مصاحبه های استخدامی، متداولترین روش مورد استفاده در فرآیند گزینش هستند. بسیاری از سازمانها و کارفرمایان، مصاحبه های استخدامی را معتبرترین روش جمع آوری اطلاعات می دانند. بررسی مدارک و شواهد نشان می دهد که برای قضاوت در مورد هوش داوطلب،

مروری بر مصاحبه شغلی
 
مصاحبه های استخدامی، متداولترین روش مورد استفاده در فرآیند گزینش هستند. بسیاری از سازمانها و کارفرمایان، مصاحبه های استخدامی را معتبرترین روش جمع آوری اطلاعات می دانند. بررسی مدارک و شواهد نشان می دهد که برای قضاوت در مورد هوش داوطلب، توان تحلیل، انگیزش، توانش های شناختی، گستره تفکر، مهارت ارتباط با دیگران، ثبات هیجانی و ...، مصاحبه می تواند مفید واقع شود. این جزوه سعی دارد که به مصاحبه ، چهارچوب آن ، شرایط و بایدها و نبایدهای آن ، بپردازد.
● شرایط مصاحبه گر:
اعتبار آزمون مصاحبه و نیز اعتماد به نتایج ارزشیابی مصاحبه، زمانی امکان دارد که در کنار استفاده از روش های علمی مصاحبه، همچنین از مصاحبه گرانی که در اجرای مصاحبه از مهارت دانش و تجربه کافی برخوردار باشند، استفاده شود.
اجرای مصاحبه یک کار کاملا تخصصی است و مصاحبه کننده باید از ویژگی های شخصیتی خاص برخوردار باشد، اگر به هر دلیل از مصاحبه گران غیر متخصص و مجرب در فرآیند مصاحبه استفاده می شود، باید این افراد ابتدا در کارگاههای آموزشی ویژه اصول و فنون اجرای مصاحبه، شرکت کنند و پس از کسب مهارت لازم به اجرای مصاحبه بپردازد.
مجموعا هرچند مصاحبه فعالیتی است تخصصی و مبتنی بر دانش و فنون خاص خود، اما با این همه، کفایت یک مصاحبه کاملا به اشتیاق، خلاقیت، هوشمندی ، تیزبینی، شم ( هر آنچه که در هنر مصاحبه گری می گنجد) ، وابسته است.
● هوشمندی در پرسش:
یکی ار مهمترین مهارتهای رایج در مصاحبه طرح پرسشهای جدید بر اساس پاسخهای ساده و سطحی مصاحبه شونده است .طرح این نوع سئوالات ( که از مفاهیم ساده و حساس پرده بر میدارد و اطلاعات فراوانی در اختیار مصاحبه گران قرار می دهد ) کاملا به هوشیاری و هوشمندی مصاحبه گر وابسته است.
مصاحبه گر باید در طرح سئوال صریح و زیرک باشد و برای دریافت بهترین و کاملترین پاسخها هوشمندی وکیاست خود را به کار اندازد .در هنگام اجرای مصاحبه باید منتظر وقوع اتفاقات بسیاری بود . ویژگی شخصیتی افراد وانتظاراتی که نسبت به کار دارند موجب می شود که به آسانی نتوان به همه خواسته های مصاحبه دست پیدا کرد.آنچه که در این فرایند به مصاحبه کمک میکند، استفاده از سئوالات به جا و دقیقی است که مصاحبه گر را به هدف برساند.
هوشمندی در پرسشهای مصاحبه به مهارتهای شنیداری ، حضور فعال و جدیت مصاحبه گر متکی است .در واقع برای شناخت فرد و ارزشهای وی، می باید مصاحبه گران در تمام لحظات مصاحبه بشنوند، ببینند و سعی در فهم دیده ها و شنیده های خود داشته باشند .
● بایدها و نبایدهای مصاحبه:
▪ در شروع جلسه مصاحبه پس از خوش آمد گوئی و معرفی نفرات تیم مصاحبه ، موضوع مصاحبه و چگونگی آنرا برای مصاحبه شونده توضیح دهید.
▪ احترام به افراد را در تمام لحظات مصاحبه باید حاکم کنید ، نوع نشستن و رفتار مصاحبه گر باید به نوعی باشد که فضای دوستانه، همراه با برخوردهای شایسته و احترام آمیز را در ذهن مصاحبه شونده تداعی کند.
▪ پرهیز از سلطه جویی بر مصاحبه شونده، اگر مصاحبه کننده در کار خود تخصص نداشته باشد، ممکن است جلسه مصاحبه را به موقعیتی تبدیل کندکه در آن مصاحبه شونده فشار روانی زیادی را متحمل شود. مصاحبه گر باید بتواند الفت و احترام را در جلسه حاکم کند،و تا آن حدی مهربان باشد که فضای مصاحبه را برای دستیابی به اطلاعات بیشتر درباره مصاحبه شونده و قضاوت درمورد وی، مساعد کند.
▪ همواره به یاد داشته باشید که منظورتان از مصاحبه چیست ، بدین ترتیب هرگز از هدف و معیارهای سنجش مصاحبه منحرف نخواهید شد.
▪ از طرح سئوالهای خارج از موضوع مصاحبه و بی ارتباط با معیارهای انتخاب، بپرهیزید
▪ قبل از ورود به فرآیند اصلی مصاحبه ، به مصاحبه شونده درخصوص ثبت و یادداشت برداری از مصاحبه توضیح دهید و واکنشهای احتمالی آنان را در قبال این موضوع مورد توجه قراردهید.
▪ مصاحبه را با سئوالاتی در باره فعالیت فعلی فرد آغاز کنید، .نسبت به رفتارهای ظاهری افراد دقیق باشید تا برا ساس آنها بتوانید مشکلات و مسایل آنها را پیش بینی کنید ، جهت بررسی ابعاد شخصیتی آنها، روی فعالیتها و اموری که مورد علاقه اوست، ،متمرکز شوید .
▪ در مسایل فردی مصاحبه شونده تا حد امکان دخالت نکنید ، ولی بهر حال اگرنیازمند آگاهی نسبت به پاره ای از گوشه های زندگی فردی او هستید ، با کسب اجازه و اعلام مخیر بودن در پاسخگوئی، سئوالات خود را ، طرح کنید.
▪ دلایل و انگیزه های واقعی افراد را از کاندیداتوری کشف کنید.
▪ سعی کنید در مصاحبه بی طرف باشید و در همان گام اول در مورد فرد قضاوت نکنید تا از خطای هاله ای و تعمیم پذیری بیش از حد به دور باشید .
▪ در جریان مصاحبه شنوند فعالی باشید ، حتی غفلت چند لحظه ای از صحبتهای مصاحبه شونده با عث می شود از پی گیری سخنان و ی باز بمانید . کسانیکه در مصاحبه بی تجربه اند، به جای گوش سپردن به پاسخها ، در فکر سئوال بعدی هستند و به این ترتیبت تمام فرآیند مصاحبه را از بین برده اند.
▪ اگر سئوالی مطرح کرده اید ، مستقیما به صورت طرف مقابل نگاه کنید ، این کار بهترین شیوه توجه کردن به سخنان طرف مقابل است، هراز چندی سر خودرا به علامت توجه تکان دهید تا نشان دهید حرفهای او را به دقت دنبال می کنید .
▪ تیم مصاحبه گر باید در احرای فرایند مصاحبه ، هماهنگ، همراه، ودرراستای استراتژی طراحی شده توسط مصاحبه گرارشد، عمل کند. به نوعی مصاحبه گران رفتارشان باید به نحوی باشد که مصاحبه شونده هیچگونه نا هماهنگی و اختلاف نظر ما بین مصاحبه گران را ، استنباط نکند.
▪ تیم مصاحبه در هر شرایطی حتی در مقابل پاسخهای به شدت منفی ، غلط و غیر معقول مصاحبه شونده ،باید رفتاری خنثی داشته باشد و از ارائه هر گونه باز خورد در برابر پاسخهای دریافتی از مصاحبه شونده امتناع نماید.( البته این موضوع کاملا با تکان دادن سر و یا گفتن "بله" برای القای شنود فعال به سخنان مصاحبه شنونده، متفاوت است.)
▪ تیم مصاحبه به هیچ و جه نباید در مقابل پاسخ مصاحبه شونده موضع بگیرد و یا روی نقطه نظرات شخصی پافشاری کند.(به عبارت دیگر جلسه مصاحبه، جلسه مباحثه و مناظره نمی باشد.)
▪ در باره اطلاعاتی که نسبت به درستی و نادرستی آن شک و تردید دارید ، دقت نظر بیشتری به خرج داده و اجازه ندهید پاسخها به بیراهه کشیده شود.
▪ به پاسخهائی که با کلمات " همیشه "، " گاهی " ، " هم اکنون " ، " تلاش می کنم " و...همراه هستند، توجه بیشتری داشته باشید و با تکیه بر آنها سئوالات دیگری برای کسب اطلاعات بیشتر، مطرح کنید.
▪ روی زمان مصاحبه دقیق باشید ، اگر افراد را به هر دلیل منتظر بگذارید در واقع اعلام کرده اید که چندان منظم نیستید ، اگر در شرایط غیر مترقبه به هر دلیل تاخیری در مصاحبه رخ دهد ، می باید علل تاخیر و نیز پوزش مصاحبه گر را اعلام کنید.
▪ در پایان مصاحبه از فرد بخواهید اگر سئوالی دارد مطرح نماید ، همچنین مصاحبه را با تشکر به پایان برسانید . زمان اعلام نتیجه را به او اطلاع داده و سعی کنید به قول خود پای بند باشید .
▪ به هیچ و جه نتیجه مصاحبه را به شرکت کنندگان اعلام نکنید، حتی اگر برای شما کاملا بدیهی بود که یکی از افراد برتری قطعی دارد.
▪ همه آنچه که در طی مصاحبه دریافت کرده اید، ثبت کنید تا در نگاه بعدی تصویر روشنی از فرد داشته باشید.
▪ در پایان مصاحبه وقت کافی برای تدوین نتایج ارزیابیها ، اختصاص دهید ، در غیر اینصورت متوجه خواهید شد که امانت دار خوبی برای مصاحبه نبوده اید. پس بسیار مهم است که همه اطلاعات دقیق، کامل جمع اوری شوند.
▪ همیشه بخاطر داشته باشید برای هر نوع امتیاز دهی به افراد باید مصداقهای مستند داشته باشید تا در صورت نیاز بتوانید از امتیازات خود دفاع کرده و مخالفین را مجاب کنید.
▪ اگر در مصاحبه بیش از یک نفر حضور دارند ، باید همان کسی که مصاحبه را شروع کرده ، عملیات مصاحبه را به پایان برساند.
▪ نهایتا اینکه، مصاحبه فرایندی جدی و سخت است ، اگر به هردلیل مصاحبه گران جدیت ودرگیری کامل خود را با فرایند مصاحبه ، درک نکنند وآن را یک تکلیف روتین وتشریفاتی بدانندکه می باید انجام شود، در واقع وقت و سرمایه سازمان به هدر رفته و نتیجه گیری از مصاحبه چندان معتبر و قابل دفاع نخواهد بود. 
 
فهرست منابع : ۱- آر بینل ، لستر و همکاران(۱۳۸۰)، آنچه یک سرپرست باید بداند، ترجمه ایرج هاشمی، انتشارات دانشکار ،ص ۱۹۵ تا ۱۹۸ ۲- رابینز ،استیفن (۱۳۸۰) ،رفتار سازمانی ، ترجمه علی پارسائیان ، سید محمد اعرابی ، نشر دفتر پژوهشهای فرهنگی ،ص ۹۹۱ تا ۹۹۵ ۳- جزنی ، نسرین (۱۳۷۸) مدیریت منابع انسانی ، نشر نی ،ص ۲۵۷ تا ۲۷۴ ۴- ساعتچی ، محمود (۱۳۸۰) ، روان شناسی بهره وری ، نشر موسسه ویرایش : ص ۱۵۲ تا ۱۵۹ ۵- Ronald E Riggo (۱۹۹۹) Introduction to industrial organizational psychology . Publisher Prentice hall. P ۱۰۷ to ۱۱۲