ابتدای هفته قبل یکی از خبرنگاران گروه بورسی در گفت وگویی با «غلامحسین دوانی» نظر وی را درباره رتبه بندی شرکت های حسابرسی جویا شد، وی که عضو شورای عالی حسابداران رسمی بوده، معتقد است که نباید کیفیت کار حسابرسان، ملاک رتبه بندی شرکت های حسابرسی از سوی بورس باشد

چرا موسسه های حسابرسی باید رتبه بندی شوند؟

    ابتدای هفته قبل یکی از خبرنگاران گروه بورسی در گفت وگویی با «غلامحسین دوانی» نظر وی را درباره رتبه بندی شرکت های حسابرسی جویا شد، وی که عضو شورای عالی حسابداران رسمی بوده، معتقد است که نباید کیفیت کار حسابرسان، ملاک رتبه بندی شرکت های حسابرسی از سوی بورس باشد. یکی از اعضای جامعه حسابداران رسمی در این باره، نظرات خود را در یادداشت زیر اعلام کرده است:
    
   
    بحث رتبه بندی موسسات حسابرسی در ایران ، از جمله بحث های مناقشه برانگیز طی چند سال گذشته بوده است که طیف وسیعی از افراد موافق و مخالف در این مورد موضع گیری کرده و با انتشار مقاله به بیان نظرات خود به روش های مختلف پرداخته اند . در این مقاله که نگارنده آن از موافقان رتبه بندی موسسات حسابرسی است، سعی شده است تا به استدلال های مخالفان رتبه بندی موسسات حسابرسی پاسخ داده شود و نتایج و آثار رتبه بندی موسسات حسابرسی بر محیط حرفه ای مورد توجه قرار گیرد .
    رتبه بندی موسسات حسابرسی جهان
    با توجه به نبود دستگاه ناظر جهانی بر کیفیت عملکرد تمام موسسات حسابرسی جهان ، رتبه بندی جهانی موسسه های حسابرسی معنادار نیست . در نتیجه همانند رتبه بندی هایی که مثلا در مورد پولدارترین افراد جهان ، پرفروش ترین کمپانی های دنیا یا گران ترین برندهای جهان انجام می شود ، رتبه بندی موسسه های حسابرسی از لحاظ درآمد ، تنها یک اطلاع آماری است و به هیچ وجه بیانگر بالا بودن کیفیت کار آنها نیست . به همین دلیل است که بسیاری از رسوایی های مالی بزرگ بین المللی هم توسط همین موسسات بزرگ به وجود می آید . فکر نمی کنم خوانندگان علاقه مند به این مباحث ، موضوع رسوایی مالی در شرکت انرون را به این زودی فراموش کنند . بنابراین اعلام چهار یا ده موسسه بزرگ حسابرسی جهان به معنی برتر بودن کیفیت کار آنها نیست . کسانی که موضوع رتبه بندی موسسات حسابرسی ایران بر مبنای میزان درآمد را مطرح می کنند ، سعی در گمراه کردن تصمیم گیرندگان دارند و به طور کلی سعی می کنند موضوع را به بیراهه بکشانند .
    تفاوت های بنیادی محیط کار حسابرسی در ایران با محیط کار کشورهای پیشرفته
    دلایل متعددی وجود دارد که موجب تفاوت و تمایز آشکار و با اهمیت محیط فعالیت حسابرسان ایران با محیط فعالیت کشورهای پیشرفته می شود . یکی از این دلایل جوان بودن این حرفه در کشور و ناشناخته بودن حسابرسان خوب و بد است . فعالیت خصوصی و قابل اعتنای حسابرسی در ایران از سال 1381 و با تشکیل جامعه حسابداران رسمی آغاز شده است . در نتیجه جامعه و مشتریان خدمات حسابرسی ، اطلاع کاملی از نحوه کار حسابرسان ندارند . در چنین بازاری ، تنها حسابرسانی می توانند سهم قابل توجهی از بازار کار را کسب کنند که به دلیل روابط شخصی یا شغلی یا فعالیت های اجتماعی دیگر ، دارای ارتباطات بیشتری هستند . در چنین شرایطی هنوز روابط عرضه و تقاضا نمی تواند تعیین کننده مطلوبیت کار حسابرسان باشد . از جمله دلایل دیگر غیر رقابتی بودن و تفاوت محیط کار حسابرسی ایران با جوامع پیشرفته ، موضوع قیمت خدمات حسابرسی است . به دلیل جوان بودن این حرفه و ناپختگی برخی حسابرسان در تعیین بهای خدمات خود و همچنین به دلیل اینکه موضوع کیفیت کار حسابرسی مورد نظارت جدی و موثر قرار نگرفته است ، تفاوت بهای خدمات حسابرسان مختلف با یکدیگر بسیار فاحش و در بسیاری از موارد ، برای مشتریان غیرقابل تجزیه و تحلیل است . این موضوع نیز موجب می شود تا روابط عرضه و تقاضا نتواند بیانگر کیفیت کار حسابرسان در ایران باشد .
    دلایل مخالفت تعدادی از حسابرسان با رتبه بندی موسسات حسابرسی
    از مجموعه مباحثی که تا کنون توسط مخالفان رتبه بندی موسسات حسابرسی مطرح شده ، نبود رتبه بندی موسسات حسابرسی در کشورهای پیشرفته ، به عنوان دلیل اصلی مخالفت آنها عنوان می شود و این مخالفت ها هیچ دلیل منطقی و استدلال قابل قبولی ندارد . به دلیل تفاوت های اصلی و غیر قابل انکار محیط فعالیت حسابرسان و محیط اقتصادی آن کشورها با کشور ایران ، مقایسه وضعیت حسابرسان این گونه جوامع با حسابرسان کشورمان نیز نتیجه قابل قبول و قابل اتکایی نخواهد داشت.
    از سایر مواردی که برخی از مخالفان رتبه بندی موسسات حسابرسی به آن اشاره می کنند ، موضوع عرضه و تقاضا است. آنها به این موضوع اشاره می کنند که موسسات حسابرسی با درآمد بیشتر ، به طور حتم دارای کیفیت بالاتری هم هستند، زیرا تقاضا برای خدمات آنها بیشتر است و مشتریان زیادی برای انجام کار حسابرسی به آنها مراجعه کرده اند . در پاسخ به این مخالفان باید گفت که اگر این گونه است ، آنها نباید مخالفتی با ارزیابی کیفی موسسات حسابرسی و طبقه بندی آنها بر این مبنا داشته باشند . زیرا طبق استدلال خودشان ، دارای کیفیت بهتری هستند و در رتبه بندی بر اساس کیفیت کار نیز رتبه مناسبی کسب خواهند کرد .
    نتیجه گیری
    با توجه به شرایط فعلی موسسات حسابرسی و در نظر گرفتن اینکه جامعه و مشتریان کار حسابرسی برای شناخت حسابرسان به معیارهای عینی و قابل اتکا نیاز دارند ، طبقه بندی موسسات حسابرسی بر اساس کیفیت کار آنها از نیازهای اساسی و اولیه فعالیت های اقتصادی و نظارتی در کشور محسوب می شود . این رتبه بندی علاوه بر شناسایی حسابرسان به جامعه ، موجب می شود تا موسسات حسابرسی برای ارتقای کیفی خدمات حرفه ای خود تلاش و سرمایه گذاری کنند همچنین مانع از این خواهد شد تا شرکت های بزرگ و عمومی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده اند ، از خدمات حسابرسانی استفاده کنند که کار آنها فاقد کیفیت لازم است . بدیهی است این ارزیابی کیفیت و رتبه بندی دارای هزینه است و این هزینه باید توسط کسانی تقبل شود که به این کار علاقه مند هستند و از نتایج آن استفاده خواهند کرد .
    موسسات حسابرسی و بورس اوراق بهادار از جمله اصلی ترین استفاده کنندگان ارزیابی و رتبه بندی موسسات حسابرسی خواهند بود . همچنین ضروری است ارزیابی کیفی و رتبه بندی موسسات حسابرسی توسط گروهی با صلاحیت و غیر شاغل در موسسات حسابرسی انجام شود و تمام شاخص های موثر بر ارزیابی کیفی از جمله محل کار ، تعداد کارکنان حرفه ای و سایر موارد در نظر گرفته شود تا برخی ابهامات و احتمالات از بین برود و رتبه بندی موسسات به نحو صحیح و قابل اتکایی انجام شود .