نسبت P به E از اولین اصطلاحاتی است که سرمایه گذاران در بورس با آن آشنا می شوند .

 P به E چیست؟

نسبت P به E از اولین اصطلاحاتی است که سرمایه گذاران در بورس با آن آشنا می شوند .

P/E یا نسبت قیمت به سود یکی از ابزارهای قدیمی و عموما" پر استفاده به منظور ارزش گذاری سهام است. هر چند محاسبه P/E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملا" دشوار می نماید . در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان ها ی دیگر کاملا" بی معنا جلوه می کند . از این رو ، غالبا" سرمایه گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می گیرند و درتصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می دهند .

 
در بخش های بعدی این مقاله ابتدا به تشریح و تبیین P/E می پردازیم، سپس چگونگی استفاده از این نسبت را در تجزیه و تحلیل سهام بازگو می‌کنیم، و سرانجام به شرایطی می پردازیم که نباید از این نسبت استفاده شود .

P/E چیست ؟

P/E کوتاه شده نسبت price)P یاقیمت سهم) به Earning Per Share( EPS یا سود هرسهم) است . همان گونه که از نام آن پیدا است ، برای محاسبه P/E آخرین قیمت روز سهام یک شرکت به سود هر سهم (EPS) آن تقسیم می شود :

قیمت سهم

سود هر سهم = P/E

غالبا" P/E در تاریخ هایی محاسبه می شود که شرکت‌ها اطلاعات EPS (معمولاٌ سه ماهانه) را افشا می‌کنند. این P/E را که بر مبنای آخرین EPS محاسبه می شود بعضا" P/E دنباله دار نیز می‌گویند. اما گاهی از EPSبرآوردی برای محاسبه P/E استفاده می‌شود، اینEPS معمولاٌ معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه شده P/E برآوردی یا پیشتاز گفته می شود. محاسبه P/E گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده سال است. تفاوت عمده ای بین این سه نوع وجود ندارد اما باید بدانید که از محاسبات داده‌های تاریخی واقعی در مقایسه با برآوردهای تحلیل گران مالی استفاده کنید .

مشکل بزرگ محاسبه P/E مربوط به شرکت‌هایی است که سود آور نیستند و از این رو EPS منفی دارند. در خصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه های متفاوتی وجود دارد . برخی قایل به وجود P/E منفی هستند، گروهی در این حالت P/E را صفر می دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که دیگر P/E محلی از اعراب ندارد .

به لحاظ تاریخی دربورس اوراق بهادار تهران عموماٌ میانگینP/E در دامنه 2/3 تا 2/13تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتا" بستگی به شرایط اقتصادی هر زمان دارد . درحال حاضر میانگین P/E کل شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران حدود2/8 می باشد. همچنینP/E بین شرکت ها و صنایع می تواند کاملا" متفاوت باشد .

کاربرد P/E

به لحاظ نظری ، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می گویند . به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم 20 باشد بدین معنی است که سرمایه‌گذاران حاضرند 20 ریال برای هر ریال از سود این سهم( که شرکت تولیدمی کند) بپردازند .

الف- رشد سود

آنچه در بحث بالا به آن پرداختیم رشد شرکت ها است . قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه گذاران از ارزش و رشد آینده شرکت است . اما توجه کنید که اندازه سود (EPS ) معمولا" مبتنی بر سود های (EPSهای) گذشته است .

اگر شرکتی انتظار رشد دارد بنابراین انتظار داریم که سودش نیز رشد نماید . در نتیجه تفسیری بهتر از P/E آن است که خوش بینی بازار از آینده رشد یک شرکت را باز تاب می دهد .

اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه ها یا سال های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد . شرکتی با P/E بالا باید سود های فزآینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط خواهد کرد .

مثالی از شرکت ایران خودرو گویای این بحث است.

ب- ارزانی یا گرانی

P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری سهم است . مثلا" به شرط پایداری سایر متغیرها ، سهمی با قیمت 200 ریال و P/E برابر 10 بسیار گران تر از سهمی با قیمت20000وP/E برابر10 است . توجه کنید که محدودیت هایی در این مثال وجود دارد . شما نمی‌توانید P/E های دو شرکت کاملا" متفاوت را برای ارزش گذاری بهتر آنها مقایسه کنید. به عبارت دیگر تعیین بالا یا پایین بودن P/E بدون توجه به دو عامل اصلی بسیار دشوار است : 1) نرخ رشد شرکت و 2) صنعت.

1- نرخ رشد شرکت

آیا اندازه رشد گذشته ی شرکت ها می تواند معرف نرخ های انتظاری از رشد آینده باشد ؟ هر چند پاسخ این پرسش نمی تواند صریح باشد اما در عمل سرمایه گذاران برای پیش بینی سود (EPS ) و محاسبه P/E از نرخ های رشد گذشته استفاده می‌کنند .

2- صنعت

مقایسه شرکت ها تنها در صورتی فایده منداست که به یک صنعت تعلق داشته باشند ، مثلا" شرکت‌های صنعت ... عمدتا" دارای ضرایب P/E پایین هستند چون به رغم ثبات صنعت رشد پایینی دارند . از طرف دیگر شرکت های صنعت .... به دلیل انتظار رشداز P/E های بالایی برخوردارند.

راه‌‌های کاربرد P/E

تا بدین جا آموختیم که در شرایط معینی P/E می‌تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند . همچنین پی بردیم که P/E تنها در شرایط معینی معتبر است .اما علاوه براین دام‌های دیگری نیز در تحلیل P/E وجود دارد که در ادامه درباره برخی از آنها بحث می شود .

- حسابداری

سود یک اندازه حسابداری است که در محاسبه‌اش از اقلام غیر نقدی نیز استفاده می شود . معیارهای اندازه گیری سود بر طبق اصول حسابداری همگانی (GAAP ) مقرر می شوند . این اصول در گذر زمان تغییر می کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است . از این رو محاسبه سود (EPS) بسته به چگونگی دفتر داری و حسابداری می‌تواند به صورت‌های متفاوت ارایه شود . در نتیجه مقایسه سودها (EPS ها ) با یکدیگر گاهی به مقایسه سیب و پرتقال می‌ماند.

- تورم

در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالا یی را تجربه می کند طبعاٌ کالاها و هزینه های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت ها کم نمایی می شود. بنابراین در زمان های تورمی P/E ها عموما" پایین‌تر می آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می بیند . بررسی P/E همانند تمامی نسبت ها ، در گذر زمان برای پی بردن به روند آن ارزشمند است . تورم این بررسی را دشوارمی کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده مندی کمتری برخوردارند .

- تفسیری دیگر

P/E پایین لزوما" بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم نمایی شده است . بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده نزدیک با مشکل روبه‌رو خواهد شد . سهمی که قیمتش پایین می آید معمولا" دلیلی دارد .

عمده ترین دلیلش این است که سود شرکت کمتر از سود انتظاری اش خواهد بود . این مساله P/E دنباله دار بازتابی ندارد مگر آنکه سود در عمل نیز محقق گردد .

تنها به اتکای P/E سهام نخرید

یکی از پر بسامد ترین اشتباهاتی که سرمایه گذاران غیر حرفه ای مرتکب می شوند خرید سهام صرفا" به اتکای P/E بالا یا پایین است . توجه کنید که ارزش یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص های ساده‌ای مانند P/E ساده انگارانه و نادرست است . P/E بالا ممکن است به معنی بیش نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا" به سرعت پایین نیاید . ضمنا" توجه کنید که حتی اگر ارزش سهمی کم نمایی شده باشد ممکن است ماه‌ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید .

درهر صورت تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده تر از دانستن چند نسبت ساده است . به عبارت دیگر هر چند کلیدی برای معمای ارزش‌گذاری سهام است اما تمام آن نیست . از این رو توصیه می شود که سرمایه گذاران برای خرید سهام با خبرگان سرمایه گذاری رایزنی نمایند .

نتیجه گیری

P/E همه چیز یا به عبارتی حرف آخر را درباره ارزش سهم نمی گوید اما برای مقایسه شرکت‌های یک صنعت ، کل بازار یا روند تاریخی P/E یک شرکت فایده مند است .

به یاد بسپارید که :

1-  P/E یک نسبت است و از تقسیم P (PRICE یا قیمت روز سهم ) به E (EPS یا سود هر سهم ) به دست می آید .

2- سه نوع EPS به نام های EPS دنباله دار ، آینده و میانگین وجود دارد .

3-  به لحاظ تاریخی ، میانگین P/E ها در بازه 2/3 – 2/13 قرارمی گیرد .

4-  به لحاظ نظری ، P/E یک سهم به ما می گوید که سرمایه گذاران حاضرند چند ریال به ازای هر ریال سود بپردازند .

5- تفسیر بهتری از P/E این است که آن بازتاب خوشبینی بازار از آینده رشد یک شرکت است .

6-  P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری یک سهم است .

7- بدون در نظر گرفتن نرخ های رشد صنعت ، صحبت از بالا یا پایین بودن P/E یک شرکت بی‌معناست .

8- تغییر در اصول حسابداری شامل وجود چندین روش مجاز برای سود (EPS ) تجزیه و تحلیل P/E را دشوار می کند .

9- P/E ها عموما" در زمان تورم حاد پایین تر می‌آیند .

10- تفاسیر بسیاری پیرامون دلیل پایین بودن P/E یک شرکت وجود دارد .

11- تنها به اتکای ضریب P/E اقدام به خرید و فروش سهام نکنید .