فارس

1389-03-25

رابطه نقدینگی و تورم در ایران از دید کارشناسان- 2

ادیب: اقتصاد ایران آبستن تورم سنگینی است

خبرگزاری فارس: ادیب گفت: بانک مرکزی وقتی در مهار تورم در میان مدت و دراز مدت موفق می‌شود که رشد نقدینگی و فی‌الواقع رشد سپرده‌ها حداقلی باشد و وقتی رشد سپرده‌ها حداکثری است، بانک مرکزی در میان مدت با به حرکت در آمدن سپرده‌ها در مهار تورم ناموفق و اقتصاد ایران به صورت اختفا آبستن تورم سنگینی است.

محمد‌حسین ادیب "اسکناس و چک " پول از 22 هزار و 574 میلیارد تومان در اسفند 86 به 24 هزار و 436 میلیارد تومان در بهمن 88 افزایش یافت، یعنی رشد حجم اسکناس و چک پول هزار 862 میلیارد تومان است.

ادیب افزود: حجم سپرده‌های بانکی از 156 هزار میلیارد تومان در اسفند 86 به 209 هزار میلیارد تومان در بهمن 87 افزایش یافته است. حجم سپرده 53 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است یعنی آشکارا به ازای چاپ یک واحد اسکناس 28 برابر حجم سپرده‌های بانکی افزایش یافته است که بسیار غیر معمول شگفت‌انگیز، بهت‌آور و در جهان بی‌نظیر است، چنانکه چنین پدیده‌‌ای نسبت بین چاپ اسکناس و افزایش حجم سپرده بانکی در چنین سطحی فقط 11 مورد در جهان سابقه دارد.

وی افزود: در اسفند 86 حجم سپرده‌های بانکی 156 هزار میلیارد تومان و حجم اسکناس و چک پول 32 هزار و 574 میلیارد تومان بود. در واقع تا اسفند 86 حجم سپرده تقریبا 7 برابر حجم اسکناس بود و یا به عبارت دیگر چاپ یک واحد اسکناس 7 برابر سپرده‌های بانکی را افزایش می‌داد.

*موفقیت بانک مرکزی با حرکت سپرده‌ها از دست می‌رود

وی در ادامه گفت: اما از اسفند 86 به بعد یک واحد چاپ اسکناس 28 برابر سپرده بانکی را افزایش می‌دهد؛ بطور معمول در ایران عامل رشد نقدینگی را حجم اسکناس و چک پول می‌دانستند، اما طی دو سال گذشته با وجودی که اسکناس و چک پول فقط هزار و 862 میلیارد تومان افزایش داشته حجم سپرده‌ها شگفت‌انگیز رشد کرده است که استعداد تورم سنگینی را به صورت اختفا در درون خود دارد، موفقیت‌های اخیر بانک مرکزی در مهار تورم به زودی با به حرکت در آمدن سپرده‌ها از دست می‌رود.

ادیب افزود: نقدینگی مجموعه سپرده‌های بانکی بخش غیردولتی به اضافه اسکناس و چک پول بیرون از سیستم بانکی است، اما سپرده‌های بانکی قدرت خود افزایی دارد به میزانی که به سپرده‌ها سود پرداخت شود حجم سپرده افزایش می‌یابد. مسابقه برای دادن سود بیشتر به سپرده بین بانکهای دولتی و قرض‌الحسنه‌ها مهمترین عامل رشد قدرت خود افزایی سپرده بوده است.

وی گفت: در همه دنیا نرخ بهره بین بانکی را بانک مرکزی تعیین می‌کند، در واقع در اقتصاد سرمایه‌داری برخلاف تصور رایج در ایران نرخ بهره را بازار تعیین نمی‌کند، نظر به اینکه متناسب با تعیین نرخ بهره سود سپرده افزایش یافته و این در قدرت خود افزایی سپرده تأثیر دارد، بانک مرکزی با تعیین نرخ بهره در واقع میزان اسکناس تازه‌ای را که باید چاپ کند تعیین می‌کند.

ادیب گفت: در ایران وقتی بانک مرکزی فقط هزار و 862 میلیارد تومان اسکناس و چک پول را طی دو سال افزایش داده است، می‌طلبید که سود سپرده به کمتر از 5 درصد کاهش یابد اما مسابقه برای تشدید پرداخت سود سپرده بین بانک‌ها با قرض‌الحسنه‌ها باعث شد تا سود سپرده بالا نگه داشته شود.

در واقع بانک مرکزی اسکناس لازم برای پرداخت سود سپرده در سطح موجود را چاپ نمی‌کند و موسسات مالی و اعتباری بی‌‌توجه به این مسئله همچنان به پرداخت سود بالا ادامه می‌دهند.

* افزایش معوقات و ورشکستگی شرکت‌ها

ادیب در ادامه گفت: مفهوم عدم چاپ اسکناس متناسب با سود سپرده آن است که استفاده کننده نهایی از سیستم موجود بانکی یعنی دریافت کنندگان تسهیلات قادر به پرداخت نرخ بهره‌کنونی که در تناسب با سود سپرده است، نخواهند بود و نتیجه نهایی این وضعیت افزایش معوقات بانکی و ورشکست شدن دریافت کنندگان تسهیلات است.

استاد درس اقتصاد ایران گفت: فضایی ایجاد شده است که ظاهرا مسئول معوقات بانکی عده‌ای دانه درشت و سوء استفاده کنندگان از اموال عمومی هستند در حالی که در یک بانک یک میلیون نفر کمتر از یک میلیون تومان معوقه بانکی دارند.

یک میلیون خانواده نتوانسته‌اند بدهی کمتر از یک میلیون تومان خود را فقط به یک بانک پرداخت کنند. این نتیجه مسابقه برای پرداخت سود بیشتر و در مرحله بعد نرخ تسهیلات بالاتر است.

ادیب گفت: در اردیبهشت ماه نرخ تورم 9 درصد و نرخ بهره بانکی بین 12 تا 30 درصد بوده است، البته فقط نرخ تسهیلات مبادله‌ای با نرخ 12 درصد است که همه بانکهای دولتی سهم وام‌های مبادله‌ای را از کل تسهیلات از 60 درصد در سال قبل به 40 درصد در سال جاری کاهش داده‌اند، معوقات بانکی به صورت واقعی حدود 40 درصد است به عبارت دیگر تسهیلات فعال عمدتا با نرخ 18 تا 30 درصد پرداخت می‌شوند و یا نرخ بهره بانکی 2 تا 3 برابر نرخ تورم است.

وی افزود: علت ناهماهنگی نرخ بهره و نرخ تورم عدم چاپ اسکناس متناسب با قدرت خود افزایی سپرده‌ها است.

*پرداخت الکترونیک، عامل دیگر افزایش حجم سپرده‌ها

وی گفت: اما عامل دیگری نیز در افزایش حجم سپرده‌ها موثر است؛ طی دو سال اخیر با سرعت، پرداخت‌های الکترونیک جایگزین پرداخت کاغذی شده است و پرداخت الکترونیکی نیز ماهیتی شبیه چاپ پول دارد و به افزایش حجم سپرده می‌شود.

ادیب اظهار داشت: پرداخت بانکی چه با اسکناس انجام شود و چه با چک پول و چه الکترونیکی پرداخت شودف اثر یکسان بر رشد حجم پول دارد یعنی به میزانی که طی دو سال اخیر پرداخت‌ها الکترونیکی شده است درست مثل این است که اسکناس جدید چاپ شده اما به میزانی که پرداخت الکترونیک طی دو سال اخیر جایگزین پرداخت کاغذی شد باید از حجم اسکناس و چک پول کاسته می‌شد که این اتفاق نیفتاد.

*کاهش سود سپرده به کمتر از 10 درصد؛راه کاهش معوقات

ادیب گفت: راه حل کاهش معوقات بانکی کاهش سود سپرده به کمتر از 10 درصد است و در مرحله اول همه مؤسسات مالی باید سیاست‌های بانک مرکزی را در کاهش سود سپرده رعایت کنند. به میزانی که موسسه مالی و اعتباری به سپرده‌ها سود بیشتری می‌دهند، درست مثل این است که اسکناس جدید در کشور چاپ می‌شود. امروز مؤسسات اعتباری جایگزین بانک مرکزی در چاپ اسکناس شده‌اند و در واقع در وضع موجود به تعداد قرض‌الحسنه‌ها و مؤسسات مالی - اعتباری در کشور بانک مرکزی وجود دارد.

ادیب در پایان گفت: موفقیت بانک مرکزی در مهار تورم طول عمری کوتاه مدت دارد بانک مرکزی وقتی در مهار تورم در میان مدت و دراز مدت موفق می‌شود که رشد نقدینگی و فی‌الواقع رشد سپرده‌ها حداقلی باشد. وقتی رشد سپرده‌ها حداکثری است، بانک مرکزی در میان مدت با به حرکت در آمدن سپرده‌ها در مهار تورم ناموفق خواهد بود اقتصاد ایران به صورت اختفا آبستن تورم سنگینی است.