مولوی شاعر اندیشمند ما میفرماید: هر کسی را بهر کاری ساختند مهر آن را در دلش انداختند

هر کسی را بهر کاری ساختند
 
مولوی شاعر اندیشمند ما میفرماید:
هر کسی را بهر کاری ساختند مهر آن را در دلش انداختند
هر فردی برای شغلی متناسب با ویژگیهای ذاتی و فردی اش ساخته شده است و شاغل شدن در مشاغل نادرست و غیر منطبق با استعداد و توانایی، عوارض و پیامدهای ویژه ای را به همراه دارد.
واقعیتها حاکی از آن است که بعضی افراد رو به مشاغلی می آورند که استعدادی متناسب با آن نداشته و همچنین توانایی های منطبق با مشاغل مورد اشتغال را نیز ندارند.
البته لازم است در این زمینه تحقیقات لازم بعمل آید تا مشخص شود که چند درصد از افراد شاغل در شغلی متناسب با استعداد و توانایی شان مشغول به کار هستند. دلیل اینکه از کلمه های استعداد و توانایی استفاده می شود به این خاطر است که غیر از استعداد ، موضوع توانایی در اشتغال به کار نیز بایستی مد نظر قرار گیرد.
برای مثال فردی که استعداد کارهای اداری و دفتری دارد ولی به شغل فروشندگی در یک مغازه پوشاک مشغول به کار شود، چنین فردی در شغل نامناسب با استعدادش مشغول به کار شده است.
حال چنانچه این فرد با مراجعه به کارشناسان و بررسی های لازم متوجه بشود که استعداد کارهای اداری و دفتری در رتبه اول واستعداد کارها و امور تجاری اش ضعیف تر و در رتبه پنجم از استعدادهایش قرار داشته باشد رتبه پنجم در مقایسه با رتبه اول استعداد او که اداری و دفتری است خیلی و به مراتب ضعیف تر است.
در نظر گرفتن استعداد و توانایی جهت اشتغال به کار از جمله موارد مهمی است که بایستی مد نظر قرار گیرد. البته در نظر گرفتن استعداد یک شغل امری به مراتب مهم تر از توانایی است. زیرا اشتغال به کاری که در حیطه استعداد او نباشد مشکلات به مراتب بیشتری را به همراه دارد.
با توجه به دو مورد فوق در صد قابل توجهی از مشاغل به درستی انتخاب نمی شوند .در یکی از نشریات از سوی کمیسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی آماری ارائه شده بود که حدود ۱۲ در صد جمعیت زنان کشور شاغل هستند و شغل ۷۵ در صد زنان با تحصیلات آنها همخوانی ندارد.
این امر می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که با رشته تحصیلی به درستی و منطبق با استعداد شغلی انتخاب نشده و یا اینکه انتخاب رشته تحصیلی به درستی انجام گرفته ولی شغل مورد استعداد و توانایی در دسترس نبوده است اما رقم ۷۵ در صد اشتغال در غیر رشته تحصیلی از دیدگاه آماری قابل توجه و معنی دار است.
از جمله مهمترین عوارض و پی آمدهای شاغل شدن در مشاغل غیر منطبق با استعداد و توانایی به شرح ذیل می باشد:
۱) اشغال جایگاه شغلی افراد شایسته و لایق:
فردی که شغل متناسب با ویژگیهایش را انتخاب ننماید غیر از اینکه در شغلی نا متناسب مشغول به کار می شود بلکه شغل فردی لایق تر و شایسته تراز خود را اشغال و او را از دستیابی به شغل مورد نظر و منطبق با استعداد و توانایی اش محروم می نماید. از یک سو فرد به کاری مشغول می شود که برای آن ساخته نشده به همین دلیل کار چندان با کیفیتی ارائه نننموده و از سوی دیگر فردی را که می توانسته در شغلی مناسب با توان و استعدادش مشغول شود از کاری سازنده و شایسته محروم می نماید. اینگونه موارد چنانچه در مقیاسی وسیع انجام شود آسیبهای انسانی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری را به همراه خواهد داشت.
۲) ارائه خدمات و کالای نامرغوب:
بدیهی است فردی که استعداد و توانایی انجام شغل را نداشته باشد با سعی ، تلاش و زحمت بسیار به انجام کارهای مرتبط با آن شغل انجام وظیفه می نماید در صورتیکه شغل متناسب با استعداد و توانایی را شخص به خوبی و به راحتی انجام وظیفه نموده ،کارها و فعالیتهای مرتبط با آن را نیز به آسانی انجام میدهد و از انجام آن نیز لذت می برد، به همین سبب خدمات و کالایی با کیفیت نسبتا خوب و مرغوب به جامعه ارائه خواهد شد، در صورتی که در شغل نامناسب با استعداد و توانایی شخص کالا و خدمات ارائه شده کیفیت و مرغوبیت چندانی نخواهد داشت.
۳) اکتفا به در آمدهای پایین:
اگر از استثنائات بگذریم واضح است که کالا و خدمات مرغوب در آمد نسبتا بهتری را به دنبال خواهد داشت . بعضی از افراد در مشاغل شان کار ارزنده و با کیفیت ارائه می کنند ولی در آمدشان با سایر همکاران تفاوت چندانی ندارد، معمولا چنین مواردی به مشکلات سازمانی و مدیریتی مربوط می شود.
مردم گرایش ویژه ای به خدمات و کالاهایی که از مرغوبیت و کیفیت بهترو بیشتری برخوردار باشند ، دارند به همین دلیل افرادی که چنین کالاها و خدماتی را ارائه می کنند معمولا و به نسبت در آمد بیشتری در مقایسه با همکاران خود دارند.
۴) جلوگیری از رشد و خلاقیت:
انسان موجودی است که برخلاف سایر موجودات ، مسیری برای رشد و تعالی در پیش دارد. انسان با ترقی و تعالی که از نظر فردی ، اجتماعی، انسانی ، معنوی شغلی به دست می آورد ، خود ، جامعه ، حرفه و تمام پدیده های هستی را تا حدودی به جلو حرکت می دهد. به عبارتی شغل ، قسمتی از وجود، هستی ، زندگی ، آینده و روند تکامل شخص را در مسیر رشد برعهده دارد. شغل مانند زندگی مسیری در جهت رشد، پویایی، تحول و تکامل را پیش رو دارد.
شخص پس از قرار گرفتن در یک شغل مسیر رشد و پیشرفت را طی می کند، ولی اگر فرد در شغل متناسب با استعدادش قرار گرفته باشد غیر ازرشد و پیشرفت ، خلاقیتهایی را در آن حرفه بوجود آورده و تحولاتی را در آن شغل ایجاد خواهد کرد به نحوی که پیش از آن کسی دست به چنین خلاقیتهایی نزده است . چنین امری در کارهای بسیاری از صنعتگران، دانشمندان، هنرمندان و مشاغلی که بشریت با آن سرو کار داشته ، مشاهده میشود.
این نکته قابل توجه است که در مسیر شغلی متناسب قرار گرفتن و مهمتر از آن توانایی بیشتر ، باعث پیشرفت ، جهش ، شکوفایی و خلاقیت می گردد.
۵) رنج کشیدن در زندان شغل:
چنانچه شغلی متناسب با استعداد و توانایی باشد و در مسیر کارآمد، مقبول و متناسبی قرار داشته باشد ولی در حاشیه با مسائل و مشکلاتی روبرو باشد، قابل تحمل خواهد بود که بهداشت روانی شخص شاغل را دچار مشکل نکرده و به محیط منزل نیز سرایت نمی کند. ولی در صورتیکه شغلی مشکلات و مسائل اساسی و اصولی داشته باشد ، شخص را تحت فشار روانی ( استرس) قرار خواهد داد. فشار های روانی باعث اضطراب های وابسته به آن در کوتاه مدت قابل تحمل است، ولی در دراز مدت شخص دچار مشکلات جسمی و روانی شده و در ارتباط های خود با همکاران ، اطرافیان و اعضای خانواده به تدریج مشکل پیدا خواهد کرد..
شغلی که چنین وضعیت و شرایطی را برای شخص به وجود آورد، فرد شاغل در محل کار با جدی نگرفتن ، در خود فرو رفتن و در مواردی شوخی و طنزهای افراطی و بیش از اندازه ، کم کاری و در گیری با همکاران و مدیریت به مقابله می پردازد. ولی چنین رویکردهایی بعضی اوقات و در کوتاه مدت موثر واقع می شود. ولی در دراز مدت مشکلات فرد شاغل را بیشتر می کند به نحوی که در نهایت شغل او مایه رنج و عذابش می گردد. طوری که صبح، هنگام برخاستن از خواب به خودش ، زمین و زمان ،کار و زندگی لعن و نفرین می فرستد که بازهم یک روز پر از رنج و عذاب دیگر شروع شد و من با ید به محل کاری که باعث عذابم است بروم. به عبارتی شخص هر روز موظف می شود ، به زندانی که در آن رنج می کشد و کار چندان مفید ی هم از خود ارائه نمی کند و بابت تلف کردن عمرش مبلغی حقوق ناچیز دریافت می کند ، بازگردد. خلاصه اینکه فرد شاغل در زمینه ای که استعداد و توانایی لازم را ندارد و مشکلاتی در محیط کاری نیز دارد ، هر روز از این بابت رنج می کشد و به عبارتی هر روز به زندانی به نام کار وارد می کشود و ۸ ساعت یا بیشتر از وقت خود را در آن سپری می کند ، ولی تنها فرقی که با زندان دارد در پایان ماه مبلغی به عنوان حقوق دریافت می کند .
در موارد شایع تر در واقع فرد جهنم سوزان و دردناکی به نام کار و اشتغال را می گذراند . البته چنین افرادی معمولا درگیری پیدا کردن با مسئولین محل کار و در ادامه سرو کار پیدا کردن با مراجع حل اختلاف وزارت کار و اقدام برای گرفتن مستمری بیمه بیکاری را تجربه می کنند.
۶) محروم شدن جامعه از یک استعداد بالقوه :
بدیهی است در موقعیت شغلی مناسب ، فقط شخص شاغل از مواهب چنین امری برخوردار نمی گردد، بلکه خانواده، اطرافیان و در نهایت اجتماع نیز از نتایج مثبت و بازدهی مفید آن نیز برخوردار خواهد شد.
از سویی یک اجتماع برای اینکه به درستی اداره گردد نیاز به تخصص های مختلف دارد. مشاغل تخصصی چنان چه به درستی اجرا و انجام شود، امور و کارهای مردم نیز به درستی انجام می گردد. در صورتی که چنین امری نتواند به درستی اجرا و انجام شود مردم و اجتماع با کاستی هایی در این زمینه مواجه و این امور برای آحاد اجتماع اجرا نشده باقی خواهد ماند. منتهی بعضی از کاستی های ناشی از این امور با روی آوردن به کالاها و خدمات خارج کشور قابل برطرف شدن است.
برای مثال چنانچه متخصصین داخلی نتوانند لوازم الکترونیکی مورد نیاز مردم را بسازند چنین کالاهایی از بازارهای خارجی و از کشووورهایی که علم و صنایع الکترونیک در آن جا پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته باشد قابل تهیه خواهد بود همچنین برا ی خدماتی مانند سدسازی یا مربی گری تیمهای ورزشی چنانچه متخصصین داخلی از عهده انجام آن برنیایند، این امر را می توان از طریق متخصصین خارجی تامین کرد ولی در همه زمینه ها نمی توانیم به کارشناسان خارجی متوسل شویم.
برای اداره امور سیاسی و فرهنگی لازم است که توسط کارشناسان داخلی به چنین اموری بپردازیم زیرا از یک سو چنین امری امکان پذیر نیست که سیاست و فرهنگ کشور توسط متخصصین خارجی اداره شود و از سوی دیگر متخصصین خارجی به اندازه کارشناسان و متخصصین داخلی به مسائل ، امور و ریزه کاریهای درونی سیاسی و فرهنگی جامعه دیگر اشراف و تسلط لازم را ندارند به همین جهت لازم می شود و بایستی توسط کاررشناسان داخلی به چنین اموری بپردازیم زیرا امور سیاسی و فرهنگی از حساسیتهای ویژه ای برخوردار است ، به نحوی که فقط کارشناسان داخلی از عهده انجام آن برمی آیند.
از طرف دیگر متخصصین خارجی معمولا در چارچوب قراردادها انجام وظیفه می کنند و در قبال آن نیز دستمزد دریافت می کنند، آنها دلسوزی و تعهدی را که یک کارشناس بومی و داخلی نسبت به کشورش دارد را ندارد. بنابراین می توانیم کار تخصصی را از خارج از کشور خریداری نماییم ولی دلسوزی، فداکاری ،ایثار و عشق به میهن را نمی توانیم از بیرون مرزها تهیه و خریداری نماییم .
۷) هزینه فرصتهای از دست رفته :
فردی که به دلایل مختلف نتوانسته استعداد مناسب خویش را بشناسد و در شغلی غیر از استعداد اصلی مشغول به کار شود بازدهی چندان مفید و مثبتی در اشتغال به همراه نخواهد داشت . او هرچه دیرتر به شغل مناسب خود وارد شود ، دیر تر به در آمد بیشتر و لذت بردن از کار ، خدمات و کالای با کیفیت خواهد رسید که این امور از دیدگاهی و نگرشی همه هزینه هستند به عبارتی شخص در دراز مدت متحمل این گونه هزینه ها یا به عبارتی متحمل هزینه فرصتهای از دست رفته خواهد بود.
روی هم رفته انتخاب یک حرفه و شاغل شدن در شغل و حرفه ای نامناسب با ویژگیهای فردی از قبیل استعداد و توانایی ناآرامی ، در گیریهای درونی، شغلی ، اجتماعی و آثار زیان بار جسمی و روانی را به همراه خواهد داشت . 
 
منابع: ۱ – راهنمایی و مشاوره شغلی و حرفه ای و نظریه های انتخاب شغل – تالیف دکتر عبداله شفیع آبادی ۲ – انتخاب شغل مناسب – تالیف سعید کاوه محمد رضا شاهین مدیر کاریابی کارمند اصفهان