دنیای اقتصاد

1389-07-10

شوک ارزی چگونه اتفاق افتاد؟

بازار طلا و ارز در یک هفته اخیر با نوسانات شدید مواجه شد و هر روز رکوردهای جدید قیمتی به ثبت رسید تا اینکه دولت با محوریت بانک مرکزی ترجیح داد به منظور کنترل قیمت‌ها، ورود مستقیم به بازار داشته باشد. 

در این میان، محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده است: قیمت ارز تا هفته آینده به قیمت‌های متعادل خود در بازار یعنی 1060 تومان خواهد رسید.
خبرگزاری مهر، برای بررسی و تحلیل وضعیت بازارهای ارز و طلا با دکتر مهدی تقوی استاد اقتصاد کلان و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌وگویی را انجام داده که در ادامه می‌خوانید.
تحلیل جنابعالی از وضعیت بازار ارز و سکه با توجه به افزایش شدید قیمت‌ها چیست و به نظر شما، مداخله بانک مرکزی در بازار ارز اقدام درستی بود یا نه؟
برخلاف گروهی که مطرح می‌کنند نرخ ارز باید رها و شناور شود، با این نظر مخالفم، زیرا نماینده‌های صادرکنندگان اینگونه بحث‌ها را مطرح می‌کنند. قیمت ارز غیرواقعی است، این امر یعنی اینکه اگر عرضه و تقاضا رها شود، قیمت در این بازار بالاتر از قیمت فعلی می‌رود.
البته مداخله بانک مرکزی در این بازار برخلاف سایر مداخله‌های دولت کار خوبی است، زیرا صادرات کشور ما بسیار محدود و کم است، به طوری که با احتساب میعانات گازی و غیره به 15 میلیارد دلار در سال می‌رسد. همچنین در مقابل اقتصاد و صادرات کشورهایی مثل کره‌جنوبی که پیش از این از اقتصاد ما عقب‌تر بودند، وضعیت مناسبی نداریم. از سوی دیگر، وضعیت واردات کشور نیز مناسب نیست و به 85 میلیارد دلار در سال می‌رسد.
اگر نرخ دلار مانند شرایط فعلی 200 تومان افزایش یابد، این امر باعث گرانی واردات می‌شود. واقعی شدن نرخ ارز به نفع کشورهایی است که کالا تولید و صادر می‌کنند، اما کشور ما به جز نفت محصول دیگری برای صادرات ندارد. از لحاظ اینکه در ازای نفت دلار می‌گیریم، مشکلی وجود ندارد. تقلیل ارزش پول ملی برای کشورهایی مطلوب است که کالا و خدمات تولید می‌کنند.
عملکرد بانک مرکزی در افزایش نرخ ارز در بازار تاثیر گذاشته است؟
به نظر می‌رسد بانک مرکزی ارزی را که وارد بازار می‌کرد، کاهش داد که همین امر نیز باعث وارد شدن شوک به بازار ارز و افزایش قیمت‌ها شد. حال بانک مرکزی مجددا قصد دارد که وارد بازار ارز و در عین حال سکه شود و در آن مداخله نماید که در صورت مداخله، قیمت‌ها کاهش خواهد یافت. به هر حال افزایش قیمت به دلیل کمبود عرضه بوده است.
در حال حاضر، بانک مرکزی مجددا قصد دارد که با وارد کردن ارز به بازار در آن مداخله کند و با عرضه زیاد و انبوه دلار به بازار، قیمت آن را به نرخ واقعی برساند. در مقابل نیز زمانی که قیمت‌ها کاهش می‌یابد با خرید ارز از بازار آن را به تعادل می‌رساند که این کار نیز مداخله محسوب می‌شود.
آیا موارد ذکر شده برای بازار ارز برای وضعیت بازار سکه نیز مصداق دارد؟
دلیل نامتعادل شدن بازار ارز (دلار) کم شدن عرضه نسبت به تقاضا است، بازار سکه نیز اینگونه بود. وقتی بانک مرکزی یا بانک کارگشایی نسبت به خرید سکه در بازار اقدام می‌کند، قیمت‌ها افزایش می‌یابد، اما وقتی بفروشد قیمت‌ها کاهش می‌یابد، همان‌طور که رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده است اگر قیمت سکه به همین نحو روند صعودی طی کند، بانک کارگشایی عرضه‌های خود را تشدید می‌کند.
آیا قیمت جهانی طلا تاثیری بر افزایش قیمت سکه در بازار داخلی داشته است؟
یک مقدار از افزایش قیمت سکه به خاطر افزایش قیمت جهانی طلا است.
اگر قیمت‌ها در بازار ارز افزایش یابد، بانک مرکزی چه منفعتی از این افزایش قیمت خواهد داشت؟
بانک مرکزی نباید به دنبال منفعت باشد؛ این سیاست اقتصادی است. اگر بانک مرکزی محاسبه می‌کند، غلط عمل می‌کند، برای اینکه تثبیت نرخ ارز که هدف دولت و بانک مرکزی است، مهم است.
به نظر شما بانک مرکزی می‌توانست هفته‌ها قبل نسبت به اتفاقی که در بازار رخ داد و قیمت‌ها دچار نوسان شدند، پیش‌بینی داشته باشد؟
خیر. بخشی از ارزی که وارد بازار می‌شود، ناشی از درآمد نفت است، یک بخشی از آن نیز از طریق مسافرانی که به خارج از کشور سفر کرده‌اند، وارد کشور می‌شود که میزان آن چندان مهم نیست. با توجه به اینکه اعتبار اسنادی و مالی صادرات و واردات از طریق بانک‌ها صورت می‌گیرد، بنابراین دلار نقدی در دست صادرکنندگان و وارد کنندگان نمی ماند که به بازار عرضه کنند. در عین حال صادرکنندگان هم باید این ارزها را به بانک مرکزی بفروشند. به عبارت دیگر، مقدار ارزی که به غیر از بانک مرکزی به بازار وارد می‌شود، بسیار کم است.
چه توجیهی برای کاهش قیمت جهانی دلار و در مقابل افزایش قیمت این نوع ارز در بازار داخلی کشور وجود دارد؟
افزایش یا کاهش قیمت جهانی دلار در مقابل یورو، ارتباطی به بازار داخلی ندارد.
چرا؟
زیرا، عرضه و تقاضای دلار در بازار داخلی محدود به اقتصادمان است. هرمیزان که ارز از طریق درآمدها و صادرات نفت یا صادرات غیرنفتی عایدمان شود، وارد بازار می‌شود، صادرکنندگان کشور در مقابل صادرات خود ریال دریافت نمی‌کنند، چراکه ریال در بازار بین‌المللی جایی ندارد، گرچه در کشورهای هم مرز ایران در برخی از موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صادرکنندگان کشور در مقابل صادرات دلار دریافت می‌کنند که نقل و انتقال آنها نیز از طریق سیستم بانکی است. البته بخشی از ارز نیز از طریق قاچاق از مرزها وارد کشور می‌شود، مقداری از آن نیز از طریق سفته بازی است. برخی از افراد با پیش بینی اینکه ممکن است قیمت ارزی در بازار افزایش یابد، نسبت به خرید آن اقدام می‌کنند و با افزایش قیمت‌ها آن را در بازار می‌فروشند.
هم‌اکنون که قیمت دلار تا 1200 تومان نیز افزایش یافته، سفته‌بازها دلارهای خود را در بازار عرضه می‌کنند و این امر باعث افزایش عرضه در بازار می‌شود.
آیا بازار ارز به ویژه بازار داخلی قابل پیش بینی است؟
بازار ارز بسیار پیچیده است، به نحوی‌که معاملات سلف، آپشن و فیوچر را در بر می‌گیرد. تحلیلگران آن بسیار اندک و اساتید و متخصصانی که بتوانند بازار ارز و مالی بین‌المللی را تحلیل کنند، بسیار کم هستند.
شوک وارد شده به بازار ناشی از چیست؟
این شوک ناشی از کمبود عرضه است، یعنی بانک مرکزی نسبت به گذشته ارز کمتری را وارد بازار کرده است.
دلیل این کار بانک مرکزی ناشی از چه می‌تواند باشد؟
دلیل آن ممکن است کاهش ارز به‌دست آمده از فروش نفت در این مدت باشد یا منابع حاصل از صادرات کاهش یافته و از این طریق ارز کمتر به کشور وارد شده است.
از آینده بازار ارز به خصوص دلار نگفتید؟
این موضوع بستگی به این دارد که بانک مرکزی چگونه عمل کند. اگر بانک مرکزی مداخله کرده و به میزان کافی ارز وارد بازار کند، قیمت کاهش می‌یابد. در غیر این صورت قیمت‌ها افزایش خواهد یافت؛ بنابراین بستگی به میزان مداخله بانک مرکزی دارد. هیچکس نمی‌تواند این پیش بینی را داشته باشد، اما به احتمال قوی همان‌طور که رییس کل اعلام کرده این بانک مداخله می‌کند تا قیمت‌ها به 1060 تومان برسد و اگر به حرف خود عمل کند، قیمت‌ها به سمت پایین حرکت می‌کند.