین معامله صرفاً در چارچوب شرایط مندرج در اطلاعیة عرضه و مقررات است و شرایط معامله پس از انتشار اطلاعیه عرضه قابل تغییر نیست.

پس از انتشار اطلاعیة عرضه توسط بورس، فروشنده نمی‌تواند از عرضة کالا در بورس خودداری کند، مگر اینکه مراتب و دلایل انصراف خود را قبل از عرضه به بورس اعلام و موافقت بورس را اخذ نماید.

در صورت انتشار آگهی فروش یا اعلام شرایط فروش کالا توسط عرضه‌کننده به هر نحو، اطلاعات مندرج در آن نباید با اطلاعیة عرضة منتشره توسط بورس مغایرت داشته باشد. در صورت مغایرت، اطلاعیة عرضة منتشره در سایت رسمی بورس مبنای انجام معامله است.

 مراحل انجام معامله
معاملات در بورس به دو روش حراج حضوری و حراج پیوسته انجام می‌گیرد.

مراحل انجام معاملات کالا به روش حراج حضوری به شرح زیر است :‌

- پیش‌گشایش: در این مرحله امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش برای کارگزار خریدار وجود دارد و کارگزار فروشنده فقط باید عرضة خود را با قیمت پایه و حجم مندرج در اطلاعیه عرضه وارد نماید، لیکن در این مرحله معامله‌ای انجام نمی‌شود.

- مظنه‌یابی: کلیة سفارش‌های فعال در پایان مرحله پیش‌گشایش به این مرحله منتقل می‌شود.

- رقابت: در صورتی که در پایان زمان مظنه‌یابی مجموع تقاضاهای خریدارانی که قیمت فروشنده را پذیرفته‌اند بیش از کل میزان عرضه باشد، سفارش خریداران مذکور وارد مرحلة رقابت می‌ شود.

- نظارت: این مرحله پس از پایان زمان معاملات، جهت انجام اقدامات ناظر بازار از جمله تأیید معاملات است.

- عرضة مازاد: در صورتی که حجم عرضه در پایان مرحلة مظنه‌یابی از تقاضاهایی که قیمت عرضه‌کننده را پذیرفته‌اند بیشتر باشد، مازاد عرضه در این مرحله قابل معامله می‌باشد. خریداران می‌توانند با ارایه تقاضای خرید با قیمت معاملات انجام شده در پایان مرحلة مظنه‌یابی، اقدام به خرید عرضه‌های مازاد نمایند. مرحلة عرضة مازاد از پایان مرحله نظارت آغاز و حداکثر تا پایان زمانی از روز جاری معاملاتی که هیئت مدیره بورس تعیین می‌کند ادامه می‌یابد.

همچنین مراحل انجام معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا به روش حراج پیوسته به شرح زیر است :‌
- پیش‌گشایش: مرحلة ابتدایی معاملات است که در آن امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد لیکن معامله‌ای انجام نمی‌شود.

- مرحلة گشایش: این مرحله بلافاصله پس از مرحلۀ پیش‌گشایش است و در آن، سفارش‌های موجود در سامانة معاملات براساس ساز وکار حراج تک قیمتی انجام می‌شود.

- مرحلة پیوسته: این مرحله‌پس از انجام مرحلۀ گشایش شروع و در آن به محض تطبیق قیمت سفارش‌های وارد شده به سامانة معاملاتی، معامله انجام می‌شود.

- مرحلة حراج تک قیمتی پایانی: این مرحله پس از خاتمۀ مرحلۀ پیوسته شروع می‌شود. طی این مرحله امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش توسط کارگزاران وجود دارد لیکن معامله‌ای انجام نمی‌شود. در پایان این مرحله سفارش‌های موجود در سامانة معاملات براساس سازوکار حراج تک قیمتی اجرا می‌شود.

- مرحلة معاملات پایانی: مرحله پایانی جلسۀ معاملاتی است که طی آن ورود سفارش و انجام معامله صرفاً با قیمت پایانی امکان‌پذیر است.

بر اساس این دستورالعمل ،‌ سفارش‌های وارد شده به سامانة معاملات، حداقل باید حاوی تعیین خرید یا فروش بودن سفارش،‌اعتبار زمانی سفارش،‌حجم سفارش،‌نوع سفارش و شرایط قیمتی آن و کد معاملاتی باشد.

ضوابط معاملات تالار
تالار معاملات زیر نظر ناظر معاملات، براساس مقررات و طبق اختیارات و مسئولیتهای محوله اداره خواهد شد.

در صورتی که هیأت مدیرة بورس برای یک نماد محدودیت نوسان قیمت مجاز تعریف نماید، کلیة سفارش‌های وارده به سامانة معاملاتی برای آن نماد باید در محدودة نوسان قیمت مجاز باشد. محدودة نوسان قیمت مجاز توسط هیأت مدیرة بورس تصویب و تا پایان روز قبل از عرضه اطلاع‌رسانی می‌ شود.

همچنین در صورتی که قیمت پایۀ پیشنهاد شده در اطلاعیۀ عرضه، خارج از محدودۀ نوسان قیمت پایه باشد، بورس می‌تواند از انتشار اطلاعیه عرضه جلوگیری کند.

بورس می‌تواند روش محاسبة قیمت پایة برخی از کالاهای پذیرفته شده را براساس فرمول مشخصی اعلام کند. در این صورت عرضه‌کننده مکلف به عرضة کالای خود با قیمت پایۀ محاسبه شده براساس فرمول مذکور است.

میزان واحد پایه تخصیص، حداقل خرید، حداقل تغییر قیمت سفارش، حداقل عرضه و حداکثر خرید توسط هیأت مدیرة بورس مصوب می‌گردد. کارگزاران باید در دریافت، ثبت و تخصیص سفارش‌ها، محدودیت‌های فوق‌‌الذکر را رعایت نمایند. بورس از ورود سفارش‌ها و یا انجام معاملاتی که محدودیت‌های مذکور را رعایت ننماید، جلوگیری خواهد کرد.

در صورتی که سفارش‌های تطبیق یافته یک نماد طی یک جلسه معاملاتی کمتر از حداقل خرید جهت کشف نرخ باشد، تطبیق سفارش‌های مذکور نمی‌تواند مورد تأیید بورس قرار گیرد و معامله‌ای انجام نمی‌شود.

در عین حال،‌ هرگونه عرضه کالا به صورت یکجا، به لحاظ جلوگیری نمودن از ایجاد انحصار صرفاً با موافقت مدیرعامل بورس و پس از درج در اطلاعیه عرضه امکان‌پذیر است.

در صورتی که برای یک نماد معاملاتی حراج حضوری انجام شود و به دلیل عدم وجود تقاضای کافی معامله‌ای بر روی آن نماد صورت نپذیرد، امکان حراج مجدد نماد تا پایان آن جلسه معاملاتی وجود دارد. در این حالت باید کارگزاران متقاضی خرید، درخواست خودرا قبل از پایان جلسه معاملاتی به بورس اعلام نمایند. درصورت موافقت بورس با عرضة مجدد، عرضه‌کننده ملزم به عرضه مجدد در همان جلسة معاملاتی است.

کارگزاران می‌توانند جهت شرکت در رقابت برای خرید از یک کد تجمیعی استفاده نمایند. کد تجمیعی صرفاً براساس سفارش‌های ثبت شده مشتریان در سامانه و پس از کنترل مقررات مربوط به ثبت سفارش، استفاده می‌شود.

برای کلیه معاملات قطعی شده توسط بورس گواهینامة انجام معامله صادر و جهت انجام امور تسویه به اتاق پایاپای ارسال می‌گردد.

همچنین در صورتی که به دلیل حوادث غیرمترقبه تمام یا بخشی از وظائف یا مسئولیت‌های اشخاص ذیربط در معامله طبق این دستورالعمل امکان‌پذیر نباشد، با حکم مرجع ذیصلاح، از این بابت مسئولیتی متوجه اشخاص مذکور نمی شود.

نرخ‌های خدمات و کارمزد‌های بورس و نحوة وصول آن در چارچوب سقف‌های مصوب هیأت مدیرة سازمان، توسط هیأت مدیرة بورس تصویب و اعمال می‌ شود.

کلیه مواردی که مطابق این دستورالعمل باید توسط بورس اعلام، منتشر و یا اطلاع‌رسانی شود، از طریق سایت رسمی بورس انجام خواهد گرفت.
متن کامل این دستورالعمل در بخش فایل های مرتبط آمده است.